Simon Vestdijk

	Simon Vestdijk
	skriuwer
	persoanlike bysûnderheden
echte namme	Simon Vestdijk
nasjonaliteit	Nederlânsk
berne	17 oktober 1898
berteplak	Harns (Fryslân)
stoarn	23 maart 1971
stjerplak	Utert (Utert)
etnisiteit	Frysk
	wurk
taal	Nederlânsk
sjenre	lit. romans & koarte ferhalen, ; poëzij, essay's, non-fiksje
perioade	1e helte & midden 20e iuw
streaming	modernisme
bekendste ; wurk(en)	De Koperen Tuin ; Terug tot Ina Damman ; De Kellner en de Levenden
prizen	P.C. Hooft-priis 1950 ; Constantijn Huygenspriis 1955
jierren aktyf	1917 – 1971
	offisjele webside
	www.svestdijk.nl

Simon Vestdijk (Harns, 17 oktober 1898 – Utert, 23 maart 1971) wie in Nederlânsk skriuwer fan romans en koarte ferhalen, dichter, essayist, oersetter, muzykkritikus en dokter. Hy waard benammentlik bekend troch de roman De Koperen Tuin en de boeken fan 'e Anton Wachter-syklus, wêrûnder Terug tot Ina Damman. Syn útsûnderlik grut oeuvre bestiet út 24 dichtbondels, 33 essaybondels, 57 koarte ferhalen en novellen, 52 romans, 2 neilitten romanfragminten, publisearre briefkerijen, gâns oersettings en fierders hûnderten artikels yn kranten en tydskriften.

Biografy

Jonkheid

Vestdijk waard yn 1898 berne as it ienlingsbern fan Simon Vestdijk sr. en dy syn frou Anne Mulder. Hy wie hikke en tein yn Harns, dat yn in stikmannich fan syn boeken weromkomt as "Lahringen". Nei't er de legere skoalle trochrûn hie, gied er yn Harns nei de HBS, dêr't syn heit, in strang man, gymnastyklearaar wie. Doe't er foar dy trijejierrige oplieding slagge wie, learde er fierder oan 'e Ryks-HBS te Ljouwert. Vestdijk koe op skoalle goed meikomme wat de learstof oanbelange, mar fûn net folle oansluting by syn klasgenoaten. Sûnt syn santjinde hied er geregeldwei lêst fan depressiviteit. Syn jonkheid yn Harns en Ljouwert beskreau er letter ûnder mear yn 'e Anton Wachter-syklus.

Oplieding

Fan bern ôf oan útfanhûze Vestdijk geregeldwei by syn pake en beppe yn Amsterdam, dêr't er him yn 1917 oan 'e Universiteit fan Amsterdam ynskreau as studint yn 'e medisinen. Hy studearre dêr fan 1917 oant 1927, en it wie yn dy perioade dat er mei Jan Slauerhoff yn 'e kunde kaam, dy't doe deselde oplieding folge, en krekt as hy lid wie fan 'e Amsterdamske studinteferiening Unitas Studiosorum Amstelodamensium (USA).

Yn 1918 debutearre Vestdijk mei in essay fan oardel side, ûnder de titel Gestileerde Waarnemingen, yn it studinte-almenak fan 'e USA. Yn 1926 naam foar it earst in literêr tydskrift gedichten fan him op; yn De Vrije Bladen ferskynde Riem-zonder-eind en datselde jiers ek Zonsondergang. Yn deselde tiid tocht Vestdijk deroer om yn 'e muzyk troch te gean en naam er in healjier lessen yn harmony en kontrapunt. Yn 1927 died er dokterseksamen, wêrnei't er oant 1932 as dokter yn praktiken yn hiel Nederlân wurke. Noch altyd net wis fan syn ropping studearre er yn 1928 yn Leien in skoftke filosofy, mei as haadfak psychology. Ek hold er him dwaande mei astrology. Krekt as Slauerhoff wied er skipsdokter, al duorre dat mar koart. Nei 1932 wijde er him hielendal oan 'e literatuer.

Skriuwkarriêre

Yn 1932 makke Vestdijk syn offisjele debút as dichter mei de útjefte fan 'e bondel Verzen yn De Vrije Bladen. Beskiedend foar Vestdijks úteinlike kar foar de literatuer wie syn moeting yn 1932 mei Eddy Du Perron en Menno ter Braak. Dy moeting hie fan gefolgen dat er lid waard fan 'e redaksje fan it tydskrift Forum. Koart dêrnei, yn 1933, waard syn earste novelle, De Oubliette, útjûn. Itselde jiers skreau er Kind tussen Vier Vrouwen, dat, wegere troch de útjouwer, letter de basis foarmje soe foar de earste trije dielen fan 'e Anton Wachter-romans. As earste fan dy syklus waard yn 1934 Terug tot Ina Damman publisearre troch de útjouwerij Nijgh & Van Ditmar. Dy útjouwer en (sûnt 1946) útjouwerij De Bezige Bij soene oant it ferstjerren fan Vestdijk, yn 1971, syn hiele proaza-oeuvre publisearje.

