Autosneldyk

In autosneldyk, autosnelwei of autobaan^[1] is in dyk foar lange ôfstannen, dy't meast foar fluchferkear ornearre is. Der binne twa rydrjochtingen yn tsjinoerstelde rjochtingen en der binne gjin krusings. In autosneldyk hat op syn minst twa stripen yn beide rjochtings, dy't fan inoar skaat wurde troch linen. Men kin oer de ôf- of oprydstripe fan of op de autosneldyk komme. Om gau op in oare autosneldyk te kommen binne der ferkearsknooppunten. In autosneldyk kin oer brêgen en troch tunnels boud wurde. Op de autosneldyk mei net stilstien of parkearre wurde, dêrfoar binne de tankstasjons en parkearplakken njonken de autosneldyk.

Gronology fan it wichtichste barren

1921 - De earste autosneldyk waard yn Berlyn boud, dy't mar njoggen kilometer lang wie. De autosneldyk waard AVUS (Automobil-Verkehrs- und Übungs-Straße) neamd en wie benammen in race- en testdyk. No is it in part fan de E51 fan Berlyn nei Potsdam.
1923 - Waard der yn Itaalje in twadde (ek langere) autosneldyk fan Milaan nei Como boud.
1932 - Yn Dútslân waard der in tredde autosneldyk boud fan Keulen nei Bonn; wat no de A555 is.
1935 - De earste echte autosneldyk tusken Frankfurt en Darmstadt is ree.
1940 - De Pennsylvania Turnpike fan Irwin nei Carlisle yn Pennsylvania is ree.

Skaaimerk

Standertyndieling fan in autosnelwei mei suteldyk en fytspaad. Sjoch de kleure balken en letters boppe-yn.
Read: Dyk (B, D o/m J, K)
Blau: Rydbaan, in fytspaad jildt net as rydbaan
Swart: Rydstripe
A sydberm
B suteldyk
C sydberm
D flechtstripe, útrydstripe
E rydstripe
F spitsstripe
G midstripe
H middenberm
J flechtstripe, ynrydstripe
K fytspaad

In autosnelwei hat op syn minst fjouwer rydstripen (2x2). Dat betsjut dat der twa rydstripen de rjochting binne, dus ien rydbaan de rjochting. De rydbanen wurde skaat troch in middenberm mei wol of gjin fangrail. Guon middenbermen binne wiid genôch dêr't der beammen of strewielen yn steane. Oan de rjochterkant fan eltse rydbaan is in flechtstripe fan likernôch 3 meter breed, dy't ornearre is foar stopjen yn gefal fan need of maleur. Der mei net oer de flechtsripe riden wurden of it moast wêze dat it oanjûn stiet by in opstopping of file. Guon autosneldiken hawwe mear rydstripen de rjochting, sa as 2x3 of 2x4. Dêrby is it lykwols dreger foar it ûntwetterjen by wiet waar en ûntstiet der de kâns op akwaplening. Yn Fryslân binne alle autosneldiken lykwols 2x2.

De breedte fan de rydstripen binne almeast 3,50 meter, wylst om de grutte stêden hinne ek wol 3,25 meter binne.

De autosneldiken binne ornearre foar snelferkear en reauwen dy't ûnder 60 km/o ride binne ferbean, allyk fuotgongers, fytsers en bromfytsers.

Op drokke diken wurdt ek wol in wikselstripe yn it midden oanlein, dy't ôfhinklik fan de drokte in bepaalde rjochting iepene wurde kin.

Krusings

In krusing mei in autosneldyk wurdt ornaris in oansluting neamd. In krusing fan twa autosneldiken of fan in autosneldyk en in autowei (mei fjouwer rydstripen) wurdt troch middel fan in ferkearsknooppunt realisearre. In ferkearsknooppunt wurdt hast altyd op ûngelikense hichte boud en kin yn ferskate foarmen boud wêze, sa as bygelyks in klaverblêd, stjerknooppunt, in turbine of wynmûne. Guon knooppunten binne útfierd as in ferkearsplein op gelikense hichte sa as knooppunt De Jouwer fan foar 2017.

Oanslutings fan sekundêre diken mei in autosneldyk wurde útfierd troch middel fan op- en ôfritten fan de autosneldyk ôf. De sekundêre dyk krúst de autosneldyk mei in fiadukt of in ûndertrochgong. Yn Nederlân binne der om de 4 of 5 km in ôfrit. As ôfritten ticht efterinoar lizze, dan wurdt de útrydstripe trochlutsen oant de folgjende ôfrit. Dy stripe hjit dan in weeffek. Ek op ferkearsknooppunten yn in foarm fan in klaverblêd binne de op- en ôfritten deun efterinoar en dêrby wurdt gauris in ranzjearbaan yn oanlein om trochridend ferkear op de haadrydbaan net te fersteuren.

