Ein Goed, Alles Goed

Ein Goed, Alles Goed
algemiene gegevens
oarspr. titel	All's Well That Ends Well
auteur	William Shakespeare
taal	Ingelsk
foarm	toanielstik
sjenre	komeedzje
skreaun	1604 of 1605
1e publikaasje	1623, Londen
bondel	First Folio
oersetting nei it Frysk
Fryske titel	Ein Goed, Alles Goed
publikaasje	1962, Drachten
útjouwer	Fryske Shakespeare Stifting
oersetter	Douwe Kalma

Ein Goed, Alles Goed, yn it oarspronklike Ingelsk: All's Well That Ends Well, is in toanielstik fan 'e hân fan 'e wiidferneamde Ingelske skriuwer en dichter William Shakespeare. It is in komeedzje dy't basearre is op in ferhaal út 'e Decamerone fan 'e Italjaanske skriuwer Giovanni Boccaccio, dat Shakespeare mooglik lêzen hat yn 'e Ingelske fertaling fan William Painter, titele Palace of Pleasure. Ein Goed, Alles Goed moat skreaun wêze yn 1604 of 1605, mar waard pas foar it earst publisearre yn 1623, as ûnderdiel fan 'e First Folio. De Fryske oersetting fan Douwe Kalma ferskynde yn 1962.

Ynhâld

It stik iepenet yn it Súdfrânske Rousillon, dêr't de jonge greve Bertram syn mem, de grevinne, en har beskermelinge Helena farwol seit om mei de âlde ealman Lafew en de lêfe ofsier Parolles ôf te setten nei it Frânske Keninklik Hof te Parys. Syn heit is koartby stoarn en no sil er oant syn mearderjierrigens ûnder fâdij fan 'e kening stean. Helena is koartlyn ek har heit kwytrekke, dy't in ferneamd dokter wie. Hja wie alhiel fereale rekke op 'e knappe Bertram, en as hja letter allinnich is, beskriemt hja har ûnbeäntwurde leafde foar him. Yn Parys is de kening ûnderwilens slim yn 'e minnichte rekke. Tsjin Bertram, waans heit oft er bewûndere, beklaget de kening de eallju fan tsjintwurdich, dy't har mar yn 'e Toskaanske oarloggen stoarte ta meardere eare en gloarje fan harsels. Hy seit dat er Bertram as syn eigenste soan beskôget. As it nijs fan 'e sykte fan 'e kening bekend wurdt, besiket Bertram syn mem Helena te bepraten en reizjge nei Parys ta, mei't har heit har al syn resepten foar genêsmiddels neilitten hat, en de grevinne mient dat der miskien wat is dat se foar de kening dwaan kin. Helena grypt dy kâns mei beide hannen oan.

As se yn Parys arrivearret, kriget se op foarspraak fan Lafew in audiïnsje mei de kening. Dy stimt dermei yn om har prebearje te litten en help him, mar hy hat der net in protte fidúsje yn. Hy warskôget har dat se, as se it trochsette wol, har eigen libben ferwedzje sil ûnder de útkomst: as de kening net opbetteret fan har middels, kriget se de deastraf. Helena akseptearret dat, mar easket yn ruil dêrfoar it rjocht op om, as de kening der àl fan opbetteret, har houlikspartner te kiezen út 'e eallju oan it hof. De kening stimt dêryn ta. Nei't er har medisinen ynnommen hat, genêst de kening al rillegau. Hy hâldt him oan syn wurd, en Helena mei in man kieze. Hja kiest fansels Bertram, mar dy wol dêr neat fan witte, mei't it har oan rykdom en in aadlike titel ûntbrekt. De kening biedt oan om sawol it iene as it oare te ferhelpen, mar Bertram stegeret it oanbod ôf. Dan ferliest de kening syn geduld, en leit de jonge ealman syn wil op. It houlik wurdt daliks sletten, mar Bertram is op datseldichste stuit al plannen oan it meitsjen om mei de ofsier Parolles te ûntkommen nei de Toskaanske oarloggen. Lafew besiket de jonge ûnferstân derfan te oertsjûgjen dat Parolles in liddichgonger is dy't nearne ta doocht, mar Bertram wol him net leauwe en set yn tûzen hasten ôf nei Toskane, nei in koart ôfskie fan syn nije breid foar wa't er net iens in tút risse kin.

Helena keart werom nei Rousillon, dêr't se troch de grevinne as har eigen dochter ynhelle wurdt, mar mei gauwens arrivearret der in brief fan Bertram, wêryn't dy skriuwt dat se him inkeld as man kriget as se syn ring, in famylje-erfstik, yn besit hat en swier is fan syn bern. Dêrop beslút se him efternei te reizgjen. Se lit in brief efter wêryn't se seit dat se op pylgerreis nei in beafeartsplak gien is en set te neare nacht ôf. Yn Florâns, de haadstêd fan Toskane, bedarret Helena yn in gasthûs dat rund wurdt troch in widdo en har dochter Diana. Fan dy tsjeppe jongfaam heart Helena oer Bertram syn heldedieden op it slachfjild en syn smjuntedieden op it mêd fan 'e leafde, troch jongfammen te ferlieden en se dêrnei oan har lot oer te litten. Koartby hat er noch besocht Diana sels te ferlieden, mar sy hat him it gat fan 'e doar wiisd.

