Willem IV fan Oranje-Nassau: ferskil tusken ferzjes

←Toan eardere ferskillen Neikommende ferskillen →

Content deleted Content added

Inline

De ferzje fan 29 des 2010 om 16.28

Willem IV Karel Hindrik Friso (1 septimber 1711, Ljouwert – 22 oktober 1751, De Haach yn Paleis Huis ten Bosch), wie prins fan Oranje en greve fan Nassau-Dietz. Hy wie de earste erfsteedhâlder fan de Republyk fan de Sân Feriene Provinsjes. Hy wie yn syn dwaan en litten foarnaam, freedsum en minlik minsk, mar hie in soad te krijen mei in swakke sûnens en in fergroeiing fan syn rêch.

Jeugd

Willem Karel Hendrik Friso waard bere yn Ljouwert as soan fan Johan Willem Friso fan Nassau-Dietz en Maria Louise fan Hessen-Kassel (Marijke-Meu). De fal fan in hynder, yn 1717 yn de tún fan de simmerresidinsje, die efkes foar syn libben frezen. Willem IV krige mear as de wenstige opfieding fan aadlike bern. De prins studearre oan de Universiteit fan Frjentsjer en oan de Universiteit Utert. Willem IV spruts meardere talen (wêrûndr Frysk) en wie ynteressearre yn skiednis; ek yn de fouten fan syn foargeslacht, sa't er syn heechlearaar melde.

Syn beneaming hie in soad fuotten yn 'e ierde: der wienen kapers op de kust, en dêrby bninne de boarnen net lyklûdich: elke auteur beweart wat oarrs.^[1]^[2]^[3] DEr kin oannomd wurde datt hy yn novimber 1722 yn Gelderlân beneamd waard, mar earst hie hy dêr allinnich de titel en de talage.^[4] Yn 1726 waard him in plak yn de Rie fan Steate wegere troch de net-steedhâlderlike provinsjes. De ûntfangst fan de prins trije jier letter yn De Haach wie tige koel. Mar Drinte en Grinsl6an soenen him yn 1729 en Fryslân yn 1731 ta steedhâlder beneamd hawwe.^[5] Sûnt dy tiid wie hy yn feite de heechste amtner fan dizze gewesten.

Oan dizze side wurdt noch wurke! Fier hjir asjebleaft gjin bewurkings út oant de skriuwer mei de side klear is.

Houlik

*In jonge Willem IV mei syn mem en suster*

Al yn 1721 wie der sprake fan in houlik mei Anna fan Hannover. De Ingelske ambassadeur William Cadogan, de earste greve Cadogan, dy't mei Margaretha Cecilia Munter troud wie, spile mooglik in grutte rol. De ûnderhannelingen foar it houlik fan Prinses Anna mei de Nederlânske foarst soene tolve jier duorje. Soks kaam meast troch de ynternasjonale polityk. Nei de dea fan Kening-Steedhâlder William/Willem III, yn it Twadde Steedhâlderleaze Tiidrek, wienen Pruisyske en ek Ingelske diplomaten en juristen drok dwaande om foar harren foarst oanspraak te meitsjen op de begearlike titel 'Prins fan Oranje', mei alle hjirby hearrende emoluminten en besittings. Doe't de erfenis fan steedhâlder Willem III regele waard yn in geheimferdrach, bekend as it (Traité de partage) en Willem Karel Hendrik Friso as kening Frederik Willem I fan Pruisen as Prins fan Oranje erkend waarden, mar de earste de measte besittingen krige - Willem die ôfstân fan Greefskip Lingen en Moers - en de twadde nei't sein waard de measte skulden, rûn syn wearde op de houliksmerk op. Op 21 oktober 1733 gie hy foar it Gerjocht fan Ljouwert yn ûndertrou.^[6]It houlik dat steld wie yn novimber 1733 waard útsteld, omdat de bemuoienissen fan syn takomstige skoanheit George II mei de Republyk net op priis steld waarden. Willem waard, mei troch alle alteraasje, siik en gie nei it kueroarde Bath. Pas inkele moannen letter wierd er genôch opknapt om te trouwen.

Händel, dy't Anna en har jongere sussen klavesimbel- en muzykles jûn hie, en har as syn bêste learling beskôge, kopmponearre ta gelegenheid fan it houlik syn Serenata Il Parnasso in Festa (HWV 73), wêrfoar't dielen út Athalia (HWV 52) brûkt binne. Op 25 maart 1734 troude it paar yn de Frânse kapel fan it Paleis fan St. James. Händel komponearre hjirfoar, op in tekst fan Prinses Anna (nei twa psalmen), it antem This is the day the Lord hath made (HWV 262).

