Súd-Hollân

Provinsje Súd-Hollân Flagge fan Súd-Hollân Wapen fan Súd-Hollân Haadstêd De Haach Kommissaris fan de Kening Jaap Smit (CDA) Religy (2005) gjint 52,2% Protestant 18,2% Katolyk 14,5% Moslim 7,5% Hindoe 2% Oerflak - Lân - Wetter 5e 2.814,69 km² 603,81 km² Ynwenners - Totaal - Befolkingstichtens 1e 3.804.737 (31 jannewaris 2023) 1.374 inw./km² Oantal gemeenten 50 Geografyske koördinaten 52°08' NB 4°30' EL Folksliet Súd-Hollânsk folksliet NUTS NL33 ISO 3166-2 NL-ZH Offisjele webside https://www.zuid-holland.nl/

Súd-Hollân (2019)

De Haven fan Rotterdam

Bollefjilden by Lisse

Polder by Moordrecht yn it Griene Hert

Nieuwe Kerk yn Delft, de heechste tsjerketoer yn Súd-Hollân

Brielle út de loft wei sjoen

Súd-Hollân (Nederlânsk: Zuid-Holland) is in provinsje fan Nederlân, dy't as sadanich bestiet sûnt de âlde provinsje Hollân yn 1840 midstwa spjalten waard. It hat 3.804.737 ynwenners (31 jannewaris 2023, boarne: CBS) en in oerflak fan 3418,50 km², en is dêrmei de provinsje mei de measte ynwenners en de tichtbefolkste fan Nederlân. Haadstêd is De Haach, dat de Nederlânske residinsjestêd is, en de grutste stêd is Rotterdam. De grutste seehaven fan Jeropa, de haven fan Rotterdam leit yn Súd-Hollân.

De provinsje grinzget yn it noarden oan Noard-Hollân, yn it easten oan Utert en Gelderlân, yn it súdeasten oan Noard-Brabân, yn it suden oan Seelân en yn it westen oan de Noardsee.

Skiednis

Foar 1795 hearde Súd-Hollân by it Greefskip Hollân. Nei de omfoarming fan de Republyk fan de Sân Feriene Nederlannen ta de Bataafske Republyk waard Hollân, lykas de rêst fan Nederlân ferparte yn departeminten. It suden fan Hollân, waard mank mei Seelân en it westen fan Brabân part fan it departemint fan de Skelde en Maas. It noarden fan it hjoeddeistige Súd-Hollân waard part fan it departemint fan de Delf. Yn 1801 kamen de grinzen fan earder werom en waard it departemint Hollân foarme. Yn 1807 waard dat departemint yn twaen spjalte dêr't it súdlike departemint it departemint Maaslân waard, dêr't de grinzen sawat fan oerienkomme mei dy fan it lettere Súd-Hollân. Yn 1810 doe't Nederlân by it Earste Frânske Keizerryk ynlive waard, waard Maaslân omfoarme ta it departemint fan de Mûning fan de Maas.

Nei de Frânske tiid kamen de grinzen fan foar 1795 fannijs werom. It noarden en suden fan Hollân waarden wer feriene yn de nije provinsje Hollân. De skieding ferdwûn lykwols net alhiel, want fan 1814 ôf hie Hollân twa kommissarissen fan de kening, ien foar it noarden en ien foar it suden. Nettsjinsteande dat de provinsje ien wie, waarden it noarden en suden apart behannele en libbe der it idee om de provinsje fannijs op te spjalten. Dat barde yn 1840 doe't Hollân opspjalte waard yn Noard- en Súd-Hollân, om't de provinsje Hollân te dominant waard yn befolking, grutte en woltierigens. Yn de lette 20e en iere 21e iuw giene der fiif gemeenten oer nei de provinsje Utert; Aldewetter yn 1970, Woerden yn 1989, Fianen yn 2002 en Leardaam en Zederik yn 2019.

It graven fan de Nije Wetterwei yn 1863 betsjutte it úteinsetten fan it groeien fan de Haven fan Rotterdam. Op 14 maaie 1940 yn de Twadde Wrâldkriich waard it sintrum fan Rotterdam folslein ferneatige troch in bombardemint.

