Springe nei ynhâld

Ljouwert (gemeente)

Ut Wikipedy
Ljouwert

De binnenstêd fan Ljouwert.
flagge wapen

Wapen fan Ljouwert
lokaasje
polityk
lân Nederlân
provinsje Fryslân
boargemaster Sybrand van Haersma Buma
   (CDA)
sifers en geografy
haadplak Ljouwert
grutste plak Ljouwert
ynwennertal 128.867 (1 jannewaris 2024)
befolkingstichtens 497,4 / km²
oerflak 252,38 km²
tal stêden 1
tal doarpen 35
ferkearsieren A31, A32, N355, N357, N359
skiednis
oprjochte 1435; weroprj.: 1943, 2014,
   2018
oant 1851 Gemeente Ljouwert
Gritenij Baarderadiel
Gritenij Idaerderadiel
Gritenij Ljouwerteradiel
Gritenij Raerderhim (diel)

1851 – 1984 Gem. Ljouwert
Gem. Baarderadiel
Gem. Idaerderadiel
Gem. Ljouwerteradiel
Gem. Raerderhim (diel)

1984 – 2014 Gem. Ljouwert
Gem. Boarnsterhim (diel)
Gem. Littenseradiel (diel)
Gem. Ljouwerteradiel

2014 – 2018 Gem. Ljouwert
Gem. Littenseradiel (diel)
Gem. Ljouwerteradiel
oar
netnûmer 058, 0566, 0517, 0518
postkoade 8831-8835, 8900–9089
tiidsône UTC +1
simmertiid UTC +2
webside www.leeuwarden.nl
Dizze side giet oer de gemeente Ljouwert. Foar de stêd, sjoch: Ljouwert (stêd).

Ljouwert (Nederlânsk en offisjeel:Leeuwarden; Stedsk: Liwwadden) is in gemeente yn 'e midden fan 'e Nederlânske provinsje Fryslân. Oarspronklik wie dizze gemeente folle lytser as dat er no is, mei't der troch de jierren hinne ferskate kearen útwreide is, te witten mei dielen fan 'e buorgemeenten Ljouwerteradiel, Boarnsterhim en Littenseradiel. Yn 2018 gie Ljouwerteradiel sels hielendal yn Ljouwert op. De gemeente Ljouwert hie op 1 jannewaris 2024 in befolking fan 128.867 (boarne: CBS) en besloech in oerflak fan 252,4 km², wêrfan mear as 16 km² wetter.

De gemeente Ljouwert yn 1866.

Skiednis

[bewurkje seksje | boarne bewurkje]

Ljouwert is ûntstien út trije terpen op de râne fan de Middelsee, en krige yn 1435 stedsrjochten (en dêrmei in eigen bestjoer), wat sjoen wurde kin as it begjin fan 'e gemeente Ljouwert. Yn de 16e iuw krige de stêd it hiele Middeltrimdiel fan Ljouwerteradiel ta gebiet. Om't de Dútske besetter in rasjonele bestjoersstruktuer easke, waard ûnder de Twadde Wrâldoarloch, op 29 desimber 1943, by in gemeentlike weryndieling ek it Sudertrimdiel fan Ljouwerteradiel part fan de gemeente Ljouwert, dat de doarpen Goutum, Himpens, Huzum, Swichum, Tearns, Wytgaard en Wurdum omfieme. Tagelyk waarden yn it noarden dêropta de doarpen Lekkum en Miedum (ek fan Ljouwerteradiel) tafoege. By de grutte gemeentlike weryndieling fan 1984 krige Ljouwert it rekreaasjegebiet De Griene Stjer derby, dat oant dy tiid ta Tytsjerksteradiel heard hie.