Yn Amsterdam waard it pear op 8 maaie 1734 mei sa'n bytsje animo ûntfongen troch boargemaster Lieve Geelvinck, dat it paar al nei in heal oere besluet om troch te reizgjen nei Ljouwert.

Yn Ingelân wie hy troch de universiteit fan Oxford mei in eare-doktoraat betocht en trede hy ta ta de Frijmitselderij. By syn weromkommen yn de Republiek ûntstienen ek lôzjes yn De Haach en Ljouwert. Sa hie hy in eigen hoflôzje "Antiqua Virtute et Fide" yn Ljouwert.^[7] Syn kok Vincent la Chapelle wie dêrmei anneks.

As steedhâlder

In 1740 brak opnieuw de Oostenrijkse Successieoorlog uit, waarin Oostenrijk en Frankrijk tegenover elkaar stonden. De Republiek koos in 1747 de kant van Oostenrijk, om zo een bufferzone tussen de Republiek en Frankrijk in stand te houden, waarop Franse troepen de zuidelijke Nederlanden binnenvielen. In enkele weken veroverden de troepen van Lodewijk XV de belangrijkste plaatsen in Zeeuws-Vlaanderen. In paniek werd de prins op 2 mei 1747 benoemd tot Captein-Generaal en Stadhouder van alle gewesten van de Republiek. Over zijn bevoegdheden kon Willem het na diverse pogingen tot 'promotie' niet eens worden met de Staten-Generaal.^[8] Zij legden hem een instructie voor die overeenkwam met de Unie van Utrecht. Willem wilde alleen de eed afleggen op de instructie van zijn voorganger Willem III.

Op 11 mei 1747 deed de prins zijn intrede in Amsterdam. Ter begroeting waren niet alleen de burgemeesters, maar ook alle predikanten aanwezig. Wie geen oranje droeg liep de kans in de gracht gegooid te worden. Zelfs de paarden en ook de ossen op weg naar de slager waren ermee versierd.^[9] In november van datzelfde jaar volgde verheffing tot erfstadhouder van de Republiek, waarbij ook de opvolging in vrouwelijke lijn werd geregeld, want Willem IV had toen enkel een dochter. Hiermee kwam een eind aan het Tweede Stadhouderloze Tijdperk. De organisator was de porseleinverkoper Daniël Raap, een gematigd Doelist, die de Oranjegezinde bevolking mobiliseerde.

In 1748, enkele maanden na de geboorte van zijn zoon Willem Batavus, ontstond het Pachtersoproer. Raap, die zich verzette tegen de regenten - van oudsher tegenstanders van een rol van de Oranjes in het Nederlandse staatsbestel - overlegde diverse malen met de prins en zijn vrouw. In veel steden werden diverse burgemeesters en vroedschapsleden vervangen. Omstreden was zijn benoeming van de Groningse jonker Rudolf de Mepsche tot drost van Westerwolde.^[10]

Willem IV met zijn vrouw en kinderen, kort voor zijn overlijden

Zijn belangrijkste raadgevers waren graaf Bentinck en Mattheus Lestevenon. In de nieuwe regeringsreglementen kreeg de erfstadhouder meer invloed op de benoemingen. Veel afgezette vroedschapsleden kregen echter na verloop van tijd hun zetel terug. Een besluit dat hem niet in dank is afgenomen; de positieve stemming onder de bevolking jegens de prins sloeg volledig om, volgens Lodewijk Ernst van Brunswijk-Lüneburg-Bevern in een brief aan zijn nicht Maria Theresia.

Willem kreeg te maken met een teruglopende economie. Een poging de handel op te beuren door het instellen van een vrijhaven, liep door tegenwerking van de admiraliteitscolleges op niets uit. De bankier Thomas Hope en de politiek econoom Isaac de Pinto beloonde hij met respectievelijk een functie in de WIC en VOC.

Willem IV stelde veel belang in een aanstelling van Lodewijk Ernst, hertog van Brunswijk-Wolfenbüttel toen zijn gezondheid hem steeds meer parten speelde. Anna van Hannover nam de lopende zaken over. Willem IV stierf op 22 oktober 1751 in Den Haag na een kuur in Aken. De teraardebestelling vond plaats op 4 februari 1752 in de grafkelder van de Oranjes te Delft. De erfstadhouder werd opgevolgd door zijn dan drie jaar oude zoon. Anna van Hannover nam de landszaken waar tot 1759; Friesland benoemde haar schoonmoeder Marijke Meu, die de functie van regentes uitoefende tot 1765.