Underwilens hawwe de oare Frânske eallju dy't yn Toskane fjochtsje Bertram opmerksum makke op 'e earleazens fan syn selskipsman Parolles. De jonge greve is no mear ûntfanklik foar sok nijs, en stimt deryn ta om Parolles op 'e proef te stellen. Guon eallju ferklaaie har as de fijân en nimme de ofsier finzen, en dan komt de wierheid oan it ljocht, want Parolles ferriedt daliks al alle geheimen fan syn bûnsgenoaten. Dêrop ûntslacht Bertram de man út syn tsjinst. Allinnich en fernedere drost Parolles ôf nei Frankryk, dêr't er úteinlik einiget as de tsjinstfeint fan syn âlde fijân Lafew.

In yllustraasje by it toanielstik troch de Tsjechyske keunstskilder Artuš Scheiner.

Helena fertelt oan Diana en har mem wa't se is en freget harren help om Bertram syn ring te bemachtigjen en de nacht mei him trochbringe te kinnen. As Bertram op 'e nij besiket om Diana te ferlieden, freget se him om in ring, ta teken fan syn oprjochte leafde foar har. Hy jout har dan syn ring, wylst sy him in oaren, dy't se fan Helena krigen hat, weromjout. As er neitiid mei har op bêd slagget, ferwikselet Diana harsels yn it tsjuster foar Helena, sadat Bertram sûnder erch de nacht mei syn eigen frou trochbringt. De oare moarns heart Bertram it nijs dat Helena ûnderweis nei in beafeartsplak weiwurden is en dat men tinkt dat se dea is. Hy reizget dêrop werom nei Frankryk. Ek Helena set ôf nei hûs, beselskippe troch Diana en har mem, dy't se meifreget as tsjûgen fan alles dat der bard is.

Yn Frankryk rouje de kening, Lafew en Bertram syn mem om Helena har dea, en se beslute Bertram te ferjaan foar syn domgrutskens. Lafew stelt út dat de jonge greve wertrouwe sil mei syn dochter, en dat liket de kening en Bertram syn mem skoan ta. As Bertram deryn komt, freget Lafew him om in ring foar syn dochter. Bertram jout de man dêrop de ring dy't Diana him jûn hat, wat eins Helena harres is. Sawol de kening as syn mem kenne dy ring werom en wolle witte hoe't er deroan komt. Bertram ûntkent dat it Helena har ring is, en dan lit de kening, dy't no begjint te fermoedzjen dat Bertram de hân yn Helena har dea hân hat, him oppakke. Lafew nimt it oanbod om 'e jonge greve mei syn dochter trouwe te litten werom.

Dêrop komme Diana en har mem deryn, en Bertram jout ta dat er harren ken, mar ûntstriidt dat er Diana besocht hat te ferlieden. Hy neamt har in Florentynsk ljidske, mar dan lit Diana de ring sjen dy't er har jûn hat. Uteinlik ferskynt Helena, en nei't elkenien bekommen is fan 'e alteraasje oer it feit dat se noch libbet, leit se út wat der yn Florâns bard is. Se seit fierders dat se no oan 'e betingsten foldien hat dy't Bertram yn syn brief neamde. Dêrop swarre se allebeide dat se tenei earlik tsjininoar wêze sille en oprjocht faninoar hâlde sille. De kening biedt Diana in breidsskat oan en frije kar wat har brêgeman oangiet. Ta einbeslút stapt de kening nei foarren en ropt út dat as de ein goed is, alles goed is.

Fryske oersetting

All's Well That Ends Well waard ûnder de titel Ein Goed, Alles Goed yn it Frysk oerset troch Douwe Kalma. Yn 1962 waard it publisearre troch de Fryske Shakespeare Stifting te Drachten, as ûnderdiel fan harren omnibusútjefte Shakespeare's Wurk Dl. III, yn 'e mande mei de fertalings fan guon oare Shakespeariaanske komeedzjes, lykas Folle Spul om Neat, Nei Jim Beleavjen en Lyk om Lyk.

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

Shakespeare, William, Shakespeare's Wurk Dl. III: Komeedzjes: Folle Spul om Neat, De Fleurige Wyfkes, Nei Jim Bileavjen, Trije Keningejoun, Lyk om Lyk, Ein Goed, Alles Goed, Drachten, 1962 (Fryske Shakespeare Stifting), sûnder ISBN. Foar sekundêre boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: References en Bibliography, op dizze side.