2 Makkabeeërs
| 2 Makkabeeërs | ||
| algemiene gegevens | ||
| oarspr. titel | Μακκαβαιων Β ("Makkabaion B") | |
| auteur | anonimus | |
| taal | Aldgryksk | |
| foarm | non-fiksje | |
| sjenre | religiosa | |
| skreaun | 100 f.Kr. – begjin jiertelling | |
| bondel | Bibel | |
| rige | ||
| rige | Apokrife taheakken oan it A.T. | |
| ● foarich diel | 1 Makkabeeërs | |
| ● folgjend diel | Ester (Gryksk) | |
| oersetting nei it Frysk | ||
| Fryske titel | 2 Makkabeeërs | |
| publikaasje | 1978, Haarlim/Bokstel | |
| útjouwer | NBG & KBS | |
| oersetter | pater S. Galama ofm | |
| ISBN oers. | 9 06 12 60 817 | |
2 Makkabeeërs (Gryksk: Μακκαβαιων Β, Makkabaion B) is in deuterokanonyk of apokryf boek fan 'e Bibel. Gjin inkele streaming fan it joadendom erkent it as kanonyk, en it heart dus net ta de joadske Tenach. Wat it kristendom oanbelanget, wurdt 2 Makkabeeërs troch alle protestantske tsjerken as apokryf beskôge. Allinne de Anglikaanske Tsjerke lit it as regel ôfprintsje yn syn bibels, mar ûnder it betingst dat it net bedoeld is om 'e tsjerklike lear op te basearjen (dus inkeld foar de nijsgjirrigens). Yn 'e bibels fan oare protestantske denominaasjes wurdt it soms (mar lang net altyd) ek wol werjûn as nuttige mar opsjonele taheakke oan it Alde Testamint. Dat is bgl. it gefal yn 'e Nije Fryske Bibeloersetting fan 1978, wêryn't it as achtste fan tolve apokrife bylagen tafoege is. De Roomsk-Katolike Tsjerke, lykwols, rekkenet 2 Makkabeeërs wol deeglik ta de kanon. Yn roomske bibels makket it sadwaande gewoan ûnderdiel út fan it Alde Testamint, dêr’t it tegearre mei 1 Makkabeeërs folget op it boek Ester. Itselde is it gefal yn 'e kanons fan 'e eastersk-otterdokse en oriïntaalsk-otterdokse tsjerken.
2 Makkabeeërs is gjin ferfolch op 1 Makkabeeërs. Wylst 1 Makkabeeërs de hiele perioade fan it begjin fan 'e Makkabeeske Opstân, yn 167 f.Kr., oant de troansbestiging fan Jehannes Hyrkanus I, yn 134 f.Kr., beskriuwt, beslacht 2 Makkabeeërs de perioade 180-161 f.Kr. Boppedat wie 1 Makkabeeërs oarspronklik skreaun yn it Hebriuwsk (al is it allinne mar oerlevere yn it Gryksk), wylst de oarspronklike ferzje fan 2 Makkabeeërs yn it Hellenistysk Gryksk steld waard. Dat barde nei alle gedachten yn it Egyptyske Aleksandrië. De anonime skriuwer hâldt út dat syn tekst in gearfetting is fan in wurk besteande út fiif boeken fan Jason fan Syrene. Mar mei't dat wurk ferlern gien is, is net dúdlik hoefolle oft de skriuwer fan 2 Makkabeeërs fan Jason oernommen hat en hoefolle oft er sels tafoege hat. De ynlieding, de epilooch en guon oertinkings oer noarmen en wearden lykje yn alle gefallen oan 'e anonime skriuwer sels taskreaun wurde te moatten. Mei't men oannimt dat Jason syn langere tekst om 100 f.Kr. hinne skreau, moat 2 Makkabeeërs wol fan nei dy tiid wêze. Roomske bibelwittenskippers hâlde it op 'e lêste jierren fan 'e twadde iuw f.Kr. (dan soe it dus skreaun wêze moatte daliks neidat Jason fan Syrene syn fiif boeken ôf hie), mar joadske saakkundigen binne it deroer iens dat it datearre wurde moat yn 'e twadde helte fan 'e earste iuw f.Kr.