Kleur

Yn de measte lannen hawwe de autosneldykbuorden in blauwe of griene eftergrûn.

Buorden mei in blauwe eftergrûn

*) Buorden, dy't inkeld nei de autosneldyk ferwize, binne grien.

Buorden mei in griene eftergrûn

Autosneldiken yn Fryslân

A6 fan Emmeloard oer nei De Lemmer nei knooppunt De Jouwer.
A7 fan Ofslútdyk oer Boalsert, Snits, De Jouwer, It Hearrenfean, Drachten nei Grins.
A31 fan de ôfslach Mullum nei de ôfslach Marsum
A32 fan Meppel ôf oer Wolvegea, It Hearrenfean nei knooppunt Werpsterhoeke by Ljouwert.

Autosneldiken yn guon lannen (kar-út)

Dútslân

Autosneldiken yn Dútslân besteane út it federale Autobahn-systeem en guon Bundesstraßen, dy't autowegen mei dûbele stripen binne. De federale Autobahn-systeem bestiet út 13.183 km oan autodyk yn 2020. De Dútske Autobahn hawwe gjin maksimumfaasje, alhoewol't 47% fan de totale dyklingte al in pleatslike begrinzing op de maksimumfaasje hat, sa as bygelyks by stêden en krúspunten. De oanrekommandearre faasje is 130 km/o. De autowegen mei dûbele stripen hawwe lykwols in maksimumfaasje fan 120 km/o of leger. De Autobahn wurdt nûmere mei in "A".

Autobahn by München
By Darmstadt
Elektroanyske ferkearsbuorden

Feriene Keninkryk

Yn it Feriene Keninkryk is in systeem fan autosneldiken (motorway) fan likernôch 3.200 km. Yn 1949 waard de Special Roads Act troch de Britske oerheid oannommen en yn 1958 waard de earste part fan de M6 iepene. Yn 1972 wie der yn totaal 1.600 km oan motorway oanlein. Fan de 1970-er jierren ôf kaam der mear tsjinstân tsjin it bouwen fan motorways en ek de kosten laten der ta dat der kompromissen sletten wurde moasten. In stikmannich ringwegen yn en om Londen hinne waarden skrast en yn 1985 waard de M25, de grutte ringwei om Londen hinne iepene as in kompromis. Yn 1996 wie der 3.200 km oan motorway. Motorways wurde nûmere mei in "M". Yn Noard-Ierlân wurde motorways ek mei in "M" nûmere, mar mei syn eigen nûmeringssysteem. De maksimumfaasjes op de motorways is 70 myl/o (113 km/o).

De M25 by lofthaven Heathrow
De M5

Feriene Steaten

It systeem fan autodiken yn de Feriene Steaten is it Interstate Highway System en hat in totale lingte fan krapoan 78.000 km. Yn 1956 waard troch presidint Dwight D. Eisenhower mei it systeem úteinset. Hy rekke yn de kunde mei it lyksoartige Autobahn-systeem yn Dútslân doe't er generaal fan de Alliearde striidkrêften yn de Twadde Wrâldkriich wie, en woe soks ek yn de Feriene Steaten realisearje. Der wiene al earder in stikmannich autosneldiken, lykas de Pennsylvania Turnpike dy't yn 1940 reekaam. Alle interstates wurde freeways neamd, dat wol sizze dat sokke diken allinnich krusings fan ûngelikense hichte hawwe. Ek guon sekundêre diken, lykas dy fan it âldere US Route-systeem en guon diken dy't ûnder behear fan de steaten binne, wurde as freeways oantsjutten. De maksimumfaasje ferskilt de steat en kin útrinne fan 65 oant 80 myl/o (104-128 km/0). De nûmering fan de interstates is even fan east nei west, dy't fan it westen ôf begjint, en ûneven fan noard nei súd, dy't fan it suden ôf begjint.

Krusing fan I-45 en I-10 yn Houston
I-5 yn Los Angeles
De I-90 oer de driuwende brêge oer de Washingtonmar hinne yn Seattle.
Krusing fan I-40 mei I-25 (Big I) yn Albuquerque, Nij-Meksiko
De I-91 mei carpoolstripen by Hartford, Konettikut.

