Aartsbisdom Utert (roomsk-katolyk)

Aartsbisdom Utert
Basisgegevens
Katedraal	Sint-Katarinakatedraal
Patroanhillige	Willibrord
Skiednis
Oprjochting	695, 1853
Opheffing	1580
Stifter	Willibrord
Hierargy
Aartsbiskop	Wim Eijk
Statistyk
Parochy's	42 (2021)
Tal tsjerken	241 (2021)
Tal katoliken	692.000 (2021)

It aartsbisdom Utert (Latyn: Archidioecesis Ultraiectensis) is it roomsk-katolike aartsbisdom yn Nederlân. Oant 1559 foel it bisdom Utert as suffragaanbisdom ûnder it aartsbisdom Keulen. De wrâldske hearskippij fan de biskoppen besloech it gebiet fan it prinsbisdom Utert.

Skiednis

Stifter fan it bisdom Utert wie Willibrord, dy't fan 695 oant 739 de earste biskop wie. Sûnt de reorganisaasje fan de tsjerklike yndieling troch Karel de Grutte yn de 9e iuw hearde oant 1559 hast hiel Nederlân boppe de grutte rivieren mei Seelân ta dat bisdom. In lyts stikje fan Fryslân (Achtkarspelen), Grinslân en eastlik Gelderlân foelen lykwols ûnder it bisdom Múnster. Dêrfoaroer leine in pear Dútske gebieten (Bentheim, Emmerik, Elten en Griethausen) wer yn it bisdom Utert. It bisdom Utert foel sûnt 799 ûnder it aartsbisdom Keulen.

Utert wie in prinsbisdom en de prinsbiskop hie njonken geastlike rjochten ek wrâldske rjochten, dy't er yn it Nedersticht en it Oersticht útoefene. De lêste prinsbiskop wie Hindrik fan Beieren. Yn 1528 droeg er fanwegen ûnrêst en opskuor it besjoer fan it sticht Utrecht oer op keizer Karel V. Dat betsjutte tagelyk it ein fan de politike selstannigens fan it sticht.

Op oantrunen fan lânfâld Filips II krige Utert fanwegen de politike sitewaasje de status fan aartsbisdom en waarden der nije bisdommen (Dimter, Haarlim, Ljouwert, Grins en Middelburch) stifte. Yn 1580 fûn de reformaasje yn Utert plak en hold it aartsbisdom Utert op te bestean. Nederlân hie dêrnei iuwen gjin katolike hiërargy mear en de katolike tsjerke moast ûndergrûnsk fierder en waard letter, nei't de skerpe rântsjes der wat ôf wiene, tolerearre. De Republyk wie yn dy tiid in missygebiet, dat fanút it bûtelân troch in apostoalysk Fikaris in partibus infidelium (yn de gebieten fan de ûnleauwigen) de katolike mienskip oanstjoerd waard. Yn april 1723 fûn der in skuorring yn de Roomsk-Katolike Tsjerke plak en ûntstie de Aldkatolike Tsjerke.

Yn 1848 makke de nije grûnwet fan Thorbecke it mooglik om de tsjerklike hiërgargy fan de Roomsk-Katolike Tsjerke yn Nederlân wer op te bouwen. It aartsbisdom Utert waard troch paus Pius IX yn 1853 wer hersteld. It gebiet fan it aartsbisdom besloech njonken it hjoeddeiske gebiet ek it tsjintwurdige bisdom Grins-Ljouwert, dat yn 1956 in apart bisdom waard. Earste biskop wie Johannes Zwijsen.

Katedraal

• Oant de reformaasje wie de oan Sint-Marten wijde domtsjerke de katedraal. De katedraal fan it bisdom is de yn 1470-1550 yn goatyske styl boude Sint-Katarinakatedraal.

Patroanhillige

• Martinus fan Tours

Biskoppen fan it aartsbisdom sûnt 1853

Perioade	Aartsbiskop	Helpbiskop(pen)
1853-1868	Joannes Zwijsen
1868-1883	Andreas Ignatius Schaepman
1883-1894	Petrus Matthias Snickers
1895		Henricus van de Wetering (koadjutor)
1895-1930	Henricus van de Wetering
1930-1935	Joannes Jansen
1935-1936		Johannes de Jong (koadjutor)
1936-1951	Johannes de Jong
1951-1955		Bernardus Alfrink (koadjutor)
1955-1961	Bernardus Alfrink
1961-1969		Theo Hendriksen
1969-1976
1976-1982	Johannes Willebrands
1982-1983		Johannes Antonius de Kok	Johannes Bernardus Niënhaus
1983-1999	Adrianus Simonis
1999-2001
2001-2005			Gerard de Korte
2005-2007
2007-2008	sedisfakaasje
2008-2010	Wim Eijk
2010-heden		Ted Hoogenboom	Herman Woorts

Keppeling om utens

• Side aartsbisdom Utert

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

Kaski/Radboud Nijmegen: Kearnsifers Roomsk-Katolike Tsjerke (2021)