Theun de Vries

	Theun de Vries
	skriuwer
	Theun de Vries yn 1983.
	persoanlike bysûnderheden
oar pseudonym	Sybrand Vos, M. Swaertdrager, ; A.Th. van Nieulandt, Ibn-Askari
echte namme	Theunis Uilke de Vries
nasjonaliteit	Nederlânsk
berne	26 april 1907
berteplak	Feanwâlden (Fryslân)
stoarn	21 jannewaris 2005
stjerplak	Amsterdam (Noard-Hollân)
etnisiteit	Frysk
	wurk
taal	Nederlânsk, Frysk
sjenre	lit. romans & koarte ferhalen, ; hist. romans, poëzij, toaniel, ; harkspullen, essay's, non-fiksje
perioade	midden en 2e helte 20e iuw
streaming	naturalisme
bekendste ; wurk(en)	Stiefmoeder Aarde ; Het Meisje met het Rode Haar
prizen	P.C. Hooft-priis 1962 ; Piter Jelles-priis 1976 ; H. Roland Holst-priis 1984; Fersetspriis 1987; 2x Visser Neerlandiapriis
jierren aktyf	1925 – 2005
	offisjele webside
	gjint

Theunis Uilke de Vries (Feanwâlden, 26 april 1907 - Amsterdam, 21 jannewaris 2005) wie in bekroand Nederlânsk skriuwer, dichter en oersetter fan Frysk komôf. Hy wie in kommunist en skreau benammen histoaryske en maatskiplike romans, mar dêrnjonken ek gedichten, toanielstikken, harkspullen, biografyen en essays. Syn wurk is grutdiels yn it Nederlânsk, mar foar in lyts part yn it Frysk, wylst guon fan syn Nederlânske boeken letter oerset binne.

Libben

Theun de Vries kaam yn 1907 te wrâld yn Feanwâlden, as ienlingsbern yn 'e doperske húshâlding fan Sjoerd de Vries en Elisabeth Dijkstra. Yn 1920 ferfear er mei syn heit en mem nei Apeldoarn, dêr't syn heit molktaper waard. De Vries siet dêr op it gymnasium, mar makke de skoalle net ôf. Yn syn gymnasiumtiid waarden syn earste sjoernalistike wurken al útjûn yn it tydskrift Jong Nederland. Yn 'e fjirde klasse ferliet er it gymnasium en folgde doe in bibleteekoplieding yn Hilversum en Utert.

Dêrnei wurke er in hoartsje as assistint yn 'e bibleteek te Hilversum, dêr't er him yn 1928 ek nei wenjen sette. Letter wurke er as kranteman yn Leardaam. Yn 1932 troude er mei Aafje Vernes; hja krigen ien bern. Yn 'e tritiger jierren ferhuze er mei syn gesin nei Snits, dêr't er wurk fûn yn 'e bibleteek. Yn 1936 waard De Vries lid fan 'e CPN, en yn 1937 ferfear er op 'e nij, diskear nei Amsterdam. Hy kearde werom nei de sjoernalistyk en waard redakteur fan De Tribune (letter De Waarheid) en De Vrije Katheder. Op 17 maart 1938 einige syn houlik yn in skieding. (Yn 1945 troude De Vries lykwols fannijs mei syn eks-frou. Op 'e nij krigen se tegearre in bern. Aafje de Vries-Vernes stoar op 8 jannewaris 1975 te Amsterdam.)

Yn 'e Twadde Wrâldoarloch siet De Vries yn 't earstoan ûnderdûkt op 'e Feluwe, yn 'e omkriten fan Nunspeet. Yn dy tiid soed er Gerard van het Reve sr. swartmakke hawwe, dy't er fan faksistyske sympatyen beskuldige, nei't letter bliken die op grûn fan foutive ynformaasje. Nei de oarloch ûntstie dêrtroch in oanhâldende fete mei Gerard van het Reve (jr.). Letter yn 'e oarloch siet De Vries yn it ferset en waard er oppakt troch de Dútsers. Hy waard ynternearre yn Kamp Amersfoart, dêr't er nei tsien moannen troch it ferset út befrijd waard.