Yn 1953 waard it suden fan Súd-Hollân troffen troch de Wettersneed fan 1953. Dêrnei it regear sette útein mei de Deltawurken, dy't foltôge waard mei it reekommen fan de Maeslantdaam yn 1997.

Geografy

Súd-Hollân beslacht in oerflak fan 3.403 km², dêr't 585 km² wetter fan is. It grinzget yn it westen oan de Noardsee, yn it noarden oan Noard-Hollân, yn it easten oan Utert en Gelderlân, yn it súdeasten oan Noard-Brabân en yn it suden oan Seelân. Mei útsûndering fan de dunerige oan de Noardseekust is de provinsje folslein flak, en bestiet foar in grut part út drûchmealde polders en oanmakke feangrûn. It midden en it westen fan de provinsje is part fan de Rânestêd, wylst lânbou yn it easten foarkomt, dy't heart ta it Griene Hert. It suden fan de provinsje bestiet út in nustje eilannen en binne part fan de Ryn-Maas-Skelde-delta. Foar statistyske doelen is de provinsje ferparte yn fjouwer regio's: Rijnmond, Súd, West en East.

De Dune- en Bollestreek is in regio yn it noardwesten, om Katwyk hinne, dy't út dunen en bollefjilden bestiet. Yn it suden op de eilannen is der benammen lânbou op klaai en sângrûn. Yn it easten is der greidlân op benammen feangrûn. By de Alde Ryn is der in kliber stêdlike gebieten fan Katwyk ôf oer Leien nei Alfen oan de Ryn nei Zoeterwoude. Ek it gebiet om De Haach hinne en om de Alde Maas en de Merwede hinne binne stêdlike gebieten. Dy lêste gebieten, de Haachlannen, de Rijnmond en de Drechtstêden foarmje de súdlike wjuk fan de Rânestêd.

It Nasjonaal Park De Biisbosk leit yn it súdeasten fan de provinsje. Oare regio's yn de provinsje binne: Alblasserwaard, Gouwestreek, Krimpenerwaard, Hoekske Waard, Rynstreek, Fiifhearelannen en it Westlân.

Untwikkeling ynwennertal

Untwikkeling ynwennertal yn Súd-Hollân

Jier	Ynwenners	Jier	Ynwenners
1514	200.000	1920	1.678.700
1829	479.000	1930	1.957.600
1839	526.000	1947	2.284.100
1849	563.400	1960	2.697.894
1859	619.400	1970	2.968.670
1869	688.200	1980	3.083.555
1879	803.500	1990	3.219.839
1889	949.600	2000	3.397.744
1899	1.144.400	2010	3.505.611
1909	1.390.700	2021	3.708.696

Gemeenten

Súd-Hollân bestiet sûnt 2023 út 50 gemeenten.

1. Alblasserdam
2. Albrandswaard
3. Alfen oan de Ryn
4. Barendrecht
5. Boadegreve-Reeuwijk
6. Capelle oan de Isel
7. Delft
8. Doardt
9. Flaardingen
10. Foarne oan See
11. Goeree-Oerflakkee
12. Gorkum
13. Gouda
14. De Haach (haadstêd)
15. Hardinxveld-Giessendam
16. Hendrik-Ido-Ambacht
17. Hillegom
18. Hoekske Waard
19. Kaag en Braassem
20. Katwyk
21. Krimpen oan de Isel
22. Krimpenerwaard
23. Lansingerlân
24. Leiderdorp
25. Leidschendam-Foarburch
26. Leien
27. Lisse
28. Maasslûs
29. Midden-Delflân
30. Molelannen
31. Nieuwkoop
32. Nissewaard
33. Noardwyk
34. Oegstgeest
35. Papendrecht
36. Pijnacker-Nootdorp
37. Ridderkerk
38. Rijswijk
39. Rotterdam
40. Skiedam
41. Sliedrecht
42. Teylingen
43. Voorschoten
44. Waddinxveen
45. Wassenaar
46. Westlân
47. Zoetermeer
48. Zoeterwoude
49. Zuidplas
50. Zwijndrecht

Keppeling om utens

• Webstee fan de provinsje

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes: