Ruiten Aa: ferskil tusken ferzjes
Side makke mei "{{Wurk}} thumb|De Ruiten Aa op in topografyske kaart út 1933 yn de omkriten fan [[Vlagtwedde (plak)|Vlagtwedde en W..." |
No edit summary |
||
| Rigel 10: | Rigel 10: | ||
Eartiids begûn de Ruiten Aa súdliker, yn de omkriten fan it [[Bargerfean]] yn [[Drinte]]. De boarne waard foarme troch de ''Zwarte Meer'', in feanmar. Dy mar rûn leech nei it graven fan de [[Verlengde Hoogeveense Vaart]]. It doarp [[Zwartemeer]] ûntstie dêrnei op dat plak. De bopperin hiet de [[Runde]]. Der wiene wer plannen om de Runde fannijs op te helpen. Op it plak dêr't it rivierke [[Grinslân]] ynrint krijt er de namme ''Ruiten Aa''. Oan de oare kant fan de ryksgrins leit [[Rütenbrock]], dy't nei de Ruiten Aa neamd is. |
Eartiids begûn de Ruiten Aa súdliker, yn de omkriten fan it [[Bargerfean]] yn [[Drinte]]. De boarne waard foarme troch de ''Zwarte Meer'', in feanmar. Dy mar rûn leech nei it graven fan de [[Verlengde Hoogeveense Vaart]]. It doarp [[Zwartemeer]] ûntstie dêrnei op dat plak. De bopperin hiet de [[Runde]]. Der wiene wer plannen om de Runde fannijs op te helpen. Op it plak dêr't it rivierke [[Grinslân]] ynrint krijt er de namme ''Ruiten Aa''. Oan de oare kant fan de ryksgrins leit [[Rütenbrock]], dy't nei de Ruiten Aa neamd is. |
||
De delling tige |
De delling fan de Ruiten Aa is tige breed foar in lytse stream. Yn de lêste [[Iistiid]] streamde de [[Iems]] troch Westerwâlde. Letter hat dy rivier syn rin ferlein. De Ruiten Aa is it oerbliuwsel dêrfan. De Ruiten Aa streamt by Laudermarke de âlde delling fan dy rivier yn nei it noarden ta. Besuden Vlagtwedde spjalt de Ruiten Aa him. It eastlike part dat troch Vlagtwedde rint, hjit [[Veelerdiep]] en it westlike part hâldt de namme Ruiten Aa. Tusken Wessinghuizen en [[Wedde]] komme beide streamkes wer byïnoar. It ''Veelerdiep'' is in oerbliuwsel fan it besykjen yn de [[fyftjinde iuw]] en graaf in kanaal tusken de Iems en de Westerwâldske Aa. Dat wie ornearre foar in ferbining fan it [[Bisdom Múnster]] nei de stêd [[Grins (stêd)|Grins]] om de tol by Emden te ûntrinnen. |
||
By it rivierke del binne noch in soad oerbliuwsels fan it [[iesdoarp]]egea. Rûne ikkers op heger sângrûn |
By it rivierke del binne noch in soad oerbliuwsels fan it [[iesdoarp]]egea. Rûne ikkers op heger sângrûn wikselje ôf mei leger lân yn de delling, dy't oarspronklik [[greide]]lân wie. Fan de beamwâlen en de lytse bosken dy't it gea in parkeftich oansjen joegen, is dêrfan by de [[ruilferkaveling]]s in soad oprêden. |
||
De delling fan de Ruiten Aa |
De delling fan de Ruiten Aa wie wynliken as in rêchbonke foar Westerwâlde, dat yn in grut [[fean]]gebiet, it [[Boertanger Fean]], lei. Dat feangebiet is no foar it grutste part oanmakke. |
||
De funksje foar de wetterôffier fan Westerwâlde fan de Ruiten Aa naam ôf nei it graven fan it [[Ruiten-Aa-kanaal]], it [[Mussel-Aa-kanaal]] en it [[B.L. Tijdenskanaal]] tusken [[1911]] en [[1920]]. Dêrby waard besuden Vlagtwedde de rin fan de Ruiten Aa ûnderbrutsen en wurdt it wetter oer in lieding nei it Ruiten-Aa-kanaal laat. By de ruilferkavelings nei de [[Twadde Wrâldkriich]] waard de rin fan de Ruiten Aa op in soad plakken kanalisearre. Dat waard koartlyn lykwols weromdraaid. It rivierke hat syn [[meander]]s weromkrigen. |
