Keninkryk Hollân: ferskil tusken ferzjes

←Toan eardere ferskillen Neikommende ferskillen →

Content deleted Content added

Inline

De ferzje fan 28 des 2010 om 18.13

Oan dizze side wurdt noch wurke! Fier hjir asjebleaft gjin bewurkings út oant de skriuwer mei de side klear is.

It Keninkryk Hollân (destiids Koningrijk Holland stavere) wie in Frânske fazalsteat dy't fan 5 juny 1806 oant 9 july 1810 bestie. It waard yn it westen en noarden begrinzge troch de Noardsee, yn it easten troch de Rynbûn en yn it suden troch it Franse Keizerryk.

It keninkryk ûntstie doe't keizer Napoleon Bonaparte fan it Frânske Keizerrijk it Bataafsk Gemenebest ferfong troch in monargy mei syn broer Loadewyk Napoleon Bonaparte op de troan. Yn 1810 waard it keninkryk opnaam yn Frankryk.

Skiednis

Hoewol't Napoleon syn broer op it hert drukt hie fral Frânsman te bliuwen, profilearre Loadewyk Napoleon him as in in tige 'Hollânske' kening, dy't mei tsjinsin neidielige Frânske maatregels sa as de tsjinstplicht en it Kontinintaal stelsel útfierde. Loadewyks besocht yn de geunst by de Nederlânske befolking te kommen en dat noaske syn broer net.

Yn 1809 barde der op Walcheren in Ingelske ynvaazje. Hoewol't dy oanfal troch Frânske en Nederlânske troepen ôfslein waard, rekke Loadewyk's posysje as foarst dêr wol fierder troch oantaasd; Napoleon wie fan betinken dat it ferset net hurd genôch op gong kaam wie.

Napoleon wie ûntefreden oar it fuksjonearjen fan Loadewyk Napoleon as kening fan Hollân. De troch Loadewyk Napoleon ynstelde Oarder fan de Uny mocht bygelyks net droegen wurde yn de rûnte fan de keizer. Yn de winter fan 1809 kaam de ein fan it keninkryk al yn sicht. Fanwege keizerlik dekreet waard maart 1810 earst it suden ûnder Frânsk bestjoer brocht, in tal moannen letter folge it oerbliuwende part fan it eardere keninkryk Hollân. Loadewyk hie hope dat mei it oerjaan fan de troan de Nederlânske selsstannigens bewarre bliuwe koe. Hy waard op 1 july opfolge troch syn soantsje Napoleon Loadewyk, dy't formeel kening Loadewyk II waard. Napoleon negearre dit beslút lykwols en anneksearre Nederlân inkelde wiken letter, op 13 july.

Bestjoerlike yndieling

Nei de stifting fan it keninkryk Hollân yn 1806 waard by wet fan 13 april 1807 de departemintale yndieling fan it ryk op'en nij fêststeld. De meast wichtige feroaring wie it ferpatsjen fan it departemint Hollân yn de departeminten Amstelland en Maaslân en de splising fan it nije departemint Drinte fan it departemint Oerisel. It departemint Bataafsk Brabân krige in nije namme, Brabân en it departemint Stêd en Lannen fan Grinslân waard Groningen. Fierder waard besletten dat de Maas de noardgrins fan Brabân foarmje soe.

It keninkryk hie yn it earstoan tsien departeminten:

Yn de Fjirde Koalysjeoarloch waarden it Prusyske East-Fryslân en it Russyske Jeverlân troch Frânske en Nederlânske troepen ferovere. Yn 1807 waarden de beide gebieten gearbrocht yn it nije departemint East-Fryslân dat in part fan it Keninkryk Hollân waard. Doe wiene der alve departeminten.

Limburg en Sieusk-Flaanderen wienen gjin part fan it keninkryk, mar waarden taheakke oan departeminten fan de eardere Sudlike Nederlannen en foelen sa streekrjocht ûnder Frânsk bestjoer. Yn desimber 1807 kaam Flissingen ek ûnder Frânsk bestjoer, yn desimber 1809 folge Walcheren. Op 16 maart 1810 waard it gebiet besuden de Waal en Merwede troch Frankryk ynlive en in stikmannich moannen letter it oerbliuwend diel fan it keninkryk.^[1]

Nalatenschap

Met de invoering van het Koninkrijk Holland kwam het Bataafs Gemenebest tot een einde.

Lodewijk verplaatste in 1808 de hoofdstad van het land van De Haach naar Amsterdam, waar hij zich vestigde in het Paleis op de Dam, toen nog het stadhuis van Amsterdam. Dit besluit is ook na 1813 overeind gebleven, waardoor Amsterdam nog steeds formeel de hoofdstad van Nederland is.

Op cultureel gebied was Lodewijks nalatenschap ook zeer belangrijk. De koning trachtte de Nederlandse kunsten en wetenschappen te bevorderen. Dit deed hij onder andere door de instelling van het Koninklijk Instituut van Wetenschappen (zie: de latere Keninklike Nederlânske Akademy fan Wittenskippen) en de Keninklike Bibleteek. Ook gaf hij de aanzet tot de oprichting van het Ryksmuseum, dat in deze beginperiode onderdak vond in het Paleis op de Daam. Op religieus gebied stelde hij fondsen in het vooruitzicht voor Roomsk-Katoliken die een eigen kerk wilden bouwen.

