Harns (gemeente)

Harns
	; De Noarderhaven yn Harns.
	; Wapen fan Harns
lokaasje
polityk
lân	Nederlân
provinsje	Fryslân
boargemaster	Ina Sjerps (PvdA)
sifers en geografy
haadplak	Harns
grutste plak	Harns
ynwennertal	16.235 (1 jannewaris 2024)
befolkingstichtens	633,2 / km²
oerflak	387,67 km²
● wêrfan lân	25,03 km²
● wêrfan wetter	362,64 km²
tal stêden	1
tal doarpen	2
ferkearsieren	A31, N358, N393
skiednis
oprjochte	1234
1971	útwr. mei Almenum en Mullum
1984	útwreide mei Winaam
oar
netnûmer	0517
postkoade	8856–8872
tiidsône	UTC +1
simmertiid	UTC +2
webside	www.harlingen.nl

Dizze side giet oer de gemeente Harns. Foar de stêd, sjoch: Harns (stêd).

Harns (Nederlânsk en offisjeel: Harlingen; Harnzersk: Harlingen) is in gemeente oan 'e noardwestlike kust fan Fryslân. De gemeente Harns hat 16.235 ynwenners (1 jannewaris 2024, boarne: CBS). Fierders hat de gemeente Harns in oerflak fan 387,67 km². Dêrfan bestiet fierwei it grutste part, 362,64 km², út oerflaktewetter, en mar 25,03 km² út lân.

Geografy

De gemeente Harns leit yn it noardwesten fan 'e Nederlânske provinsje Fryslân, oan 'e kust fan 'e Waadsee. De haven fan Harns wurdt brûkt foar frachtoerslach en fiskerij. Ek farre dêrwei de fearboaten fan Rederij Doeksen op sawol Skylge as Flylân. Oan 'e lânkant wurdt de gemeente anno 2017 begrinzge troch de gemeente Frjentsjerteradiel yn it noarden en easten en troch Súdwest-Fryslân yn it suden. Per 1 jannewaris 2018 sil Frjentsjerteradiel lykwols opgean yn 'e nije fúzjegemeente De Waadhoeke.

De gemeente Harns beslacht in oerflak fan yn totaal 387,67 km². Dêrfan bestiet fierwei it grutste part, 362,64 km², út it diel fan it Waad dat ûnder Harns falt, en mar 25,03 km² út lân. Der lizze trije plakken yn 'e gemeente Harns: de stêd Harns, dêr't it gemeentehûs stiet, en de doarpen Mullum en Winaam. Fierders meitsje ek de buorskippen Almenum, De Blynse, Foarryp, Keningsbuert en Ungaboer diel út fan 'e gemeente.

Skiednis

De stêd Harns krige yn 1234 stedsrjochten (en dêrmei in eigen bestjoer), wat sjoen wurde kin as it begjin fan 'e gemeente Harns. Iuwenlang stie Harns mei de rêch nei Fryslân en it gesicht nei de see ta, en hie it net in protte op of te krijen mei syn efterlân. Fan âlds bestiet der dan ek in gruttere bining mei de Waadeilannen Skylge en Flylân as mei it Fryske fêstelân. Dat dy beide eilannen oant 1942 ta de provinsje Noard-Hollân hearden, makke de kleau tusken Harns en Fryslân noch djipper.

Oant djip yn 'e tweintichste iuw wie it sa dat de gerjochtichheid fan 'e gemeente Harns fuort bûten de Harnzer stedgrinzen einige. Pas yn 1971 krige de gemeente gebietsútwreiding yn it neidiel fan 'e buorgemeenten, wêrby't de doarpen Almenum (fan Barradiel) en it grutste part fan Mullum (fan it âlde Frjentsjerteradiel) by Harns kamen te hearren.^[1] Almenum, dat fan âlds in wichtich plak wie, waard neitiid foar in diel ôfbrutsen sadat der nije havenfasiliteiten oanlein wurde koene. It restant ferlear de status fan doarp en waard in buorskip.

By de grutte gemeentlike weryndieling fan 1984 koe de gemeente Harns fierder útwreidzje en kaam it doarp Winaam, dat earder ta Barradiel heard hie, derby te hearren. Fierders krige Harns der doe oan 'e eastkant ek in grutte stripe plattelânby mei it eastlike part fan Mullum, in gebiet dat earder ta de âlde gemeente Frjentsjerteradiel heard hie.

Yn 'e jierren 2010 wie der lange tiid sprake fan dat Harns mei It Bilt, Frjentsjerteradiel, Menameradiel en in stikmannich doarpen fan Littenseradiel opgean soe yn 'e nije fúzjegemeente De Waadhoeke, dy't op 1 jannewaris 2018 ûntstiet. Uteinlik besleat de gemeenterie fan Harns dêr lykwols fan ôf te sjen en selsstannich te bliuwen, net yn it lêste plak om't it dúdlik wie dat it gemeentehûs fan 'e nije gemeente yn Frjentsjer komme soe, wat foar in protte Harnzers min te ferkropjen wie mei it each op 'e tradisjonele rivaliteit tusken de beide stêden. Koartsein woe Harns gjin "Franeker an see" wurde.^[2]

Kultuer

Yn 'e gemeente Harns wurdt njonken Frysk en Nederlânsk ek Stedsk sprutsen, nammentlik it Harnzerske dialekt. Simmerdeis wurde de Harnzer Fiskerijdagen holden, mei aktiviteiten as tobbedûnsjen, wrikken en foarstellings fan poadiumkeunsten.

