Rink van der Velde

Rink van der Velde
skriuwer
persoanlike bysûnderheden
nasjonaliteit	Nederlânsk
berne	18 juny 1932
berteplak	Ealsum
stoarn	17 febrewaris 2001
stjerplak	Drachten
wurk
taal	Frysk
sjenre	Roman, koart ferhaal
prizen	Gysbert Japicx-priis
jierren aktyf	1959-2001
offisjele webside
DBNL-profyl

Rink van der Velde (Ealsum, 18 juny 1932 - Drachten, 17 febrewaris 2001) wie in bekende Fryske skriuwer en sjoernalist. Fan syn mear as fjirtich boeken en ferhalebondels binne mei-inoar mear as 200.000 eksimplaren ferkocht.

Biografy

It grêf fan Van der Velde yn Wetsens

Rink van der Velde waard berne yn Ealsum by Dokkum. Syn âlden Hindrik van der Velde en Hindrikje Pilat hiene dêrfoar al fjouwer dochters krigen. Van der Velde waard dus berne op de klaai, mar soe syn jongesjierren foar it grutste part yn 'e Wâlden trochbringe: syn heit wie plysjeman op de Sweach.

De sfear fan De Wâlden is letter yn in soad fan syn wurk werom te finen. Van der Velde gie yn Drachten nei de ULO. Nei syn skoalletiid hâlde er in skoftke ta yn Frankryk dêr't er de kost fertsjinne as boere-arbeider. Yn 1953 moast er by de Marine opkomme foar syn nûmer. Nei syn tsjinsttiid waard Van der Velde sjoernalist: earst by de Dokkumer-, letter by de Drachtster Krante en de Friese Koerier belâne Van der Velde úteinlik bij de Ljouwerter Krante dêr't er oan syn pinsjoen ta wurkje soe. Hjir skreau er ûnder oaren kursyfkes dy’t er as sabeare-redakteur fan it sabeare wykblêd Bokwerder Belang yn sabeare-Hollânsk skreau. Foar dizze rubryk brûkte er as skûlnamme Wabbe Wisses Rzn.

Van der Velde makke yn 1959 syn debút as Frysk skriuwer yn it tydskrift Frysk & Frij. Sûnt 1962 wied er redakteur fan moanneblêd De Strikel. Syn earste, Nederlânsktalige roman mei de titel De kleine kolonie (De lytse koloanje) ferskynde yn 1960. Twa jier letter ferskynde de earste fan de 25 Fryske romans dy't Van der Velde neilitte soe: Joun healwei tolven. As jongfeint tsjinne er in skoftsje as ‘vacher’ by in Frânske boer. Dy boer koe wol gjin Frysk lêze, mar al in krom Nederlânsk. Ut it lêzen fan de Nederlânske oersetting fan Joun, healwei tolven waard de boer gewaar dat Van der Velde minder aardige dingen oer him, syn wiif en syn pleats fertelde. As ik der no kom , dan kin ik in skot hagel yn ‘e bealch krije, sei Van der Velde letter. Joun healwei tolven wie ien fan de earste yn it Frysk skreaune romans mei in folslein frjemd, yn dit gefal Frânsk dekôr. Yn dizze Fryske thriller mei in miljeuskildering en in oannimlik psychologysk portret fan de haadfiguer, de jonge Frânskman Michel, dy ’t der alles foar oer hat om syn grutte slach te slaan. It prosedee fan de flash-back dat Van der Velde tapaste droech der sines ta by om fan syn earsteling in sprekkend gehiel te meitsjen. Ut it boek waard ek dúdlik (Van der Velde hat dêr nea in geheim fan makke) dat de skriuwer himsels in grut foarbyld steld hie: Georges Simenon, ferneamd auteur fan psychologisearjende misdiedromans, benammen ek sterk fan sfear en miljeubeskriuwing. Wat him fan eardere Fryske skriuwers ûnderskiedet is syn nofteren, gauris iroanyske fisy op minsken en tastannen, de dêryn syn ferpakte krityk op sosjale en politike misstannen, syn foarleafde foar in ûnfrysk dekôr en syn hieltyd grutter wurdende driuw nei in folksriem, sy it persoanlik taalgebrûk. Sa koed er yn Pake Sytse in stik tiids- en maatskippijkrityk kwyt. As fjildman, jager en fisker mocht er graach fertelle oer syn eigen ûnderfinings. Syn haadpersoanen sitte dan ek gauris yn in doarpskafee. It binne benammen fjildminsken as beropsfiskers, streupers en murden- en mollefangers. Syn skriuwstyl hat Van der Velde fan de sjoernalistyk út ûntwikkele. Foar de krante spesjalisearre er him yn it beskriuwen fan histoaryske foarfallen en opfallende persoanen, wêrby't Van der Velde in foarkar hie foar frijfochten types, dy't letter gauris as haadpersoanen werom te finen binne yn syn romans en ferhalen. Ek de Twadde Wrâldkriich is in tema dat faak yn syn boeken werom komt.