Nei 1936 wenne Vestdijk gear mei Ans Koster-Zijp, oant har ferstjerren yn 1965. Fan febrewaris 1938 oant juny 1939 wie Vestdijk redakteur keunst en letteren fan 'e Nieuwe Rotterdamse Courant (NRC). Yn deselde perioade waard him de C.W. van der Hoogt-prijs takend foar syn roman Het Vijfde Zegel. Under de Twadde Wrâldoarloch waard Vestdijk fan 4 maaie 1942 oant ein febrewaris 1943 troch de Dútske besetters fêstholden as gizelder yn Sint-Michielsgestel en Skeveningen. Nei syn frijlitting rekke er in hoart yn in djippe depresje, en pas yn 1944 wied er safierhinne opknapt dat er wer begjinne koe te skriuwen.

Fan 1945 oant 1948 wie Vestdijk redaksjelid fan Centaur en kritikus foar Het Parool, en yn 1949 waard er redakteur fan it tydskrift Podium en meiwurker fan it Algemeen Handelsblad. Hy krige yn 1951 de P.C. Hooft-priis foar syn yn 1947 ferskynde roman De Vuuraanbidders. Yn 1955 waard er ferheft ta Ridder yn de Oarder fan Oranje-Nassau en krige er de Constantijn Huygens-priis fan 'e Jan Campertstichting foar syn hiele oeuvre, dat op dat stuit sa'n 80 titels telde. It PEN-sintrum Nederlân droech him yn 1957 as earste Nederlanner foar de Nobelpriis foar de Literatuer foar, dy't him lykwols nea takend waard. Wol krige er yn 1964 fan 'e Ryksuniversiteit Grins in earedoktoraat yn 'e letteren.

Lêste jierren en dea

Nei it ferstjerren fan Ans Koster-Zijp, yn 1965, boaske Vestdijk mei Mieke van der Hoeven (1938-2018), mei wa't er op jierren noch in soan (1967) en in dochter (1969) krige. Yn 1968 waard by him de sykte fan Parkinson fêststeld. Op 20 maart 1971 waard him de Priis fan de Nederlânske Letteren takend, mar ear't er dy oannimme koe, ferstoar er op 23 maart yn 'e âlderdom fan 72 jier yn it Akademysk Sikehûs yn Utert. Vestdijk wie auteur fan likernôch 166 publisearre wurken (losse artikels yn kranten en tydskriften net meirekkene). Fanwegen dizze tige grutte produksje neamde de dichter Adriaan Roland Holst him "de man dy't hurder skriuwt as dat God lêze kin".

Wurk

Begjinregels

Vestdijk achtte "glanzende beginregels" fan grut belang. De lêzer yn 'e boekwinkel woed er dêrmei oerhelje om syn boeken te keapjen. Inkele foarbylden:

"Berlijn, 10 April '34. Natuurlijk: wanneer het met dat beven zoo doorgaat, dan komt er niets terecht van mijn plan." (Else Böhler, Duitsch Dienstmeisje)
"Het had niet eens een portiek, zo plat was het." (Terug tot Ina Damman)
"De gedaante in de hoek, waarmee Visser zich vreemd verbonden voelde, verrees langzaam en strompelde naar het rechter raam, éen arm achteruit, alsof ze zich op de lucht steunen wilde." (Meneer Visser's Hellevaart)
"Hij werd gespeend zoals alle andere kinderen, op de gewone tijd." (Sint Sebastiaan)
"Wanneer ik in een café zit, en vlak ertegenover is net zo'n café, dan voel ik me altijd een beetje onwennig." (Juffrouw Lot)
"Aan de voetbalvereniging, waarvan zij tot laat in de avond een bestuursvergadering hadden bijgewoond, waren Tjalko Schokking en Henk Veenstra wel enigszins ontgroeid." (De kellner en de Levenden)
"Onze stad staat dwars op de zee." (De Held van Temesa)
"Het vroor toen ik er voor het eerst van hoorde." (Ierse Nachten)
"Het eerste wat ik mij van W... herinner, waar even na mijn vijfde verjaardag mijn vader tot rechter was benoemd, is de warme voorzomermiddag, toen de bal van mijn broer over de ijzeren krullen van het balconhek vloog, de verlaten huiskamer in." (De Koperen Tuin)
"Van de onmiddellijke omgeving van mijn ouderhuis, een bomberend voorhoofd boven het brokkelig gebit van een winkeltje, herinner ik mij zo goed als niets meer, hoewel ik er van kindsbeen af gespeeld moet hebben." (De Bruine Vriend)

Fiksje

Romans

De foarste jiertallen yn 'e ûndersteande list hawwe betrekking op it jier, of de jierren, wêryn't it boek skreaun is; de twadde jiertallen jouwe it jier fan 'e earste publikaasje oan. AW = Anton Wachter-roman. De searje Anton Wachter-romans hat in sterk autobiografysk karakter.