Demografy

Op 30 april 2017 hie de gemeente Harns in befolking fan 15.848 minsken, mei in befolkingstichtens fan 633,2 de km². Fan 'e ynwenners wennen op 1 jannewaris 2004 14.450 yn 'e stêd Harns, 510 yn Mullum en 380 yn Winaam.

Untwikkeling ynwennertal

1954 - 11.274^[1]
1969 - 12.618^[1]
1981 - 15.585^[1]
2003 - 15.593
2017 - 15.848

Ferdieling gemeenteried

De gemeenteried fan Harns bestiet út 17 sitten. De útslaggen fan de gemeenteriedsferkiezings binne sûnt 2018:

partij	ferkiezings 2018^[3]		ferkiezings 2022^[4]
partij	%	sitten	%	sitten
PvdA	26,2	5	20,9	4
CDA	15,3	3	16,8	3
Harnzer Belang	13,4	2	18,1	3
VVD	12,8	2	13,6	2
Waadpartij	7,4	1	8,9	2
GrienLinks	7,2	1	5,7	1
HOOP	6,7	1	7,4	1
D66	6,3	1	4,4	1
KristenUny	4,6	1	3,4	0
ûnjildich & blanko	0,8		0,6
opkomst/totaal sitten	56,1%	17	53,39%	17

Sjoch ek

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Jansma, Klaas, Friesland en Zijn 44 Gemeenten, Ljouwert, 1981 (Frysk Deiblêd), ISBN 9 06 48 00 154, s. 26.
↑ Joustra, Wio, Franeker de geest, Harlingen de pret, yn: de Ljouwerter Krante, 23 april 2011, taheakke Sneon en Snein, s. 10.
↑ Utslaggen Ljouwerter Krante, 18 maart 2022, s. 27.
↑ Utslaggen Ljouwerter Krante, 18 maart 2022, s. 27.

Wikimedia Commons

Ofbylden dy't by dit ûnderwerp hearre, binne te finen yn de kategory Harlingen fan Wikimedia Commons.

Provinsje Fryslân
hjoeddeistige gemeenten
Achtkarspelen • It Amelân • Dantumadiel • Eaststellingwerf • Flylân • De Fryske Marren • Harns • It Hearrenfean • Ljouwert • Noardeast-Fryslân • Opsterlân • Skiermûntseach • Skylge • Smellingerlân • Súdwest-Fryslân • Tytsjerksteradiel • De Waadhoeke • Weststellingwerf
eardere gemeenten
Aenjewier (1851–1934) • Baarderadiel (1851–1984) • Barradiel (1851–1984) • It Bilt (1851–2018) • Boalsert (1455–2011) • Boarnsterhim (1984–2014) • Doanjewerstâl (1851–1984) • Dokkum (1298–1984) • Dongeradiel (1984–2019) • Drylts (1268–1984) • East-Dongeradiel (1851–1984) • Ferwerderadiel (1851–2019) • Frjentsjer (1374–1984) • (âld) Frjentsjerteradiel (1851–1984) • (nij) Frjentsjerteradiel (1984–2018) • Gaasterlân (1851–1984) • Gaasterlân-Sleat (1984–2014) • Haskerlân (1851–1984) • Hylpen (1372–1984) • Himmelumer Aldefurd (1851–1984) • Hinnaarderadiel (1851–1984) • Idaerderadiel (1851–1984) • Kollumerlân (1851–2019) • Lemsterlân (1851–2014) • Littenseradiel (1984–2018) • Ljouwerteradiel (1851–2018) • Menameradiel (1851–2018) • Nijefurd (1984–2011) • Raerderhim (1851–1984) • Skarsterlân (1984–2014) • Skoatterlân (1851–1934) • Sleat (1426–1984) • Snits (1292–2011) • Starum (1061–1984) • Utingeradiel (1851–1984) • Warkum (1399–1984) • West-Dongeradiel (1851–1984) • (âld) Wymbritseradiel (1851–1984) • (nij) Wymbritseradiel (1984–2011) • Wûnseradiel (1851–1984)
· ·

	Harns
Stêd: Harns
Doarpen en útbuorrens: Mullum • Winaam
Buorskippen en wiken: Almenum • De Blynse • Easterpark • Foarryp • Ieslumbuorren • Keningsbuert • Ludum • Roptasyl (foar in part) • Ungaboer
· ·

[jansma-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Jansma, Klaas, Friesland en Zijn 44 Gemeenten, Ljouwert, 1981 (Frysk Deiblêd), ISBN 9 06 48 00 154, s. 26.

[2] Joustra, Wio, Franeker de geest, Harlingen de pret, yn: de Ljouwerter Krante, 23 april 2011, taheakke Sneon en Snein, s. 10.

[3] Utslaggen Ljouwerter Krante, 18 maart 2022, s. 27.

[4] Utslaggen Ljouwerter Krante, 18 maart 2022, s. 27.

[1]

[2]

[3]

[4]