Springe nei ynhâld

Zvartnots

Ut Wikipedy
Zvarnots

Զվարթնոց

bouwurk
lokaasje
lân Armeenje
provinsje Armavir
plak Vagharsjapat
bysûnderheden
type bouwurk Katedraal, patriachaal paleis
boujier 643-652
offisjele webside
Side lokaasje op UNESCO

Zvartnots of Zûartnots (Armeensk: Զվարթնոց տաճար, Զուարթնոց տաճար; letterlik "Katedraal fan de Himelske Ingels") is in ruïneuze lokaasje oan de râne fan de stêd Vagharsjapat yn de provinsje Armavir yn Armeenje. Underdiel fan it ruïnekompleks is de oarspronklik 7e-iuwske katedraal, dy't yn 643-652 yn opdracht fan katolikos Nerses III (de Bouwer) boud waard. It is ien fan de meast wichtige argeologyske lokaasjes fan it lân en foarmet sûnt 2000 mei de katedraal en tsjerken fan de stêd ûnderdiel fan it wrâlderfskip fan UNESCO. It eastlike diel fan de lokaasje wurdt foar in part brûkt troch de ynternasjonale lofthaven Zvartnots.

De rekonstruksje fan de katedraal neffens Toros Toramanjan oer de ruïne hinne

De katedraal waard boud yn in tiid doe't islamityske Arabieren krekt in grut part fan Armeenje ferovere hiene en in jimmeroan grutter diel fan it Sassanidyske Ryk besetten, dêr't Armeenje doe ûnderdiel fan wie. Fanwegen de Arabyske feroverings en de hieltiten gruttere botsings tusken de Byzantynske en de optwingende Arabyske legers liet Nerses de lokaasje fan it patriarchale paleis fan Dvin nei Zvartnots ferhûzje.

Oer de ferneatiging fan de katedraal bestiet gjin histoaryske ynformaasje. Bekend is dat de katedraal noch oant de 10e iuw bestie. Mooglik makke in ierdskodding in ein oan it bouwurk. De katedraal wie wijd oan Sint-Gregoarius en boud op it plak dêr't kening Trdat III en Gregoarius de Ferlochter inoar moete hawwe soene.

Oant it begjin fan de 20e iuw lei de katedraal ûnder de grûn. Opgravings yn de jierren 1901-1907 leine it bouwurk tegearre mei it paleis fan de katolikos en tal fan reliëfs, kapitelen en pylders bleat. Oant op dit stuit is de earste laach fan de tsjerke hast folslein rekonstruearre. By de opgravings waard ûntdutsen dat Zvartnots op de resten fan gebouwen stie dy't werom gyngen op it regear fan kening Rusa II fan it keninkryk Urartû.

Plattegrûn fan de katedraal

De foaroansteande Armeenske arsjitekt Toros Toramanjan wurke oan de opgravings mei en stelde út dat it gebou trije ferdjippings hân hie. In soad gelearden koene harren wol fine yn it ûntwerp, mar guon wiisden it ôf en makken eigen ûntwerpen. Hja woene ha dat it útstel fan Toramanjan boukundich ûnlogysk wie en ornearren dat it technyske ynscht yn dy tiid net tarikkend wie foar it dryste ûntwerp dat Toramanjan úttocht hie. Dochs akseptearren de measte gelearden wol de ideeën fan Toramanjan.

Kapiteel mei earn

De tsjerke wie fan binnen fersierd mei mozaïeken en it hie de plattegrûn fan in Gryksk krús of fjouwerpas, mei dêrom hinne in sirkelfoarmige romte dy't fan bûten twaentritichsidich wie en op ôfstân rûn like. De diameter fan de ûnderste laach wie 35,75 meter. De pylders wiene bekroand mei kapitelen mei sniene ôfbylden fan krusen, earns en figueren dy't bydroegen oan de tsjerke. Súdwestlik fan de katedraal lizze de ruïnes fan it patriarchale paleis, de wenferbliuwen fan Nerses III en in wynmakkerij.

Guon wolle ha dat de katedraal fan Zvarnots stiet ôfbylde op ien fan de reliëfs fan de arke fan Noäch by de tagong fan de Sainte-Chapelle fan Parys. Dat liket lykwols tige ûnwierskynlik, om't de reliëfs 300 jier nei de ferneatiging fan de katedraal makke waarden.

Tegearre mei de tsjerken fan Vagharsjapat (Etsjmiadzin) waard Zvartnots yn 2000 ynskreaun yn de list fan it wrâlderfgoed fan UNESCO.

Pylders

De Gregoariustsjerke fan Ani, tsjintwurdich Turkije, waard yn 1001-1005 boud as in soarte fan rekonstruksje fan Zvartnots.

De bou fan de yn 2003 foltôge Hillige Trije-ienheidstsjerke yn Jerevan is ynspirearre troch Zvartnots.

De 7e-iuwske kronykskriuwer Sebeos wie de earste dy't de katedraal "Zvartnots" neamde: "In tsjerke waard hjir boud mei de namme Zvartnots, wat betsjut in gasthear fan himelske krigers". De namme ferwiist nei de ingels, dy't oan Gregoarius de Ferljochter yn in dream ferskynden op it plak fan de takomstige tsjerke. De katedraal stiet dêrom mei beskermjende machten, ingels en soksoarte himelske skepsels yn ferbining. In âldere oarsprong út de tiid foar't Armeenje kristene waard fan it wurd zvartnonk giet werom op in geast, dy't deaden wer libben meitsje koe. It yn Zvartnots ferwurke wurd zavrk betsjut oarspronklik "militêre troepen". It stamt fan "zavr", it diel fan it wurd dat stiet foar militêr. By gefolch waarden de ingels "himelske soldaten", dy't boppenatuerlike beskerming jouwe.

Boarnen, noaten en referinsjes

[boarne bewurkje]
Boarnen, noaten en/as referinsjes:
  • Dizze side is alhiel of foar in part in oersetting fan de Ingelsktalige Wikipedyside; sjoch foar de bewurkingsskiednis: en:Zvartnots