Bern

Uit het huwelijk van prins Willem en prinses Anne werden de volgende kinderen geboren:

twee naamloze kinderen in (1736), (1739),
Wilhelmina Carolina (1743-1787), gehuwd met Karel Christiaan van Nassau-Weilburg,
Anna (1746),
Willem Batavus (1748-1806), de latere Erfstadhouder Willem V, gehuwd met Wilhelmina van Pruisen (1751-1820).

Ferskaat

Om 1750 zou Willem bij een onbekende vrouw ene Willem Hendrik van Nieuwkerke (overleden in 1820) hebben verwekt.Berjocht:Feit Gezien de vermeende impotentie (die zou zijn veroorzaakt door fimosis of voorhuidsvernauwing, waardoor hij niet tot geslachtsgemeenschap in staat was) van Willem IV en de treffende gelijkenis wordt als natuurlijke vader van Willem V ook genoemd: Douwe Sirtema van Grovestins (1710-1778).Berjocht:Feit

Keppeling om utens

http://www.herenvanholland.nl/eigenaar.cfm?eigenaarnummer=124

↑ Willem IV oe earst yn 1736 mearderjierrich wurde. Alle beneamingen wienen mooglik in soarte yntinsjeferklearrings.
↑ Neffens Nijhoffs lexicon wie Willem IV by syn berte daliks steedhâlder fan Fryslân, folge Grinslân yn 1718 en Drinte en Gelderlân yn 1722.
↑ Neffens de Oosthoek (1917) waard hy yn 1720 yn Gelderlân, yn 1729 yn Grinslân en 1731 yn Fryslân beneamd.
↑ Dizze tastân duorre oant 1750. Porta, A. (1975) Johan en Gerrit Corver, side 199
↑ Encyclopedie van Friesland (1953)
↑ Tresoar - Fries Historisch en Letterkundig Centrum
↑ Kwaadgras, E. (2003). Overzicht van Loges. Grootoosten der Nederlanden. Den Haag:Orde van Vrijmetselaren onder het Grootoosten der Nederlanden. side 286.
↑ 3.01.22 - Inventaris van het archief van Anthonie van der Heim, (1710) 1737-1746
↑ Evenhuis, R.B. (1974): Ook dat was Amsterdam, deel IV, p. 282.
↑ Als grietman was deze in 1732 (?) in zijn rechtsgebied verantwoordelijk voor de vervolging, marteling en executie van 22 mannen op beschuldiging van sodomie of homoseksualiteit.

>

[1] Willem IV oe earst yn 1736 mearderjierrich wurde. Alle beneamingen wienen mooglik in soarte yntinsjeferklearrings.

[2] Neffens Nijhoffs lexicon wie Willem IV by syn berte daliks steedhâlder fan Fryslân, folge Grinslân yn 1718 en Drinte en Gelderlân yn 1722.

[3] Neffens de Oosthoek (1917) waard hy yn 1720 yn Gelderlân, yn 1729 yn Grinslân en 1731 yn Fryslân beneamd.

[4] Dizze tastân duorre oant 1750. Porta, A. (1975) Johan en Gerrit Corver, side 199

[5] Encyclopedie van Friesland (1953)

[6] Tresoar - Fries Historisch en Letterkundig Centrum

[7] Kwaadgras, E. (2003). Overzicht van Loges. Grootoosten der Nederlanden. Den Haag:Orde van Vrijmetselaren onder het Grootoosten der Nederlanden. side 286.

[8] 3.01.22 - Inventaris van het archief van Anthonie van der Heim, (1710) 1737-1746

[9] Evenhuis, R.B. (1974): Ook dat was Amsterdam, deel IV, p. 282.

[10] Als grietman was deze in 1732 (?) in zijn rechtsgebied verantwoordelijk voor de vervolging, marteling en executie van 22 mannen op beschuldiging van sodomie of homoseksualiteit.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