De Vries siet in hoartsje foar de CPN yn 'e Amsterdamske gemeenterie en wie yn 1946 kandidaat foar de CPN by de Twadde Keamer-ferkiezings, mar waard net keazen. Fan 1949 oant 1968 wied er lid fan it haadbestjoer fan 'e CPN. Syn stellingname yn it foardiel fan 'e Sovjet-Uny waard him yn 'e tiid fan 'e Kâlde Oarloch troch syn kollega's tige kwea-ôf nommen en hy rekke alhiel isolearre. Lykwols hold er hoek. Hy besocht de Praachske Kûp (de kommunistyske steatsgreep yn Tsjechoslowakije) fan 1948 en it Russyske delslaan fan 'e Hongaarske Opstân fan 1956 te behimmeljen en yn 1953 skreau er in lofliet op Stalin.

Mar nettsjinsteande syn politike opfettings sette er yn 1963 Een Dag uit het Leven van Ivan Denisovitsj oer, in roman fan Aleksander Solzjenitsyn oer de ûnderfinings fan finzenen yn 'e gûlachkampen fan Sibearje. De CPN liet de hiele oplaach ferneatigje. Pas yn 1971 briek er mei de partij om't er it net mear lykfine koe mei de oerhearskjende opstelling fan de Sovjet-Uny. Yn 1982 rekke De Vries mei psychiatryske help fan syn yn 'e oarloch oprûne kampsyndroom ôf. Hoewol't er op syn achtentachtichste sei net mear te ferwachtsjen dat er noch skriuwe soe, bleau er suver oan syn dea ta oan it wurk. De Vries ferstoar op 97-jierrige âldens yn jannewaris 2005 oan komplikaasjes nei ferskate opienfolgjende longûntstekkings.

Wurk

De Vries, dy't op syn achttjinde debutearre, hat mear as 170 titels publisearre, wêrûnder bekende wurken as de naturalistyske roman Stiefmoeder Aarde en de oarlochsroman Het Meisje met het Rode Haar, oer fersetstriidster Hannie Schaft. Hy skreau benammen histoaryske en maatskiplike ferhalen, earst mear út romantysk eachpunt, mar letter almar mear as fehikel foar syn politike ideeën. Behalven as skriuwer wied er ek aktyf as dichter, oersetter en toaniel- en harkspulskriuwer. Hy makke wol gebrûk fan pseudonimen as "Sybrand Vos", "A.Th. van Nieulandt", "M. Swaertdrager" en "Ibn-Askari". Mei syn wurk hat er in ferskaat oan wichtige literatuerprizen wûn, mei dêrunder yn 1962 de P.C. Hooft-priis. In part fan syn wurk is yn it Frysk, wylst guon oaren fan syn boeken letter yn it Frysk oerset binne. Op 1 april 2005 is yn syn berteplak Feanwâlden it Theun de Vries Genoatskip oprjochte.