Sjoch ek

Keppelings om utens

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

↑ Kuipers, Jan J. B. en Robbert Jan Swiers (2005) Het verhaal van Zeeland. Hilfertsom: Uitgeverij Verloren

[1] Kuipers, Jan J. B. en Robbert Jan Swiers (2005) Het verhaal van Zeeland. Hilfertsom: Uitgeverij Verloren

[1]

@@ Rigel 15: / Rigel 15: @@
 == Bestjoerlike yndieling ==
-Nei de stifting fan it keninkryk Hollân yn [[1806]] waard by wet fan 13 april 1807 de departemintale yndieling fan it ryk op'en nij fêststeld. De meast wichtige feroaring wie it oppatsjen fan it departemint [[Departemint Hollân|Hollân]] yn de departeminten Amstelland en Maaslân en de afsplitsing van het nieuwe [[departement Drenthe]] van het [[departement Overijssel]]. Het [[departement Bataafs Brabant]] werd hernoemd in [[departemint Brabân|Brabant]] en het [[departemint Stêd en Lannen fan Grinslân]] in [[departemint Grinslân|Groningen]]. Verder werd bepaald dat de [[Maas]] de noordgrens van Brabant zou vormen.
+Nei de stifting fan it keninkryk Hollân yn [[1806]] waard by wet fan 13 april 1807 de departemintale yndieling fan it ryk op'en nij fêststeld. De meast wichtige feroaring wie it ferpatsjen fan it departemint [[Departemint Hollân|Hollân]] yn de departeminten Amstelland en Maaslân en de splising fan it nije departemint Drinte fan it departemint Oerisel. It [[departemint Bataafsk Brabân]] krige in nije namme, [[departemint Brabân|Brabân]] en it [[departemint Stêd en Lannen fan Grinslân]] waard [[departemint Grinslân|Groningen]]. Fierder waard besletten dat de [[Maas]] de noardgrins fan Brabân foarmje soe.
+It keninkryk hie yn it earstoan tsien departeminten:
-Het koninkrijk telde aanvankelijk tien departementen:
 * [[Departemint Amstellân]]
@@ Rigel 30: / Rigel 30: @@
 * [[Departemint Seelân]]
-In de [[Fjirde Koalysjeoarloch]] werden het [[Prusen|Prusyske]] [[East-Fryslân]] en het [[Russyske Ryk|Russische]] [[Jeverlân]] door Franse en Nederlandse troepen veroverd. In [[1807]] werden de beide gebieden samen gevoegd tot het nieuwe departement [[Departemint East-Fryslân|East-Fryslân]] dat een onderdeel van het Keninkryk Hollân werd. Hierdoor kwam het aantal departementen op elf.
+Yn de [[Fjirde Koalysjeoarloch]] waarden it [[Prusen|Prusyske]] [[East-Fryslân]] en it Russyske [[Jeverlân]] troch Frânske en Nederlânske troepen ferovere. Yn [[1807]] waarden de beide gebieten gearbrocht yn it nije departemint [[Departemint East-Fryslân|East-Fryslân]] dat in part fan it Keninkryk Hollân waard. Doe wiene der alve departeminten.
-[[Hartochdom Limburg|Limburg]] en [[Sieusk-Flaanderen]] maakten geen deel uit van het koninkrijk, maar werden toegevoegd aan departementen van de voormalige Zuidelijke Nederlanden. Als zodanig vielen deze gebieden rechtstreeks onder Frans bestuur. In december 1807 werd ook [[Flissingen]] onder Frans bestuur geplaatst, in december [[1809]] volgde [[Walcheren]]. Op [[16 maart]] [[1810]] werd het gebied onder de [[Waal (rivier)|Waal]] en [[Merwede]] door Frankryk ingelijfd en enkele maanden later het resterende deel van het koninkrijk.<ref>{{aut|Kuipers, Jan J. B. en Robbert Jan Swiers}} (2005) ''Het verhaal van Zeeland''. Hilfertsom: Uitgeverij Verloren</ref>
+[[Hartochdom Limburg|Limburg]] en [[Sieusk-Flaanderen]] wienen gjin part fan it keninkryk, mar waarden taheakke oan departeminten fan de eardere Sudlike Nederlannen en foelen sa streekrjocht ûnder Frânsk bestjoer. Yn desimber 1807 kaam  [[Flissingen]] ek ûnder Frânsk bestjoer, yn desimber [[1809]] folge [[Walcheren]]. Op [[16 maart]] [[1810]] waard it gebiet besuden de [[Waal]] en [[Merwede]] troch Frankryk ynlive en in stikmannich moannen letter it oerbliuwend diel fan it keninkryk.<ref>{{aut|Kuipers, Jan J. B. en Robbert Jan Swiers}} (2005) ''Het verhaal van Zeeland''. Hilfertsom: Uitgeverij Verloren</ref>
 == Nalatenschap ==