|||
It gea om de Ruiten Aa hinne is part fan de [[ekologyske haadstruktuer fan Nederlân]], dêr't in soad grûn natuergebiet wurden wie. By [[Wollinghuizen]] en by [[Sellingen]] waarden de meanders werombrocht. |
|||
Benoarden Smeerling binne de natuergebieten yn behear fan [[Steatsboskbehear]]. Dêr binne ek noch inkelde rivierdunen by in âlde rin fan de Ruiten Aa. |
|||
Zijn betekenis voor de waterafvoer van Westerwolde is door het graven van het Ruiten-Aa-kanaal, het Mussel-Aa-kanaal en B.L. Tijdenskanaal tussen 1911 en 1920 sterk verminderd. Hierbij is ten zuiden van Vlagtwedde de loop van de Ruiten Aa onderbroken en wordt het water van de beek via de Voedingsleiding naar het Ruiten-Aa-kanaal geleid. Tijdens ruilverkavelingen na de Tweede Wereldoorlog is veel geëgaliseerd en is de loop van de Ruiten Aa gekanaliseerd. Dit is onlangs weer teruggedraaid: de beek heeft zijn meanderende loop teruggekregen. |
|||
{{boarnen|boarnefernijing= |
|||
Het landschap rond de Ruiten-Aa maakt deel uit van de ecologische hoofdstructuur van Nederland waardoor veel gronden natuurgebied zijn geworden. Bij het Wollinghuizen (onderdeel van het grotere complex Dal van de Ruiten A van Natuurmonumenten) en bij Sellingen is de beek hermeanderd en is gepoogd het oude reliëf te herstellen. Bij deze reconstructie van de oude loop tussen Weende en Smeerling zijn de ontkoppelde delen van de beek nog niet met elkaar verbonden, maar anno 2005 zijn er plannen om deze verbinding weer te herstellen. De verbinding met voedingskanaal wordt dan gestremd, waarbij er wel de mogelijkheid komt om eventueel overtollig water via dit kanaal af te voeren. |
|||
* ''Van Rottum tot Reest, Natuurgebieden in Groningen en Drenthe''. Under redaksje fan Fred Helmig, Walter ten Klooster en Bert Witvoet en ûnder einredaksje fan Henk van den Brink. Utjûn troch Steatsboskbehear ISBN 909013283X. Siden 75-93 en 279. |
|||
* [http://www.etymologiebank.nl/trefwoord/ruiten4 ''Etymologiebank: ruiten''] |
|||
* W. de Vries, ''Groninger plaatsnamen'', Grins 1946, side 203. |
|||
--------------- |
|||
{{Commonscat|Ruiten Aa}} |
|||
}} |
|||
{{DEFAULTSORT:Ruiten Aa}} |
|||
Ten noorden van Smeerling zijn de natuurgebieden in handen van Staatsbosbeheer. Hier liggen ook enige rivierduincomplexen bij een oude loop van de Ruiten Aa. |
|||
[[Kategory:Wetter yn Grinslân]] |
|||
[[Kategory:Rivier yn Nederlân]] |
|||
De ferzje fan 3 aug 2020 om 06.09
 Fier hjir asjebleaft gjin bewurkings út oant de skriuwer mei de side klear is. |
|---|
.
De Ruiten Aa is in lytse rivier yn it easten fan Grinslân yn de regio Westerwâlde. It begjint by Ter Apel en streamt by Sellingen, Vlagtwedde, Smeerling, Ter Wupping del nei Wessinghuizen dêr't er tegearre mei de Mussel-Aa de Westerwâldske Aa foarmet. Dy mûnet by Nieuwe Statenzijl út yn de Doalert.
