De Boalserter Merke

De Boalserter Merke
algemiene gegevens
auteur	Eeltsje Hiddes Halbertsma
taal	Frysk
foarm	gedicht
1e publikaasje	1822, Dimter
oarspr. útjwr.	fa. J. de Lange
bondel	De Lapekoer fan Gabe Skroar (no: Rimen en Teltsjes)

De Boalserter Merke is in gedicht en folksferske fan 'e hân fan 'e Fryske skriuwer en dichter Eeltsje Hiddes Halbertsma (1797-1858), dy't derta ynspirearre waard troch it Dútsktalige fers Hans und Verene, fan Johann Peter Hebel. Halbertsma neamde de haadpersoanen om fan Hans en Verene nei Hoatse en Wobbel, ferskode de eftergrûn fan in Súddútske boarne nei de Boalserter merke, en brocht ek gâns oare, lytsere feroarings oan. De Boalserter Merke waard foar it earst publisearre yn 1822, as ûnderdiel fan lytse ferhale- en dichtbondel De Lapekoer fan Gabe Skroar, dy't letter, yn 1871, mei it oare wurk fan 'e bruorren Halbertsma útgroeie soe ta de ferneamde samling Rimen en Teltsjes.

Neffens it byhearrende stikje proazatekst (troch Joast Hiddes Halbertsma) soe it gedicht taskreaun wurde moatte oan 'e fiktive figuer fan Gabe Skroar. Yn De Boalserter Merke rekket de ik-persoan fereale op Wobbel, in famke dat er op 'e merke yn Boalsert sjocht. Hy hinget de hiele dei yn har neite om, mar kin de moed net fine om har oan te sprekken, oant Wobbel har kammeraatskes him dêrta twinge. It gedicht is letter op muzyk set en in folksferske wurden, dat opnommen waard yn 'e lietebondel Fryslân Sjongt (nû. 71 yn 'e útjefte fan 2000).

Tekst

De Boalserter Merke

Fan Hoatse mei syn Wobbel

Te Boalsert yn 'e merke Seach ik in famke gean. Ik tochte, bern! Wat biste tûk; Sa jong en prûs, sa nuver smûk; Ja, nuver smûk, Ja, nuver smûk; Sa tsjep yn sneinske klean. Ik kaam har wer temjitte, En seach har bjuster oan. Ik seach har oan, ik seach har nei: Mar seach hja my, dan rûn ik wei; Ja, rûn ik wei, Ja, rûn ik wei, En like hast bestoarn. Soms teach hja nei de kreammen, En koft wat nije klean; Mar wat hja koft en wat hja die, Of wat hja te benoaskjen hie, Benoaskjen hie, Benoaskjen hie, Hja moast my altyd sjen. Dan gluorke se oer it skouder, Krekt as 't in skierkert wie: En wat hja glûpte, of wat hja seach, Ik wie har nea net út it each, Net út it each, Net út it each, Al wie 'k ek noch sa fier. De jûn begûn te kommen, En 't foltsen gong te bier; De famkes kui'ren hân oan hân En wat der wie yn 't Fryske lân, Yn 't Fryske lân, Yn 't Fryske lân, Moast no ris oan 'e swier. Myn makkers teagen hinne, En namen elts in faam. De pipen stieken s' op 'e hoed, En seinen:„Man! Wat bist in bloed. „Wat bist in bloed, „Wat bist in bloed, „Ik wist wol wa't ik naam.”

Myn bloed begûn te koaitsjen; Ik wist te wrâld nin rie. Ik wie dochs jit mar santsjin jier, En no al mei in faam te bier, In faam te bier, In faam te bier, Dêr' 'k nea net dûnse hie. No stie ik by in kreamme Fol koeke en swietekau; Ik koft wat dúmkes foar de bern, En tocht dan dêrmei wei te tsjen, Wer wei te tsjen, Wer wei te tsjen, Mar nee, dat wie dêr, ho! In hele ryg'le fammen Dy kamen op my ta, En tomm'len my dêr op it liif, En seinen:„Man! Dêr is dyn wiif, „Dêr is dyn wiif, „Dêr is dyn wiif, „Want Wobbel woeste ha.” En Wobbel liet har sinke, En patte as in wyld. As pypkaniel oer rizenbrij, Ja, noch wol swietter smakke 't my, Ja, smakke 't my, Ja, smakke 't my, Fan sokken aardich byld. En dêrmei ûnder 't dûnsjen En 't patsjen sonder ein, Sei Wobbel:„Wêrom stunest sa? „Do woest my ommers lang al ha, „Ja, lang al ha, „Ja, lang al ha, „Ei! Hiest it my mar sein.” „Dêr,” sei ik, „dêr, myn Wobbel! „Dêr hast myn rjuchterhân. „Bliuw altyd rjucht en sljucht as no; „Hâld jimmer dy oan Fryske trou, „Oan Fryske trou, „Oan Fryske trou, „Dêr is nin fêster bân!”

Byhearrend proaza

Dit sankje het Gabe makke op 'e bêste snein fan 'e Boalserter merke, dy't er nea fersomme. Dêr sjit ús by yn 't sin dat er de lêste reis mei poarte-lieden de stêd útgong, en doe't er in heal kertier op 'e wei west hie, him in siktaris mei in oeribel tsjokke wynbealch mette. Dizze frege him: "Jongetje! Zou ik nog door de poort kunnen?" "Jawol, hear!" sei Gabe. "Daalk is der noch in weide hea mei twa grouwe hynzers sonder kantroeren trochriden."

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

――, Fryslân Sjongt, Ljouwert, 2000 (Afûk), ISBN 978 90 627 3361 3, s. 114-115. Bruorren Halbertsma, De lapekoer fen Gabe Skroor, Dimter: J. de Lange 1829, s. 5-9 en muzykbylage s. 1-2. Bruorren Halbertsma, De lapekoer fen Gabe Skroor, Dimter: J. de Lange 1834, s. 5-9 en muzykbylage s. 1-2. Broárren Halbertsma, Rimen ind teltsjes, Dimter: J. de Lange 1871, s. 1-2. Bruorren Halbertsma, Rimen en teltsjes, Boalsert/Ljouwert: A.J. Osinga Utjouwerij/R. van der Velde, 1958, s. 16-17. Bruorren Halbertsma, Rimen en teltsjes, Drachten: A.J. Osinga Utjouwerij 1993, ISBN 978 90 606 6489 6, s. 8-9.