Ruïne

In ruïne (fan it Latynske ruina, "ynstoarting") is it restant fan in yn ferfal rekke of fernield gebou. Faak is de reden foar it ferwurden fan in gebou ta in ruïne ienfâldichwei 'natuerlik' ferfal, feroarsake troch de tosk fan 'e tiid en efterstallich ûnderhâld. Ruïnes kinne lykwols ek hommels ûntstean troch natoerrampen (lykas ierdbevings of orkanen), oarlochfiering, brân, fandalisme of oare foarmen fan opsetlike fernieling. De term 'ruïne' wurdt ek yn oerdrachtlike sin brûkt, foar fan alles dat yn minne steat ferkeard.

Partenon (Atene, Grikelân)
Timpel fan Juno yn 'e Timpeldelling (Agrigento, Sisylje)
Forum Romanum (Rome, Itaalje)
Kastiel fan Kajaani (Finlân)
Abdij fan Whitby (Ingelân)
Timpel fan Kukulkan of El Castillo Chichén Itzá, Meksiko)

Folly's[bewurkje seksje | boarne bewurkje]

In ruïne kin spesjaal as sadanich boud wurde om in beskate sfear oan in plak te jaan. Sa leine rike eallju yn 'e njoggentjinde iuw soms kastielruïnes op harren lângoed oan om der mear alluere oan te jaan. Sokke oanleine ruïnes wurde folly's neamd, nei it Ingelske wurd foar 'healwizens'.

De 'Romeinske Ruïne' in folly by Slot Schönbrunn (Wenen, Eastenryk)
Hagley Castle (Hagley, Ingelân)
Timpel fan Filosofy (Ermenonville, Frankryk)

Alde ruïnestêden[bewurkje seksje | boarne bewurkje]

Ferneamde ruïnes fan âlde beskavings binne op in protte plakken yn 'e wrâld te finen, fan Sina en de Yndusdelling fan Pakistan oant de Fruchtbere Healmoanne fan it Midden-Easten en Grikelân en Rome. Ek yn Tuneezje, Meksiko, Perû, Simbabwe, Yndia en Kambodja (om mar wat gebieten te neamen) binne soksoarte ruïnes te finen. Faak giet it dêrby om hiele ferlitten stêden, dy't dan ruïnestêden neamd wurde. Guon bekende ruïnestêden binne Oer, Çatalhöyük, Harappa, Mohenjo-Daro, Tebe (Egypte), Knossos, Mysene, Tebe (Grikelân), Pompeii, Petra, Chichén Itzá, Grut-Simbabwe en Machu Picchu. Sokke plakken binne fan ûnskatbere wearde foar de argeology, en der wurde sadwaande faak ek desennia lang argeologyske opgravings ferrjochte.

Moderne ruïnestêden[bewurkje seksje | boarne bewurkje]

Ek guon moderne stêden binne ruïnestêden of hawwe dat yn it ferline west, as gefolch fan oarlochfiering. Oan 'e ein fan 'e Twadde Wrâldoarloch bestiene stêden as Berlyn, Dresden en Keningsbergen (no Kaliningrad) yn Dútslân, Warsjau yn Poalen, Stalingrad (no Wolgograd) yn Ruslân, Coventry yn Ingelân en Rotterdam en Arnhim yn Nederlân hielendal of foar in grut part út ruïnes. Neitiid binne dy stêden lykwols wer opboud. Oare stêden dy't troch oarlochsgeweld foar in oansjenlik part út ruïnes besteane, binne Beirût yn Libanon, Kabûl yn Afganistan, Bagdad en Mosûl yn Irak en Grozny yn Tsjetsjeenje.