1933 - 1972 - Kind tussen Vier Vrouwen
1934 - 1936 - Meneer Visser's Hellevaart
1934 - 1934 - Terug tot Ina Damman (AW 3)
1934/1935 - 1935 - Else Böhler, Duits Dienstmeisje
1936 - 1937 - Het Vijfde Zegel
1937 - 1938 - De Nadagen van Pilatus
1937 - 1939 - Sint Sebastiaan (AW 1)
1933/1937 - 1948 - Surrogaten voor Murk Tuinstra (AW 2)
1939 - 1941 - Aktaion onder de Sterren
1939 - 1940 - Rumeiland
1940 - 1940 - De Zwarte Ruiter
1933/1941 - 1949 - De Andere School (AW 4)
1942 - 1989 - De Aeolusharp (romanfragmint)
1942 - 1946 - Ierse Nachten
1944 - 1951 - Ivoren Wachters
1944 - 1947 - De Vuuraanbidders
1945 - 1948 - Pastorale 1943
1945 - 1947 - Puriteinen en Piraten
1946 - 1948 - De Redding van Fré Bolderhey
1947 - 1949 - Bevrijdingsfeest
1940/1948 - 1949 - De Kellner en de Levenden
1949 - 1950 - De Koperen Tuin
- Fryske oersetting: De Koperen Tún (fert. Jan de Jong, 1994)
1950 - 1951 - De Vijf Roeiers
1950/1951 - 1951 - De Dokter en het Lichte Meisje
1951 - 1952 - De Verminkte Apollo
1952 - 1952 - Op Afbetaling
1952 - 1953 - De schandalen
1956 - 1956 - Het Glinsterend Pantser
1956 - 1957 - De Beker van de Min (AW 5)
1957 - 1957 - Open Boek
1957 - 1958 - De Vrije Vogel en Zijn Kooien (AW 6)
1957 - 1958 - De Arme Heinrich
1958 - 1959 - De Rimpels van Esther Ornstein (AW 7)
1958 - 1959 - De Ziener
1958 - 1960 - De Laatste Kans (AW 8)
1959 - 1961 - De Filosoof en de Sluipmoordenaar
1959 - 1960 - Een Moderne Antonius
1960 - 1962 - De Held van Temesa
1960 - 1961 - Een Alpenroman
1962/1963 - 1963 - Bericht uit het Hiernamaals
1963 - 1964 - Het Genadeschot
1963 - 1965 - Juffrouw Lot
1964 - 1965 - Zo de Oude Zongen...
1964 - 1966 - De Onmogelijke Moord
1965 - 1966 - Het Spook en de Schaduw
1965 - 1967 - Een Huisbewaarder
1966 - 1967 - De Leeuw en Zijn Huid
1966 - 1968 - De Filmheld en het Gidsmeisje
1967 - 1968 - De Hôtelier Doet Niet Meer Mee
1967 - 1968 - Het Schandaal der Blauwbaarden
1968 - 1969 - Vijf Vadem Diep
1968 - 1969 - Het Verboden Bacchanaal
1969 - 1970 - Het Proces van Meester Eckhardt
1969 - 1973 - De Persconferentie (romanfragment)

Koarte Ferhalen

1917 - 1983 - Gestileerde Waarnemingen
1917 - 1925 - 1982 - Zes Verhalen
1922 - 1981 - Het Dagboek van het Witte Bloedlichaampje
1922/1926 - 1981 - Negen Jeugdverhalen
1933/1934 - 1984 - Het Litteken
1933/1937 - 1982 - Blauwbaard en Reus
1935 - De Dood Betrapt, bundel
1935 - De Bruine Vriend, novelle
1938 - Narcissus op Vrijersvoeten
1939 - De Verdwenen Horlogemaker
1958 - Fantasia en Andere Verhalen
1974 - Verzamelde Verhalen

