Hindrik V (toanielstik)

Hindrik V
algemiene gegevens
oarspr. titel	Henry V
auteur	William Shakespeare
taal	Ingelsk
foarm	toanielstik
sjenre	trageedzje
skreaun	±1599
1e publikaasje	1600, Londen
oersetting nei it Frysk
Fryske titel	Kening Hindrik V
publikaasje	1965, Drachten
útjouwer	Fryske Shakespeare Stifting
oersetter	Douwe Kalma

Hindrik V, yn it oarspronklike Ingelsk: Henry V (folút eins: The Life of Henry the Fifth, "It Libben fan Hindrik de Fyfde"), is in toanielstik fan 'e hân fan 'e wiidferneamde Ingelske skriuwer en dichter William Shakespeare. It is yn prinsipe in trageedzje, hoewol't it yn 'e tradisjonele yndieling fan Shakespeare syn wurk ûnder de Shakespeariaanske histoaryske stikken falt. Hindrik V foarmet it fjirde en lêste part fan Shakespeare syn tetralogy (rige fan fjouwer stikken) oer de opienfolgjende regearperioaden fan 'e Ingelske kenings Richard II, Hindrik IV en Hindrik V. Sa't de titel al oanjout, is dit stik basearre op it libben fan kening Hindrik V, dy't regearre fan 1413 oant 1422, al giet it benammen oer de foarfallen drekt foarôfgeande oan en folgjend op 'e ferneamde Slach by Azincourt, yn 1415. Boppedat stie Shakespeare himsels aardich wat frijheden ta mei de stof. Mei Hamlet is Hindrik V ien fan 'e stikken fan Shakespeare dy't de measte útdrukkings yn 'e Ingelske taal yntrodusearre hawwe. It moat omtrint 1599 skreaun wêze, en it waard foar it earst útjûn yn 1600. De Fryske oersetting fan Douwe Kalma ferskynde yn 1965.

Ynhâld

It stik begjint mei it ynskypjen fan it Ingelske leger om it Kanaal oer te stekken, foar in fjildtocht yn it ramt fan 'e Hûndertjierrige Oarloch tusken Ingelân en Frankryk. Dêrby fynt yn 'e haven fan Southampton in gearspanning plak om kening Hindrik V om hals te bringen (in histoarysk foarfal), dêr't û.m. Hindrik syn neef, de greve fan Cambridge belutsen is. De fernimstige manear wêrop't Hindrik de gearspanning oan it ljocht bringt en syn ûnmeilydsumens by it ôfweven mei de gearspanners lit sjen dat er in hiel oare man wurden is as de guodlike prins dy't er yn Shakespeare syn eardere toanielstikken Hindrik IV, Diel 1 en Diel 2 wie.

Foar de komyske noat yn dit serieuze toanielstik soargje in tal minder wichtige personaazjes: de gewoane soldaten Pistol, Nym en Bardolph, dy't ek al har opwachting makken yn 'e beide stikken oer Hindrik IV. It Ingelske leger omfettet fierders ek in Skot, in Ier en in stereotyp delsette Welsman dy't fan Fluellen hjit, wat in besykjen fan Shakespeare is om yn it Ingelsk ta in fonetyske skriuwwize te kommen fan 'e Welske namme "Llywelyn".

Katerine leart Ingelsk fan har hofdame Alice, in stiendruk út 1888 fan Laura Alma-Tadema.

Oare kant it Kanaal wurdt de Frânske havenstêd Harfleur belegere; dêrby leit de toanielskriuwer Hindrik ien fan 'e bekendste fan alle shakepeariaanske útspraken yn 'e mûle: "Once more unto the breach, dear friends..." ("Jitris yn 'e bresse, bêste freonen..."). Nei de ferovering fan Harfleur tsjocht it Ingelske leger it Frânske binnenlân yn, dêr't it úteinlik it Frânske leger treft. De jûns foar de Slach by Azincourt, as de oerwinning noch yn 'e kiif liket te stean, doarmet de jonge kening yn momkape troch it Ingelske kamp, om út te finen wat syn ûnderhearrigen no eins echt fan him fine. De oare moarns, foar de slach, praat er syn mannen moed yn mei de ferneamde Sint-Krispynstaspraak, mei as bekendste part: "we few, we happy few, we band of brothers" ("wy minmachtigen, wy lokkige minmachtigen, wy espeltsje bruorren").

Nei de oerwinning by Azincourt besiket Hindrik de Frânske prinsesse Katerine fan Falois it hof te meitsjen, wat mar muoisum giet mei't net ien fan beiden de oare syn taal goed sprekt. It fermeits om harren flaters helpt harren lykwols krekt har doel te berikken. It stik einiget as kening Karel VI fan Frankryk Hindrik oannimt as syn soan en erfgenamt. Mar ear't it doek falt, komt it koar noch in kear op en fertelt dat der ûnder Hindrik syn erfgenamt "safolle lju oan it bewâld stiene, dat se Frankryk ferlearen en Ingelân bliede lieten." Dat is in foarútwizing nei Shakespeare syn trilogy oer it tumultueuze regear fan Hindrik VI.

Fryske oersetting

Hindrik V waard ûnder de titel Kening Hindrik V yn it Frysk oerset troch Douwe Kalma. Yn 1965 waard it publisearre troch de Fryske Shakespeare Stifting te Drachten, as ûnderdiel fan harren omnibusútjefte Shakespeare's Wurk Dl. V, yn 'e mande mei de fertalings fan guon oare Shakespeariaanske keningsstikken, lykas Hindrik IV, Diel 1, Hindrik IV, Diel 2 en Richard II.

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

Shakespeare, William, Shakespeare's Wurk Dl. V: Keningsstikken: Kening Richard II, Kening Jan, Kening Hindrik IV (1), Kening Hindrik IV (2), Kening Hindrik V, Kening Hindrik VIII, Drachten, 1965 (Fryske Shakespeare Stifting), gjin ISBN. Foar sekundêre boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: Notes en Citations, op dizze side.