Namme
De Ruiten Aa waard foar it earst neamd yn 1327 as Ruetna, dat ôflaat is fan it Proto-Germaanske *rûh-itha. Dat betsjut "rûchte, beamkeguod, ûnkrûd", en it Grinslânske roet, ruut, dat "ûnkrûd" betsjut, docht dêr ek oan tinken. Aa betsjut "rinnend wetter".
Skiednis
Eartiids begûn de Ruiten Aa súdliker, yn de omkriten fan it Bargerfean yn Drinte. De boarne waard foarme troch de Zwarte Meer, in feanmar. Dy mar rûn leech nei it graven fan de Verlengde Hoogeveense Vaart. It doarp Zwartemeer ûntstie dêrnei op dat plak. De bopperin hiet de Runde. Der wiene wer plannen om de Runde fannijs op te helpen. Op it plak dêr't it rivierke Grinslân ynrint krijt er de namme Ruiten Aa. Oan de oare kant fan de ryksgrins leit Rütenbrock, dy't nei de Ruiten Aa neamd is.
De delling fan de Ruiten Aa is tige breed foar in lytse stream. Yn de lêste Iistiid streamde de Iems troch Westerwâlde. Letter hat dy rivier syn rin ferlein. De Ruiten Aa is it oerbliuwsel dêrfan. De Ruiten Aa streamt by Laudermarke de âlde delling fan dy rivier yn nei it noarden ta. Besuden Vlagtwedde spjalt de Ruiten Aa him. It eastlike part dat troch Vlagtwedde rint, hjit Veelerdiep en it westlike part hâldt de namme Ruiten Aa. Tusken Wessinghuizen en Wedde komme beide streamkes wer byïnoar. It Veelerdiep is in oerbliuwsel fan it besykjen yn de fyftjinde iuw en graaf in kanaal tusken de Iems en de Westerwâldske Aa. Dat wie ornearre foar in ferbining fan it Bisdom Múnster nei de stêd Grins om de tol by Emden te ûntrinnen.
By it rivierke del binne noch in soad oerbliuwsels fan it iesdoarpegea. Rûne ikkers op heger sângrûn wikselje ôf mei leger lân yn de delling, dy't oarspronklik greidelân wie. Fan de beamwâlen en de lytse bosken dy't it gea in parkeftich oansjen joegen, is dêrfan by de ruilferkavelings in soad oprêden. De delling fan de Ruiten Aa wie wynliken as in rêchbonke foar Westerwâlde, dat yn in grut feangebiet, it Boertanger Fean, lei. Dat feangebiet is no foar it grutste part oanmakke.
De funksje foar de wetterôffier fan Westerwâlde fan de Ruiten Aa naam ôf nei it graven fan it Ruiten-Aa-kanaal, it Mussel-Aa-kanaal en it B.L. Tijdenskanaal tusken 1911 en 1920. Dêrby waard besuden Vlagtwedde de rin fan de Ruiten Aa ûnderbrutsen en wurdt it wetter oer in lieding nei it Ruiten-Aa-kanaal laat. By de ruilferkavelings nei de Twadde Wrâldkriich waard de rin fan de Ruiten Aa op in soad plakken kanalisearre. Dat waard koartlyn lykwols weromdraaid. It rivierke hat syn meanders weromkrigen.
It gea om de Ruiten Aa hinne is part fan de ekologyske haadstruktuer fan Nederlân, dêr't in soad grûn natuergebiet wurden wie. By Wollinghuizen en by Sellingen waarden de meanders werombrocht.
Benoarden Smeerling binne de natuergebieten yn behear fan Steatsboskbehear. Dêr binne ek noch inkelde rivierdunen by in âlde rin fan de Ruiten Aa.
| Boarnen, noaten en/as referinsjes: | ||
|