Poëzij

1932 - Verzen
1933 - Berijmd Palet
1934 - Vrouwendienst
1936 - Kind van Stad en Land
1938 - Fabels met Kleurkrijt
1940 - Klimmende Legenden
1940 - Water in Zicht
1941 - De Vliegende Hollander
1941 - Simplicia
1942 - Het Geroofde Lam
1942 - Ascensus ad Inferos (mei Aug. Henkels)
1943 - De Terugkomst
1944 - De Houtdiefstal
1944 - De Doode Zwanen
1944 - Allegretto Innocente
1944 - De Uiterste Seconde
1946 - Mnemosyne in de Bergen
1948 - Thanatos aan Banden
1949 - Gestelsche Liederen
1950 - Swordplay – Wordplay (mei Adriaan Roland Holst)
1955 - Een op de Zeven
1956 - Rembrandt en de Engelen
1957 - Merlijn
1971 - Verzamelde Gedichten (besoarge troch Martin Hartkamp)
1986 - Nagelaten Gedichten (besoarge troch Tom van Deel e.o.)
1997 - Rondgang door het Jaar
1999 - Didactische Kwatrijnen

Non-fiksje

Essays

1937 - Kunstenaar en Oorlogspsychologie
1938 - Rilke als Barokkunstenaar
1939 - Lier en Lancet
1939 - Strijd en Vlucht op Papier
1940 - Albert Verwey en de Idee
1942 - Muiterij tegen het Etmaal (diel I)
1945 - Het Schuldprobleem bij Dostojewski
1945 - Brieven over Literatuur (mei Hendrik Marsman)
1946 - 1983 - Dichtkunst Als Magie
1946 - De Poolsche Ruiter
1947 - Het Eeuwige Telaat
1947 - Muiterij tegen het Eetmaal (diel II)
1947 - De Toekomst der Religie
1949 - Astrologie en Wetenschap
1950 - De Glanzende Kiemcel
1952 - Essays in Duodecimo
1956 - Zuiverende Kroniek
1956 - Keerpunten
1957 - Kunst en Droom
1957 - Marionettenspel met de Dood (mei Sem Dresden)
1960 - Voor en Na de Explosie
1961 - Gestalten tegenover Mij
1964 - De Zieke Mens in de Romanliteratuur
1965 - De Leugen Is Onze Moeder
1968 - Het Wezen van de Angst (skreaun as dissertaasje)
1968 - Gallische Facetten

Muzykessays

1951 - Het 'Programma' in de Muziek (mei Herman Passchier)
1956 - Het Eerste en het Laatste
1957 - Keurtroepen van Euterpe
1958 - Het Kastje van Oma
1960 - De Dubbele Weegschaal
1960 - Gustav Mahler
1960 - Muziek in Blik
1962 - De Symfonieën van Jean Sibelius
1963 - Hoe Schrijft Men over Muziek?
1966 - De Symfonieën van Anton Bruckner

Brieven

2007 - Wij Zijn van Elkaar (Simon Vestijk & Henriëtte van Eyk; briefkerij út 1946-1947)

Prizen

1938 - C.W. van der Hoogtprijs foar Het Vijfde Zegel
1941 - Dr. Wijnaendts Francken-priis foar Albert Verwey en de Idee
1946 - Proazapriis fan de gemeente Amsterdam foar Pastorale 1943
1950 - P.C. Hooft-priis foar De Vuuraanbidders
1953 - Bysûndere priis fan de Jan Campert-stichting foar Essays in Duodecimo
1954 - Essaypriis fan de gemeente Amsterdam foar Essays in Duodecimo
1955 - Constantijn Huygenspriis foar syn hiele oeuvre
1960 - Proazapriis fan de gemeente Amsterdam foar De Ziener
1964 - Priis foar Masterskip foar syn hiele oeuvre
1971 - Priis fan de Nederlânske Letteren foar syn hiele oeuvre

Biografen

It wurk en it libben fan Vestdijk binne troch ferskate biografen beskreaun. Nol Gregoor hat yn Simon Vestdijk en Lahringen benammen de Anton Wachter-romans ûntraffele. Hans Visser hat yn 1987 in earste kear besocht om Vestdijk yn syn hiele hear en fear te analysearjen yn Simon Vestdijk, een Schrijversleven; in projekt dêr't er yn 't earstoan by gearwurke mei Anne Wadman. Yn 2005 hat Wim Hazeu besocht in definitive Vestdijk-biografy gear te stallen: Vestdijk, een Biografie. Hugo Brandt Corstius en Maarten 't Hart werliezen de romans fan Vestdijk en joegen harren befinings wer yn Het Gebergte: De Tweeënvijftig Romans fan S. Vestdijk (1996). Yn Je Kunt Er Toch bij Blijven Zitten? (1983) bondele Rudi van der Paardt fyftich krityske besprekkings fan Vestdijk syn romans út 'e tiid dat dy publisearre waarden.

Sjoch ek

Keppelings om utens

(ned) Erven Vestdijk
(ned) Vestdijkkring
(ned) Simon Vestdijk yn 'e Digitale Bibleteek fan 'e Nederlânske Letteren

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: Bibliografie (Secundaire literatuur), op dizze side.