Bibliografy

Yn it Nederlânsk

1925 - Friesche Sagen (ferhalebondel)
1927 - Terugkeer (dichtbondel)
1928 - De Vervreemding
1930 - Westersche Nachten (dichtbondel)
1931 - Rembrandt (roman)
1932 - Sneeuw op de Fudsji. Japansche Motieven
1932 - Sheherezade - Werken van een Witte Magiër - Kleine Liederen voor Clavecymbel - Erotica (verzen)
1933 - Dr. José Droomt Vergeefs (roman)
1934 - Aardgeest (dichtbondel)
1934 - Koningssage
1934 - Eroica (roman)
1936 - Stiefmoeder Aarde (roman)
- Fryske oersetting: Styfmem Ierde (fert. Jan de Jong, 1994)
1937 - Oldenbarneveldt
1937 - Hildebrand's Camera Obscura (rede)
1938 - Het Rad der Fortuin (roman)
1938 - De Bijen Zingen
1938 - In 't Huis van Rembrandt
1940 - De Freule
1940 - Wilde Lantaarns (roman)
1941 - Wiarda: Kroniek van een Geslacht
1941 - De Tegels van de Haard
1941 - Rutger Jan Schimmelpenninck (werútjefte 1965)
1941 - Vox Humana (essays)
1943 - Bruidegom in September (novelle)
1944 - W.A.-man (roman)
1945 - Eros in Hinderlaag (novelle)
1946 - Kenau (roman)
1946 - De Vrijheid Gaat in het Rood Gekleed (roman)
1946 - Wij Waren Getuigen (dichtbondel)
1946 - Sla de Wolven, Herder (roman)
1946 - De Laars (ferhalebondel)
1946 - Martinus Nijhoff, Wandelaar in de Werkelijkheid, essay (essay)
1947 - De Dood: een Gedicht (gedicht; oplaach fan 1000 eksimplaren)
1948 - Een Spook Waart door Europa
1948 - De Friese Postkoets
1949 - Nieuwe Rivieren (roman)
1949 - Het Hert
1949 - Leerschool voor Barbaren: Karel de Grote
1950 - Hoogverraad
1952 - Anna Casparii of Het Heimwee (roman)
1953 - De Diwan van Ibn-Askari - Naar het Arabisch
1953 - Levend Hongarije
1954 - De Vuurdoop
1954 - Hagel in het Graan (roman)
1954 - Pan onder de Mensen (roman)
1955 - Het Eiland van de Zwarte Godin
1956 - Het Meisje met het Rode Haar (roman)
1956 - Bruiloftslied voor Swaantje
1956 - De Chinese Kalender: Gedichten en Spreuken uit Dertig Eeuwen (dichtbondel)
1956 - Goud en Schaduw: Drie Opstellen over Rembrandt en zijn Tijd (essays)
1957 - De U.S.S.R. na 40 Jaar (fotoboek mei kommentaar)
1958 - Noorderzon (novellebondel)
1959 - De Meesters van de Draak: Verkenningen in het Nieuwe China alsmede Enkele Proeven van Chinese Literatuur, Boerenpoëzie, Anekdotes en Volkshumor
1960 - Het Motet voor een Kardinaal (roman)
1962 - De Vreemde Wet
1962 - De Vogelvrijen
1962 - De Opstand
1962 - Meesters en Vrienden: Literaire Leerjaren (autobiografy)
1963 - Ziet, een Mens (roman; werútjefte yn 1972 as Vincent in Den Haag)
1963 - Spinoza als Staatkundig Denker (rede)
1963 - Als Mens en Schrijver (tankwurd P.C. Hooft-priis)
1964 - Moergrobben: Een Drieluik (roman; werútjefte yn 1973 as Het Raadselrijk
1965 - Het Wolfsgetij of Een Leven van Liefde
1965 - De Geschiedenis van een Moord: Gedachten bij het Lezen van Prof. Dr. J. Pressers "Ondergang"
1966 - Het Zwaard des Levens
1966 - Het Zwaard, de Zee en het Valse Hart (novelle, boekewikegeskink)
1966 - Doodskoppen en Kaalkoppen: Vijf Verhalen uit een Doorgangskamp (ferhalebondel)
1967 - Februari: Roman uit het Bezettingsjaar 1941 (roman)
1967 - Theun de Vries 60 (blomlêzing)
1967 - De Namen in de Boom
1967 - Het Uurwerk van de Eenzaamheid: Twee Vertellingen
1968 - Het Friese Kabinet: Vier Vertellingen
1968 - Hernomen Confrontatie met S. Vestdijk (brieffragminten en petearen)
1969 - De Gesprenkelde Vogel (ferhalebondel)
1969 - Wind en Avondrood
1972 - Het Geslacht Wiarda
1972 - Baruch de Spinoza
1972 - Vincent in Den Haag: Roman uit de Jaren 1881-1883 (roman; werútjefte fan Ziet, een Mens)
1972 - De Man met de Twee Levens: Novelle uit het Revolutiejaar 1572 (novelle)
1972 - Meester en Minnaar, Vijf Verbeeldingen rondom Rembrandt van Rijn (ferhalebondel)
1972 - Spinoza: Beeldenstormer en Wereldbouwer
1973 - Het Raadselrijk: De Roman van een Schilder (roman; werútjefte fan Moergrobben)
1975 - Het Zondagsgebed (roman)
1976 - De Vrouweneter (roman)
1978 - De Vogels om het Erf
1979 - Atlantische Avond (dichtbondel)
1979 - De Dood Kwam met Muziek (roman)
1979 - Eidola: Zeven Verhalen (ferhalebondel)
1979 - De Merrie (oplaach fan 135 nûmere en synjearre eksimplaren)
1980 - De Blinde Venus: Twee Romances (omfettet De Soldaat Die Terugkwam en De Merrie)
1980 - Materie en Matrijs
1981 - De Boom-mens
1981 - Brieven uit de Oorlogsjaren aan S. Vestdijk
1981 - Gesprekken op Donderdag
1982 - De Vertellingen van Wilt Tjaarda
1982 - Wieken tegen de Tralies: Verzamelde Verhalen over Onderdrukking en Verzet
1982 - Ketters: Veertien Eeuwen Kettergeloof, Volksbeweging en Kettergericht
1983 - Kerken en Afgrond
1983 - Marx: De Politieke Emigratie
1983 - Marx: De Heersende Machten
1983 - De Tribune (rede)
1984 - 77 Korte Gedichten
1984 - Louise Michel, Engel in het Harnas: Twee Spelen over de Commune fan Parijs
1984 - Amazones en Bojaren. Uit de Memoires van Prinses Dasjkova (biografy)
1985 - Briefwisseling
1985 - Vliegende Vissen (dichtbondel)
1985 - Bach: Een Voorspel
1985 - De Gezegende: Het Leven van Spinoza in Honderdzeven Scènes (filmskript)
1987 - Baron: De Wonderbaarlijke Michel Baron, zijn Leermeester Molière en de Praalzieke Zonnekoning (roman)
1987 - De Soldaat Die Terugkwam
- Fryske oersetting: De Soldaat Dy't Weromkaam (fert. Dick Eisma, 2003)
1987 - De Ontsnapping
1987 - Plato
1987 - S. Vestdijk: Grootheid en Grenzen van een Fenomeen
1987 - Een God in Haar Schoot: Scène uit een Romeins Mysteriespel
1987 - Een Levenshouding Bekroond (rede)
1988 - Het Hoofd van Haydn
1989 - De Hardstenen Trap
1989 - Rivierlandschap in de Winter
1990 - De Première
1992 - De Duivel
1992 - Sint-Petersburg
1994 - Terug uit Irkoetsk
1995 - De Berenjacht (koart ferhaal, yn it Nederlânsk skreaun mar nea útjûn)
- Fryske oersetting: De Bearejacht (fert. Dick Eisma en Jacobus Knol, 1997)
1996 - De Schellenboom (ferhalebondel)
1996 - Sint-Elizabeth
1997 - Een Heldin van Onze Tijd (essays)
1996 - De Trompet (oplaach fan 65 nûmere eksimplaren)
1998 - De Bergreis
1998 - Torrentius: Het Feest en de Storm
1999 - De Mattheus-passie
1999 - De Wilde Vrouwen van Pella
2000 - Het Geheim van Jeroen Bosch
2000 - Gastvrijheid
2003 - Witte Nachten
2007 - Schetsen voor Wandtapijt

