Springe nei ynhâld

Kastraasje

Ut Wikipedy
In yllustraasje fan in operaasje ta kastraasje, troch Sjaraf ed-Din út 1466.

Kastraasje (fan it Latynske castratus), yn it medysk jargon omskreaun as gonadektomy of orchidektomy, is de namme fan eltse hanneling dy't derfoar soarget dat in minske of bist it gebrûk fan 'e testikels ferliest. Dêrby kin men yn it foarste plak tinke oan it ôfsnijen, by in operaasje of op in oare wize, fan 'e testikels. Mar in oare foarm fan kastraasje is gemyske kastraasje, dy't plakfynt troch it ynnimmen fan farmaseutyske middels dy't liede ta it deäktivearjen fan 'e testikels. Kastraasje komt yn elts gefal foar sûnt it begjin fan 'e dokumintearre skiednis en nei alle gedachten langer. Yn 'e Aldheid omfieme it gauris it ôfsnijen fan sawol de testikels as de penis, eat dat ûntmanning hjit. Kastraasje liedt ta sterilisaasje (in ûnfermogen ta fuortplanting), en it soarget dêrnjonken ek foar in grutte fermindering fan 'e produksje fan beskate hormoanen, lykas testosteron.

Manlju dy't kastrearre wurde foar't se de puberteit berikt hawwe, behâlde harren hege stim, net-spierde lichemsbou en lytse penis. Der bestiet ek grutte kâns dat sa'n persoan lyts fan stal bliuwt om't by him de produksje fan seksuële hormoanen yn 'e puberteit (om persiis te wêzen, fan oestrogeen troch de aromatisearring fan testosteron) de groei fan langere bonken stilset. It kin ek wêze dat sa'n persoan gjin skamhier kriget. Kastrearre manlju kinne har net fuortplantsje, mei't de dêrfoar ûnmisbere siedsellen yn 'e testikels produsearre wurde. In wiidferspraat misferstân is lykwols dat kastrearre manlju hielendal gjin seks hawwe kinne soene. Salang't net ek harren penis ôfsnien is (wat yn 'e Aldheid by kastraasje gauris dien waard), kinne kastrearre manlju lykwols yn teory seks hawwe. Dêrby moat oantekene wurde dat se troch gebrek oan testosteron dêrta net folle (of hielendal gjin) oanstriid fiele sille.

As de kastraasje nei it begjin fan 'e puberteit útfierd wurdt, sil yn 'e measte gefallen de oanstriid om seks te hawwen, it libido, sterk fermindere wurde of hielendal ferdwine. Ek de agresje nimt tige sterk ôf. By sokke manlju feroaret de stimhichte lykwols net. Guon kastrearre minsken hawwe melding makke fan feroarings yn 'e gemoedstastân, lykas it ûntstean fan depressiviteit of krekt fan in mear sereen libbensútsjoch, mar it tinken ûnder saakkundigen is dat soks wierskynlik minder oan gemyske feroarings yn harren hormoanhúshâlding leit as oan emoasjes dy't it gefolch binne fan it besef fan 'e ymplikaasjes fan 'e kastraasje. Fierders kin lichemskrêft en spiermassa wat ôfnimme, en itselde jildt foar de oanwêzigens fan lichemsbehierring. Kastraasje komt kealheid by manlju foar, as it dien wurdt foar't de oangeande persoan it hier ferliest. Hier dat al ferlern gien is, komt der net fan werom.

Histoarysk litten in protte eunugen, by wa't tagelyk mei de testikels ek de penis ôfset wie, oan ynkontininsje. Sûnder hormoanferfangingsterapy lije kastrearre manlju fierders oan symptomen dy't ek foarkomme by froulju dy't de menopauze berikt hawwe: hommelse tydlike stigings fan 'e lichemstemperatuer, stadich ferlies oan bonketichtens dat resultearret yn osteoporoaze (bonke-ûntkalking), en de niging om oan te kommen, wêrby't it ekstra gewicht benammen yn 'e foarm fan lichemsfet op 'e heupen en it boarst telâne komt. In wittenskiplik ûndersyk nei 81 histoaryske eunugen oan it Koreaanske Keninklik Hôf liet fierders sjen dat sokke kastrearre manlju trochinoar 14 oant 19 jier langer libben as ferlykbere net-kastrearre manlju út deselde sosjaal-ekonomyske klasse. Fan harren waard 3% (in tige heech persintaazje foar dy tiid) mear as hûndert jier âld. De reden foar dat ferskil liket benammen te wêzen dat kastrearre manlju harren troch in gebrek oan testosteron net (gau) oerjouwe oan riskant hâlden en dragen, lykas geweld.

Gemyske kastraasje

[bewurkje seksje | boarne bewurkje]

Gemyske kastraasje is in behanneling dy't wol tapast wurdt by lju dy't feroardiele binne foar in foarm fan seksueel misbrûk, lykas ferkrêfters en praktisearjende pedofilen. Dêrfoar binne geregelde ynjeksjes mei anty-androgenen nedich. By gemyske kastraasje wurde dus de testikels net ferwidere, mar wurde dy ynstee mei farmaseutyske middels bûten wurking steld. Gemyske kastraasje liket in grutter effekt te hawwen op bonketichtheid as fysike kastraasje, mar sûnt de ûntwikkeling fan teriparatide kin mei dat middel it bonkeferlies yn frijwol alle gefallen weromdraaid wurde. No't gemyske kastraasje mooglik is, wurdt yn genêskundige fermiddens fysike kastraasje inkeld noch oanret yn gefallen dat it medysk (ynstee fan maatskiplik) needsaaklik achte wurdt, lykas by fierfoardere prostaatkanker.

Kastraasje by froulju

[bewurkje seksje | boarne bewurkje]

Ornaris wurdt mei 'kastraasje' ferwiist nei it ferwiderjen of op oare wize bûten wurking stellen fan 'e testikels by manlju, mar de term kin ek brûkt wurde om mei te ferwizen nei it ferwiderjen fan 'e aaistokken by froulju, in proseduere dy't yn it medysk jargon bekendstiet as oöforektomy. Dat hat in grutte fermindering fan 'e produksje fan oestrogeen ta gefolch, en op 'e lange termyn binne de effekten dêrfan yn it hiele lichem tige grut.

Kastraasje by bisten

[bewurkje seksje | boarne bewurkje]

Kastraasje by bisten, of feterinêre kastraasje, wurdt gauris tapast by domestisearre manlike bisten dy't net bedoeld binne om mei te fokken. Dêrby giet it sawol om fee, lykas bargen, hinnen, skiep, kij en hynders, as om selskipsdieren, lykas hûnen en katten. Behalven om it foarkommen fan fuortplanting spilet dêrby faak ek it foarkommen fan agresje binnen de keppel in rol, en fierders it foarkommen fan oare uterings fan seksueel hâlden en dragen by bisten, lykas it ferdigenjen fan 'e keppel tsjin minsken. Foar kastrearre mantsjebisten fan guon soarten besteane spesifike termen. Sa is in kastrearre hynst in rún, in kastrearre bolle in okse en in kastrearre hoanne in kapoen.

Boarnen, noaten en referinsjes

[boarne bewurkje]
Boarnen, noaten en/as referinsjes:

Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: References en Bibliography, op dizze side.