Topografyske gemeentekaart Ljouwert

Op 1 jannewaris 2014 waard de gemeente Ljouwert útwreide mei it grutste part fan 'e op dy dei ophefte gemeente Boarnsterhim, mei de doarpen Eagum, Friens, Grou, Idaerd, Jirnsum, Reduzum, Warstiens, Warten en Wergea. Fjouwer jier letter, op 1 jannewaris 2018, folge in fierdere útwreiding mei de hiele gemeente Ljouwerteradiel en de noardeastlike helte fan Littenseradiel. Sadwaande kamen doe ek de doarpen Alde Leie, Britsum, Feinsum, Hijum, Jelsum, Koarnjum en Stiens (fan Ljouwerteradiel) en Baard, Bears, Easterlittens, Hilaard, Húns, Jellum, Jorwert, Leons, Mantgum en Weidum (fan Littenseradiel) ûnder de gemeente Ljouwert te fallen. Formeel, d.w.s. foar de wet, waard de gemeente Ljouwert by de gemeentlike weryndielings fan 1943, 2014 en 2018 opheft en wer op 'e nij oprjochte.

Begjin april 2019 makke it gemeentlik bestjoer fan De Waadhoeke bekend dat oan fiif doarpen yn 'e súdeasthoeke fan 'e gemeente de mooglikheid fan oansluting by de Gemeente Ljouwert foarlein wurde soe. It gie dêrby om Boksum, Blessum, Deinum, Marsum en Ritsumasyl. Ofhinklik fan it draachflak foar soks ûnder de ynwenners fan 'e fiif doarpen, en de fraach oft de Gemeente Ljouwert dermei ynstimme woe, wie der wat De Waadhoeke oanbelange in grinskorreksje mooglik. Oant en mei de ein fan 'e simmer fan 2019 koe der yn 'e doarpen oer it plan diskusjearre wurde; yn it neijier moasten de ûnderskate ferienings fan doarpsbelang nei in enkête of in rûne-tafelpetear yn it doarp nei de gemeente ta mei in advys komme.[1]

Op 10 oktober 2019 makke De Waadhoeke bekend dat neffens de útkomsten fan 'e holden enkêtes 83,7% fan 'e ynwenners fan 'e fiif doarpen leaver by De Waadhoeke bliuwe woene. Yn alle doarpen lei dat persintaazje boppe de 80% en yn Ritsumasyl wie it sels hast 90%. Yn Marsum wie de measte animo foar de oerstap nei Ljouwert: 14,9%. Trochinoar hie fan 'e ynwenners fan 'e doarpen 53,4% oan 'e enkête meidien. Al mei al kaam de kommisje dy't foar de eventuële grinskorreksje ferantwurdlik wie, ta de konklúzje dat der gjin draachflak bestie foar in grutte grinskorreksje en dat de sitewaasje dus bliuwe soe sa't er wie.[2] Wol woe deselde kommisje mei fertsjintwurdigers fan 'e Gemeente Ljouwert om 'e tafel om te sjen oft der ek inkele lytse grinskorreksjes mooglik wiene foar de oplossing pleatslike swierrichheden. Yn Alde Leie rûn de gemeentegrins nammentlik dwers troch in stikmannich eftertunen hinne, en yn Easterlittens hie in melkfeehâlderijbedriuw greiden yn twa gemeenten.[3] Ein maaie 2020 waard bekend dat de beide grinskorreksjes per 1 jannewaris 2021 yn it foardiel fan De Waadhoeke trochfierd wurde soene. Om't dy gemeente ek it ûnderhâld foar ferhurding en grien derby krige, wie ôfpraat dat Ljouwert in 'breidsskat' fan €57.000 meijaan soe.[4]

Geografy

[bewurkje seksje | boarne bewurkje]

De gemeente Ljouwert leit likernôch yn 'e midden fan 'e Nederlânske provinsje Fryslân, op 'e skieding tusken Klaai en Wâlden. Yn it noarden grinzget de gemeente oan Ferwerderadiel (fan 2019 ôf oan Noardeast-Fryslân), yn it noardwesten en westen oan De Waadhoeke, yn it súdwesten oan Súdwest-Fryslân, yn it uterste suden oan De Fryske Marren, yn it súdeasten oan It Hearrenfean en Smellingerlân, en yn it easten oan Tytsjerksteradiel. Foar 2018 grinzge Ljouwert yn it noarden oan Ljouwerteradiel, yn it noardwesten oan Menameradiel en yn it westen oan Littenseradiel. Foar 2014 grinzge Ljouwert yn it suden oan Boarnsterhim. Foar 1984 grinzge Ljouwert yn it súdwesten oan Baarderadiel en yn it suden oan Idaerderadiel.