In tal fan syn Fryske boeken waard oersetten yn it Nederlânsk, it Ingelsk en it Oekraynsk. As prozaïst hat er him útlein op sawol romans as koarte ferhalen. Yn 1975 krige er de Gysbert Japicxpriis foar syn hiele oeuvre, mar benammen foar de novelle De Fûke. Dêryn ferwurke Van der Velde it drama fan de arrestaasje fan de geheim agint Lodewijk van Hamel by de Tsjûkemar. It boek waard yn de Nederlânsk oersetten troch Jan J. Bylsma. De ferfilming troch Steven de Jong draacht deselde titel as it boek: De Fûke. Syn meast lêzene boek is grif Feroaring fan lucht, wêrfan yn 2004 de 14de printinge ferskynde. Syn roman De houn sil om jim bylje, oer de foeger en klompmakker IJe Wijkstra dy 't yn 1929 fjouwer fjildwachters deaskeat, waard troch Pieter Verhoeff ferfilme ûnder de titel Het teken van het beest (1980). Yn itselde jier ferskynde ek de Nederlânske oersetting fan de roman, ûnder deselde titel.

Van der Velde wenne ûnder oaren op De Gordyk, yn Drachten, De Wylgen en Ljouwert mar hie syn ûntwyk op in arkje yn ien fan de petgatten fan De Feanhoop. Van der Velde wie sûnt 23 desimber 1955 troud mei Wilhelmina Bekkema.

Rink van der Velde is op 17 febrewaris 2001 ferstoarn op 68-jierrige leeftyd yn Drachten en waard begroeven yn Wetsens. Nei syn ferstjerren is troch syn útjouwer de Friese Pers Boekerij en de gemeente Smellingerlân de Rink van der Veldepriis ynsteld. It is in literêre priis dy't ien kear yn de twa jier jûn wurdt foar oarspronklik skreaun proaza yn it Frysk of yn ien fan de yn Fryslân brûkte streektalen. It moat skreaun wêze foar in grut lêzerspublyk, yn de geast fan Rink van der Velde. De priis bestiet út in byldsje, makke troch Anne Woudwijk, en in bedrach jild fan 1.250 euro.

Wike fan Rink

Yn it ramt fan LF2018 organisearren de gemeente Smellingerlân, de FMLD en frijwilligers fan 15 oant en mei 23 juny de Wike fan Rink. Fryske taal, literatuer en libben fan Van der Velde stiene sintraal. Teffens wie der in skriuwwedstriid oan ferbûn. Minsken waarden útnûge en skriuw in kroechferhaal yn it Frysk of Bokwertersk. De trije moaiste ferhalen waarden 21 juny foardroegen yn kafee Marktzicht yn Drachten, it stamkafee fan Van der Velde.

Bibliografy

Romans

• 1960 - De kleine kolonie
• 1962 - Joun healwei tolven (1965 Nederlânske oersetting: Vanavond half twaalf)
• 1963 - Forliezers
• 1965 - Beafeart nei Saint-Martin (1968 Nederlânske oersetting: Pelgrimage naar Saint-Martin)
• 1966 - De Fûke (1970, 1980 Nederlânske oersetting: De Fuik)
• 1967 - Geiten, Griken en gekken
• 1968 - Rjochtdei
• 1969 - Chamsyn (1971 Nederlânske bewurking troch Van der Velde: Chamsien)
• 1971 - Foroaring fan lucht (1973 Nederlânske oersetting: Verandering van lucht)
• 1975 - Pake Sytse (1986 Nederlânske oersetting: De terugkeer van Sytze Cavalier)
• 1978 - De houn sil om jim bylje (1980 Nederlânske oersetting: Het teken van het beest)
• 1981 - Om utens-omnibus: Jûn healwei tolven; Geiten, Griken en gekken; Chamsyn
• 1981 - De Heidenen
• 1982 - Foekje (in tekenteltsje, mei yllustraasjes fan Anjo Mutsaars)
• 1982 - De Ofrekken
• 1985 - De lange jacht
• 1987 - De histoarje fan kammeraet Hollanski
• 1989 - Jan Hut
• 1991 - De nacht fan Belse Madam
• 1993 - Gjin lintsje foar Homme Veldstra
• 1993 - Rjochtdei op 'e skieding
• 1995 - In fin mear as in bears (oer Salomon Levy)
• 1998 - Smoarge grûn
• 1999 - Hepke
• 2000 - Alde Maaie
• 2001 - It guozzeroer

Ferhalebondels

• 1971 - Ien foar 't ôfwennen
• 1973 - Bokwerd Vooruit
• 1974 - Stjerrende wier, heite
• 1975 - Kruidenbitter: Kroegverhalen uit Friesland
• 1977 - Bokwerd omhoog!
• 1979 - Bokwerd for ever
• 1980 - It is myn sizzen net
• 1983 - Bokwert 1
• 1985 - Bearenburger ferhalen/Berenburgse vertellingen
• 1987 - De bêste fryske ferhalen
• 1988 - Bloemlezen in Bokwerd
• 1992 - Minsken is raar guod
• 1994 - No sà
• 1997 - Sa wie 't sawat
• 2007 - De Kroechferhalen
• 2008 - Bokwerd totaal
• 2009 - De fjildferhalen

Toaniel

• 1975 - Durk Snoad
• 1977 - De Fûke
• 1982 - B.V. De Ruskepôlle
• 1983 - Ut it singeliere libben fan Durk Snoad

Prizen

• 1975: Gysbert Japicx-priis

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

Ynformaasje oer Rink van der Velde by Tresoar Tekst en Útlis Fryske literatuer, Freark Dam, Pedagogysk Wurkferbân, Afûk (ned) Rink van der Velde yn de DBNL Referinsjes