Frankryk

Autoroute

It Autoroute-systeem yn Frankryk bestiet út 11.882 km lingte autosneldiken. It netwurk bestiet hast alhiel út toldiken, útsein om grutte stêden hinne. Bestimmingen oer de autoroute wurde oanjûn yn blau, wylst bestimmings oer meardere autoroutes mei de nûmer fan de dyk oanjûn steane. Toldiken wurde oanjûn mei it teken péage (tol). De autoroute wurdt nûmere mei in "A".

Tichteby de krusing fan de A430 en A43yn súdeast-Frankryk
Tolstasjon op de A2 by Hordain

Meksiko

De federale autodiken (Spaansk: Carretera Federal) is in autodikesysteem yn Meksiko dy't mei diken fan it bûtenlân en twa of mear steaten mei-inoar ferbynt. In grut part fan it systeem bestiet út autopistas en dy binne dûbelbaans autosneldiken mei krusings fan ûngelikense hichte. Oare diken, supercarateras binne gauris inkeldbaans diken mei krusings fan gelikense hichten. De maksimumfaasje op de autopista is 110 km/o en bytiden ek wol 120 km/o. Op de supercarretetera is er 100 km/o. De nûmering is even fan east nei west, en ûneven fan noard nei súd en dy begjint fan it noardwesten ôf.

Mezcala-brêge op federale dyk 95 yn de steat Guerrero
Federale dyk 2 by Tehuantepec yn Baja California
Dederale dyk 2 yn Sonora nei in simmerske reinbui

Nederlân

Autosnelweg

Yn Nederlân is der op syn minst 2.758 km oan autosneldyk en autowei mei twa stripen, en mei in tichtens fan 64 km de 1000 km² hat it lân yn fan de measte oerflak autodyk de km² yn de wrâld. Sa'n 2.500 km dêrfan is in folsleine autosnelwei en dy wurde nûmere mei in "A".

De autosneldiken wurde op syn minst mei twa rydbanen boud, skaat mei in middenberm mei in fangrail. Sûnt septimber 2012 waard de nasjonale maksimumfaasje ferhege fan 120 km/o ta 130 km/o. Lykwols omreden fan de stikstofkrisis waard de maksimumfaasje yn 2020 weromdraaid ta 100 km/o oerdeis, wylst nachts noch wol 130 km/o riden wurde mei. Motorreauwen dy't stadiger as 60 km/o ride, binne ferbean. Nederlânske diken wurde in soad brûkt troch de hege befolkingstichtens fan it lân. Dêrmei binne der in soad files op de diken. Yn 1979 waard der úteinset mei it pleatsen fan elektroanyske buorden oer de diken hinne dy't wikseljende maksimumfaasjes oanjouwe wannear't der opstoppings ûntsteane. Hja kinne de maksimumfaasje oant 50 km/o ferleegje om sa de ferkearsstreaming better troch gean te litten. Nederlân is it iennige lân dy't it "Tige Iepen Asfalt Beton" wiidweidich brûkt, dêr't wetter effisjint fan drainearje kin.

Súd-Afrika

Yn Súd-Afrika bestiet it begryp freeway sa as yn oare parten fan de wrâld, mar hat in justjes oare betsjutting. Op in freeway binne ornaris fuotgongers, fytsers, bromfytsers of reauwen, dy't lutsen wurde troch bisten, ferbean. Freeways binne diken mei krusings fan ûngelikense hichte en de minimumfaasje is 60 km/o.

De measte freeways hawwe banen mei twa stripen, wylst der ek freeways binne mei in inkelde rydstripe. Der is yn Súd-Afrika in totaal 1.400 km freeway mei in dûbele stripen, 440 km mei in inkelde rydstripe en 5.300 km sekundêre dyk mei inkelde rydbaan.

Maksimum faasje

Lân	Maksimum faasje (km/h) (2003)
Belgje	120
Denemark	130
Dútslân	gjin maksimum - oanrekommandearre faasje = 130
Eastenryk	130
Finlân	120
FSA	105/112/121/129 leit oan hokker steat it is
Frankryk	130
Grut-Brittanje	112
Hongarije	130
Ierlân	120
Japan	100
Nederlân	130
Portugal	120
Sloveenje	130
Sweden	110 120 op de E6
Switserlân	120
Tsjechje	130

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

↑ frysker.nl

Foar oare boarnen, literatuer, sjoch Notes en References op dizze side.

Wikimedia Commons

Ofbylden dy't by dit ûnderwerp hearre, binne te finen yn de kategory Autodyk fan Wikimedia Commons.

[1] rysker.nl

[1]