Ynhâld
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]2 Makkabeeërs foarmet grutdiels in op 'e nij besjoene ferzje fan 'e histoaryske foarfallen sa't dy ek beskreaun steane yn 'e earste sân haadstikken fan 1 Makkabeeërs, mar wêrby't letter materiaal út 'e fariseeske tradysje tafoege is, ynkl. in gebed foar de deaden en it ûnthjit fan 'e weropstanning fan 'e deaden op 'e Einichste Dei. Oars as 1 Makkabeeërs besiket 2 Makkabeeërs net in folslein ferslach te jaan fan 'e perioade fan 'e Makkabeeske Opstân (167-160 f.Kr.) mei wat deroan foarôfgie en hoe't it neitiid betearde, mar beskriuwt it inkeld de snuorje fan it hegepreesterskip fan Onías III ôf (180 f.Kr.), oant de oerwinning op 'e Seleusidyske legeroerste Nikánor (161 f.Kr.).
Oer it algemien bliuwt de gronology fan 2 Makkabeeërs dy fan 1 Makkabeeërs tige nei, en 2 Makkabeeërs hat in beskate oanfoljende histoaryske wearde, mei't it in pear skynber autentike histoaryske dokuminten omfettet dy't net yn 1 Makkabeeërs werjûn binne. Mar fierders stiet 2 Makkabeeërs dúdlik op in gruttere distânsje ta de wurklikheid, mei't it de skriuwer der benammentlik om te dwaan liket en jou in teologyske ynterpretaasje oan 'e histoaryske foarfallen. Dêrta bemjukset er leginde mei skiedskriuwing. In goed foarbyld dêrfan is 2 Makk. 3:23-29, dêr't ferteld wurdt hoe't de Seleusidyske earste minister Heliodoarus de Timpel fan Jeruzalim yngiet om beslach te lizzen op 'e timpelskatten dy't dêr bewarre wurde. Der ferskine dan trije ingels dy't him in wan bruien jouwe en de Timpel wer út jeie.
De ynhâld fan 2 Makkabeeërs is sa. Judeä is by it ryk fan 'e Grykske dynasty fan 'e Seleusiden kommen te hearren, krekt as it grutste part fan it Midden-Easten. De Seleusiden, en fral kening Antiochus IV Epifanes (reg. 175-164 f.Kr.) wolle de Joaden assimilearje yn 'e gruttere hellenistyske kultuer. Dêrta wurdt de útoefening fan it joadske leauwe ferbean. De skriuwer fan 2 Makkabeeërs besteget frijwat oandacht oan 'e marteldea fan guon fromme joaden dy't har dêr net by dellizze. Uteinlik brekt der in opstân út ûnder lieding fan Judas de Makkabeeër (reg. 167-160 f.Kr.), waans bynamme in ferbastering is fan in Hebriuwsk wurd dat "hammer" of "kriichshammer" betsjut. Nei in fûleindige striid wurdt Antiochus Epifanes ferslein en Jeruzalim befrijd. De Timpel, dy't op befel fan Antiochus ûntwijd wie, wurdt wer op 'e nij ynwijd. Der folget mear oarlogjen, no tsjin 'e Seleusidyske legeroerste Nikánor, dy't ek ferslein wurdt. Dan stelle Judas en syn bruorren it joadske feest Chanoeka yn, om 'e nije ynwijing fan 'e Timpel elts jier te betinken.
Fryske oersetting
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]Yn 'e Nije Fryske Bibeloersetting, dy't yn 1978 mei stipe fan 'e provinsje Fryslân, it Nederlands Bijbelgenootschap te Haarlim en de Katholieke Bijbelstichting te Bokstel útjûn waard, is 2 Makkabeeërs yndield ûnder de apokrife of deuterokanonike boeken, oan 'e ein fan it Alde Testamint. Dy oersetting fan 2 Makkebeeërs waard makke troch pater dr. S. Galama ofm, dy't op taalkundich mêd ûnderstipe waard troch frisikus M.J. de Haan.
| Boarnen, noaten en/as referinsjes: |
Foar sekundêre boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: References, op dizze side. |