Wurdljedder
In wurdljedder (ek wol doublets, word golf, word-links of laddergrams) is in wurdspul. Hjirby moat in begjinwurd yn lytse stapkes omsetten wurde yn in einwurd. Oars as by gewoane puzels giet it dus net om it finen fan in nij wurd. De wurden fan de ljedder ferskille ûnderling ien letter. By elke triem moat ien letter ferfongen wurde. De winner fan it spul is dejinge dy ’t de minste stappen nedich hat. Faak wurde wurdljedders makke dêr’t it begjin- en einwurd in relaasje hawwe (synonym, antonym).
Der kin ek op tiid spile wurde, dan giet om yn sa koart mooglike tiid in ferbining tusken begjin- en einwurd te meitsjen. Wurdljedders binne geskikt as selskipsspul. Der waarden al kompetysjes opsetten yn de tiid fan Caroll. Mar it kin ek solitêr spile wurde as tiidferdriuw.
Sûnt 1878
Op 12 maart 1878 beskreau Lewis Carroll de earste opset fan it spultsje yn syn deiboek. Hy neamde it doe Word-links as spultsje foar twa spilers. Op 29 maart 1879 ferskynden syn wurdljedderpuzeltsjes mei oplossings yn it tydskrift Vanity Fair. Hy neamde se doe "Doublets". Letter dat jier waarden syn Doublets pleatst yn in boek fan Macmillan en Co. Yn 1927 publisearren J. E. Surrick en L. M. Conant in boek mei Laddergrams. Vladimir Nebokov neamde it spultsje word golf yn de roman Pale Fire, dêr't de ferteller seit "Myn rekôrs binne hate-love yn trije, lass-male yn fjouwer, en live-dead yn fiif stappen (mei lend yn 'e midden)". [1] It spultsje ferskynde yn de njoggentiger jierren jierren yn de Australyske Canberra Times op 'e nij as “Stepword”.[2]
Farianten
By farianten mei in spiler ek letters taheakje of weilitte, of de letters yn in oare folchoarder sette (anagram). Troch ekstra regels kinnen ek oare farianten makke wurde:
- Diagonaal
De diagonaal ûntstiet troch de opdracht fanút it begjin wie it earst allinnich de earste letter te wikseljen, dêrnei de twadde, dêrnei de treddde, ensafuorthinne. Der meie gjin letters weilitten of taheakke wurde. It einwurd wurdt dan letter foar letter fan links boppe nei rjochts ûnder sichtber op de diagonaal. Omdat der gjin letters taheakke of weilitten wurde meie en benammen de ferplichte folchoarder fan wikseljen meitsje it slim om de diagonaal te finen. Noch net sa lang lyn wiene allinnich diagonalen mei trije, mei fjouwer en mei fjouwer letters bekend. Letter waard dúdlik dat it ek mei diagonalen fan seis letters kin. Der wurdt no socht om diagonalen mei sân of mear letters.
- Sânglês
By it sânglês meie gjin letters wiksele wurde. Fanút it begjinwurd wurdt rigel foar rigel ien letter weilitten oant it koartste wurd fan it sânglês berikt is. Dêrnei wurdt oan alle rigels wer in letter taheakke oant it einwurd berikt is, dat sels like lang as it begjinwurd is. De symmetryske foarm fan de ûnderelkoar skreaune wurden lykje op in sânrinner. It giet derom in sânrinner te finen mei safolle mooglik wurden. By de Fryske “Tsjaskers” foarmje twa sânglêzen de fjouwer wjukken.[3]
- Rûnte
By de rûnten hawwe de wurden faak in natuerlike relaasje mei elkoar. It lêste wurd is tagelyk it earste wurd, sadat der in keatling ûntstiet. Op it foarbyld noard - east - súd - west - noard.
Letters meie wiksele, taheakke of weihelle wurde. By de tuskenstappen mei in wurd net faker as ien kear brûkt wurde.
Oars as by de diagonaal en it sânglês is it by de rûnte de bedoeling om de keatling sa koart mooglik te hâlden.
Ljedders mei 5-letterwurden
De Amerikaan Donald Knuth brûkte in kompjûter om wurdljedders fan 5-letterwurden te finen. Hy fûn wurdljedders mei 3-letterwurden te maklik (hoewol ’t neffens Lewis Carroll seis stappen nedich wienen om APE om te setten yn MAN), en dat wurdljedders mei seisletterwurden minder interessant wiene, om't der relatyf net folle 6-letterwurden mei elkoar ferbûn wurde koenen. Knuth brûkte in fêste wurdlist mei de 5.775 meast foarkommende Ingelske fjouwerletterwurden, útsein eigennammen. Hy fûn dat mar twa wurden dy’t middels de wurdlist as wurdljedder mei elkoar ferbûn wurde koenen. In oare útkomst wie dat 671 wurden fan de wurdlist hielendal net ferbûn wurde koenen mei oare wurden. Hy neamde sokke wurden "aloof", om't "aloof" sels in foarbyld fan sa'n wurd is.
| Boarnen, noaten en/as referinsjes: |
|
| Taalpuzels | |
|---|---|
|
anagrampuzel
• drûdel
• filippine
• hertpuzel
• hynstesprong
• kryptogram
• krúswurdpuzel
• paspuzel
• pazurgo
• pentagrampuzel
• petpuzel
• rebus
• sânglêspuzel
• scrabble
• sitaatpuzel
• slashpuzel
• spiraalpuzel
• Sweedske puzel
• taartpuzel
• trochrinner
• weefpuzel
• wordfeud
• wurdfrissel
• wurdian
• wurdl
• wurdljedder
• wurdriuwen
• wurdsiker
• wurdwjirm
| |