Sûnt de tafoeging fan in diel fan it eardere Boarnsterhim, yn 2014, hie de gemeente Ljouwert in totaal oerflak fan 166,99 km², wêrfan 151,70 km² lân en 15,29 km² wetter. By de gemeentlike weryndieling fan 1 jannewaris 2018 krige Ljouwert dêr noch 41,46 km² fan Ljouwerteradiel en 43,93 km²[5] fan Littenseradiel by, sadat it totaal doe útkaam op 252,38 km².

Plakken

[bewurkje seksje | boarne bewurkje]

It haadplak fan de gemeente Ljouwert is de stêd Ljouwert. Fierders omfiemet de gemeente 35 doarpen. Dat binne: Alde Leie, Baard, Bears, Britsum, Eagum, Easterlittens, Feinsum, Friens, Goutum, Grou, Idaerd, Hijum, Hilaard, Himpens, Húns, Jellum, Jelsum, Jirnsum, Jorwert, Koarnjum, Lekkum, Leons, Mantgum, Miedum, Reduzum, Snakkerbuorren, Stiens, Swichum, Tearns, Warstiens, Warten, Weidum, Wergea, Wytgaard en Wurdum. Neist dizze offisjele kearnen lizze yn de gemeente Ljouwert ek de buorskippen: Fjouwerhûs, Fûns, Hesens, De Him, Hoek, Hoptille, Noardein, Rewert, Skillaard, Skrins, Tsjaard, Tsjeintgum, Wammert, Wielstersyl en Wieuwens (of Sprong). Fierders leit ek in part fan de buorskip Bartlehiem yn de gemeente.

Plaknammen

[bewurkje seksje | boarne bewurkje]

It plaknammebelied fan 'e Gemeente Ljouwert is in grutte tizeboel, om't de oarspronklike Gemeente Ljouwert, dy't altyd Nederlânsktalige plaknammen holden hie, (dielen fan) trije gemeenten opslokt hat (Boarnsterhim, Ljouwerteradiel en Littenseradiel) dy't oergien wiene ta it ferfryskjen fan 'e plaknammen. Yn juny 2018 waard bekend makke dat de nije Gemeente Ljouwert gjin ienheid yn dat belied oanbringe soe, wat bygelyks kind hie troch de plaknammen fan 'e doarpen yn Ald-Ljouwert te ferfryskjen. Ynstee dêrfan waard besletten dat de sitewaasje oeral bleau sa't er op dat stuit wie.[6]

  • Foar de doarpen yn 'e âlde Gemeente Ljouwert betsjutte dat offisjeel Nederlânsktalige plaknammen op kombuorden dêr't de Nederlânske namme boppe en de Fryske namme ûnder stiet: "Hempens" - "Himpens" - "Gemeente Leeuwarden".
  • Foar de doarpen yn it âlde noarden fan Boarnsterhim en yn it âlde noardeasten fan Littenseradiel betsjutte dat offisjeel Frysktalige plaknammen op kombuorden dêr't inkeld de Fryske namme op fermeld stiet: "Wergea" - "Gemeente Leeuwarden" of: "Easterlittens" - "Gemeente Leeuwarden".
  • Foar de doarpen yn it âlde Ljouwerteradiel betsjutte dat offisjeel Frysktalige plaknammen op kombuorden dêr't de Fryske namme boppe en de Nederlânske namme ûnder stiet: "Koarnjum" - "Cornjum" - "Gemeente Leeuwarden".

Dat earst fernijd waard dat der "Gemeente Ljouwert" (yn it Frysk) op 'e kombuorden yn it âlde Ljouwerteradiel en it âlde noardeasten fan Littenseradiel komme soe te stean, berêste op in flater yn 'e gemeentlike Taalnota Frysk.[7]

Demografy

[bewurkje seksje | boarne bewurkje]

Neffens gegevens datearjend fan 30 april 2017 hie de gemeente Ljouwert doe in befolking fan 108.768 persoanen, wat soarge foar in befolkingstichtens fan 651,3 minsken de km². Fan it grûngebiet dat op 1 jannewaris 2018 by de gemeente foege waard, hie Ljouwerteradiel 10.089 ynwenners,[8] wylst de tsien doarpen dy't fan Littenseradiel kamen mei-inoar 3.444 ynwenners hiene.[9] It totale ynwennertal fan Ljouwert kaam sadwaande nei de gemeentlike weryndieling út op 122.301 persoan. Dêrmei sakke de befolkingstichtens nei 484,6 minsken de km².

Op 31 desimber 2018 hie de gemeente Ljouwert 123.054 ynwenners.[10]

Untwikkeling ynwennertal

[bewurkje seksje | boarne bewurkje]
De Gemeente Ljouwert tusken 2014 en 2018, foár de anneksaasje fan Ljouwerteradiel en noardeastlik Littenseradiel.

Polityk

[bewurkje seksje | boarne bewurkje]

Boargemaster fan Ljouwert is sûnt augustus 2019 Sybrand van Haersma Buma, âld-fraksjefoarsitter fan it CDA yn 'e Twadde Keamer. De gemeenterie fan Ljouwert bestiet út 39 sitten. Om't Ljouwerteradiel en it noardeastlike part fan Littenseradiel by de gemeente foege waarden, fûnen der foar de gemeenterie fan Ljouwert op 22 novimber 2017 (tuskentiidske) weryndielingsferkiezings plak. De útslaggen fan de riedsferkiezings binne as folget:

Partij ferkiezings 2017[11] ferkiezings 2022[12]
% sitten % sitten
PvdA 26,1 11 18,8 8
CDA 10.7 5 9,6 4
VVD 9,9 4 8,6 3
D66 9,2 4 7,0 3
Gemeentebelangen 6,5 2 10,1 4
FNP 5,9 2 11,2 4
KristenUny 5,6 2 4,8 2
List058 4,5 2 8,5 3
FvD - - 4,2 1
GL 11,6 5 17,4 7
50Plus 4,1 1 - -
PvdD 4,0% 1 - -
oare partijen 749 1,9% - -
opkomst/totaal sitten 40,6% 39 51,0% 39

Sjoch ek

[bewurkje seksje | boarne bewurkje]

Keppeling om utens

[bewurkje seksje | boarne bewurkje]