Yn it Frysk

1937 - Fryske Stilistyk: In Paedwizer yn it Foarmforskaet fen de Fryske Skriftekennisse
1977 - Earst en Lêst
1981 - Snie en Oare Gedichten (dichtbondel)
1997 - Paden fan it Ferline
1997 - Stins en Krite
1997 - Fûgel
2001 - Iisgong: Gedichten (dichtbondel)

Twatalich

2002 - Ald en Nij / Oud en Nieuw
2004 - Alles Begjint by de Dingen / Alles Begint bij de Dingen (dichtbondel)

Yn it Ingelsk

1985 - The Spring-tide of Reformation

Oersettings

1987 - It Dronkene Skip / Het Dronken Schip (oersetting yn it Frysk en Nederlânsk fan Le Bateau Ivre, fan Arthur Rimbaud)

Prizen

1930 - Dompriis voor Poëzy foar de dichtbondel Westersche Nachten.
1932 - Maaiepriis foar Rembrandt.
1945 - Fersetspriis foar Letterkundigen foar WA-man en oare wurken.
1951 - Vijverbergpriis (tsjintwurdich bekend as de Ferdinand Bordewijk-priis) foar Anna Casparii of Het Heimwee.
1962 - P.C. Hooft-priis foar syn hiele oeuvre.
1970 - Visser Neerlandiapriis foar it harkspul Een God in Haar Schoot.
1973 - Visser Neerlandiapriis foar it tillefyzjespul De Weduwen.
1976 - Piter Jelles-priis foar de oersetting nei it Nederlânsk fan 'e fersebondel In Memoriam fan Douwe Tamminga.
1979 - earedoktoraat yn 'e skiednis oanbean oan 'e Ryksuniversiteit Grins.
1984 - Henriëtte Roland Holst-priis foar Ketters: Veertien Eeuwen Ketterij, Volksbeweging en Kettergericht.
1987 - Fersetspriis foar syn hiele oeuvre.

Oan De Vries waard ek de sulverne medalje fan 'e stêd Amsterdam takend.