Boarnen, noaten en referinsjes

[boarne bewurkje]
Boarnen, noaten en/as referinsjes:
  1. ↑ Grosso, Maria del, Waadhoeke stelt vijf dorpen voor keus, yn: de Ljouwerter Krante, 6 april 2019, s. 22.
  2. ↑ ——, Grensdorpen blijven bij Waadhoeke, yn: de Ljouwerter Krante, 11 oktober 2019, s. 1.
  3. ↑ ——, Kleine grenscorrectie Waadhoeke, yn: de Ljouwerter Krante, 12 oktober 2019, s. 25.
  4. ↑ ——, Grond in twee dorpen gaat naar Waadhoeke, yn: de Ljouwerter Krante, 28 maaie 2020, s. 33.
  5. ↑ Weryndielingsûntwerp Gemeenten Franekeradeel, Het Bildt, Leeuwarden, Littenseradiel, Menameradiel en Súdwest-Fryslân (definitive ferzje), oktober 2015, webside Gemeente Littenseradiel.
  6. ↑ Boers, Erwin, Leeuwarden Verslikt Zich in Dorpsborden, yn: de Ljouwerter Krante, 16 juny 2018, s. 18.
  7. ↑ Boers, Erwin, Gemeente Ljouwert op Borden? Nee, Toch Niet, yn: de Ljouwerter Krante, 22 juny 2018, s. 2.
  8. ↑ Boarne: CBS.
  9. ↑ Weryndielingsûntwerp Gemeenten Franekeradeel, Het Bildt, Leeuwarden, Littenseradiel, Menameradiel en Súdwest-Fryslân (definitive ferzje), oktober 2015, webside Gemeente Littenseradiel.
  10. ↑ Bosma, Willem, Marginale groei naar hoogste inwonertal ooit, yn: de Ljouwerter Krante, 31 desimber 2018, s. 26.
  11. ↑ Utslaggen Ljouwerter Krante, 18 maart 2022
  12. ↑ Utslaggen Ljouwerter Krante, 18 maart 2022
             Provinsje Fryslân		 Flagge fan de Provinsje Fryslân
hjoeddeistige gemeenten
Achtkarspelen • It Amelân • Dantumadiel • Eaststellingwerf • Flylân • De Fryske Marren • Harns • It Hearrenfean • Ljouwert • Noardeast-Fryslân • Opsterlân • Skiermûntseach • Skylge • Smellingerlân • Súdwest-Fryslân • Tytsjerksteradiel • De Waadhoeke • Weststellingwerf
eardere gemeenten
Aenjewier (1851–1934) • Baarderadiel (1851–1984) • Barradiel (1851–1984) • It Bilt (1851–2018) • Boalsert (1455–2011) • Boarnsterhim (1984–2014) • Doanjewerstâl (1851–1984) • Dokkum (1298–1984) • Dongeradiel (1984–2019) • Drylts (1268–1984) • East-Dongeradiel (1851–1984) • Ferwerderadiel (1851–2019) • Frjentsjer (1374–1984) • (âld) Frjentsjerteradiel (1851–1984) • (nij) Frjentsjerteradiel (1984–2018) • Gaasterlân (1851–1984) • Gaasterlân-Sleat (1984–2014) • Haskerlân (1851–1984) • Hylpen (1372–1984) • Himmelumer Aldefurd (1851–1984) • Hinnaarderadiel (1851–1984) • Idaerderadiel (1851–1984) • Kollumerlân (1851–2019) • Lemsterlân (1851–2014) • Littenseradiel (1984–2018) • Ljouwerteradiel (1851–2018) • Menameradiel (1851–2018) • Nijefurd (1984–2011) • Raerderhim (1851–1984) • Skarsterlân (1984–2014) • Skoatterlân (1851–1934) • Sleat (1426–1984) • Snits (1292–2011) • Starum (1061–1984) • Utingeradiel (1851–1984) • Warkum (1399–1984) • West-Dongeradiel (1851–1984) • (âld) Wymbritseradiel (1851–1984) • (nij) Wymbritseradiel (1984–2011) • Wûnseradiel (1851–1984)
· · Berjocht bewurkje
Ljouwert
Stêd:
Ljouwert
Doarpen en útbuorrens:
Alde Leie • Baard • Bears • Britsum • Eagum • Easterlittens • Feinsum • Friens • Goutum • Grou • Idaerd • Hijum • Hilaard • Himpens • Húns • Jellum • Jelsum • Jirnsum • Jorwert • Koarnjum • Lekkum • Leons • Mantgum • Miedum • Reduzum • Snakkerbuorren • Stiens • Swichum • Tearns • Warstiens • Warten • Weidum • Wergea • Wytgaard • Wurdum
Buorskippen:
Abbenwier • Aldskou (foar in part) • Angwier • Baarderbuorren • Bartlehiem (foar in part) • Buerstermûne (foar in part) • Domwier • Finsterbuorren • Fjouwerhûs • Fûns • Goattum • Hesens • De Him • Hoek • It Hoflân • Hoptille • Marwert • Midsbuorren • Naarderbuorren • Noardein • Poelhuzen • Rewert (foar in part) • Skillaerd • Skrins • Suderbuorren • Suorein • It Tichelwurk • De Trije Romers • Truerd • Tsienserbuorren • Tsjaard • Tsjeintgum • Wammert • Westerbuorren • Wielstersyl • Wieuwens
· · Berjocht bewurkje
Opfrege fan "https://fy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ljouwert_(gemeente)&oldid=1111529"