@@ Rigel 10: / Rigel 10: @@
 == Houlik ==
 [[Ofbyld:MarijkeMeumetKinderen.jpg|thumb|''In jonge Willem IV mei syn mem en suster'']]
-Al yn [[1721]] wie der sprake fan in houlik mei [[Anna fan Hannover]]. De Ingelske ambassadeur William Cadogan, de earste greve Cadogan, dy't mei [[Munter (famylje)|Margaretha Cecilia Munter]] troud wie, spile mooglik in grutte rol. De onderhandelingen voor het huwelijk van Prinses Anna met de Nederlandse vorst zouden twaalf jaar duren. De oorzaak lag grotendeels op het internationale politieke vlak. Na de dood van Koning-Stadhouder William/Willem III, tijdens het [[Tweede Stadhouderloze Tijdperk]], waren Pruisische en ook Engelse diplomaten en juristen druk doende om voor hun vorst aanspraak te maken op de begerenswaardige titel 'Prins van Oranje', met alle hierbij behorende emolumenten en bezittingen.
+Al yn [[1721]] wie der sprake fan in houlik mei [[Anna fan Hannover]]. De Ingelske ambassadeur William Cadogan, de earste greve Cadogan, dy't mei [[Munter (famylje)|Margaretha Cecilia Munter]] troud wie, spile mooglik in grutte rol. De ûnderhannelingen foar it houlik fan Prinses Anna mei de Nederlânske foarst soene tolve jier duorje. Soks kaam meast troch de ynternasjonale polityk. Nei de dea fan Kening-Steedhâlder William/Willem III, yn it [[Twadde Steedhâlderleaze Tiidrek]], wienen Pruisyske en ek Ingelske diplomaten en juristen drok dwaande om foar harren foarst oanspraak te meitsjen op de begearlike titel 'Prins fan Oranje', mei alle hjirby hearrende emoluminten en besittings.
-Toen de nalatenschap van stadhouder Willem III werd geregeld in een geheim verdrag, bekend als het ([[Traité de partage]]) en zowel Willem Karel Hendrik Friso als koning [[Frederik Willem I van Pruisen]] als Prins van Oranje werden erkend, maar de eerste de meeste bezittingen verkreeg - Willem deed afstand van [[Graafschap Lingen]] en [[Vorstendom Moers|Moers]] - en de tweede naar verluidt de meeste schulden, steeg zijn waarde aanzienlijk op de huwelijksmarkt.
+Doe't de erfenis fan steedhâlder Willem III regele waard yn in geheimferdrach, bekend as it ([[Traité de partage]]) en Willem Karel Hendrik Friso as kening [[Frederik Willem I fan Pruisen]] as Prins fan Oranje erkend waarden, mar de earste de measte besittingen krige - Willem die ôfstân fan [[Greefskip Lingen]] en [[Foarstendom Moers|Moers]] - en de twadde nei't sein waard de measte skulden, rûn syn wearde op de houliksmerk op.
-Op [[21 oktober]] [[1733]] ging hij voor het Gerecht van Leeuwarden in [[ondertrouw]].<ref>[http://www.tresoar.nl Tresoar - Fries Historisch en Letterkundig Centrum]</ref> Het huwelijk dat gepland was in november [[1733]] werd uitgesteld, omdat de bemoeienissen van zijn toekomstige schoonvader [[George II van Groot-Brittannië|George II]] met de Republiek niet op prijs werden gesteld. Willem werd, mede vanwege alle ophef, ziek en vertrok naar het kuuroord [[Bath (Engeland)|Bath]]. Eerst enkele maanden later was hij voldoende hersteld om in het huwelijk te treden.
+Op [[21 oktober]] [[1733]] gie hy foar it Gerjocht fan Ljouwert yn [[ûndertrou]].<ref>[http://www.tresoar.nl Tresoar - Fries Historisch en Letterkundig Centrum]</ref>It houlik dat steld wie yn novimber [[1733]] waard útsteld, omdat de bemuoienissen fan syn takomstige skoanheit [[George II fan Grut-Brittanje|George II]] mei de Republyk net op priis steld waarden. Willem waard, mei troch alle alteraasje, siik en gie nei it kueroarde [[Bath (Ingelân)|Bath]]. Pas inkele moannen letter wierd er genôch opknapt om te trouwen.
-[[Georg Friedrich Händel|Händel]], die Anna en haar jongere zussen klavecimbel- en muziekles had gegeven, en haar als zijn beste leerling beschouwde, componeerde ter gelegenheid van het huwelijk zijn Serenata ''Il Parnasso in Festa'' (HWV 73), waarvoor delen uit ''Athalia'' (HWV 52) gebruikt zijn. Op [[25 maart]] [[1734]] trouwde het paar in de Franse kapel van het Paleis van St. James. Händel componeerde hiervoor, op een tekst van Prinses Anna (naar twee psalmen), het anthem ''This is the day the Lord hath made'' (HWV 262).
+[[Georg Friedrich Händel|Händel]], dy't Anna en har jongere sussen klavesimbel- en muzykles jûn hie, en har as syn bêste learling beskôge, kopmponearre ta gelegenheid fan it houlik syn Serenata ''Il Parnasso in Festa'' (HWV 73), wêrfoar't dielen út ''Athalia'' (HWV 52) brûkt binne. Op [[25 maart]] [[1734]] troude it paar yn de Frânse kapel fan it Paleis fan St. James. Händel komponearre hjirfoar, op in tekst fan Prinses Anna (nei twa psalmen), it antem ''This is the day the Lord hath made'' (HWV 262).
-In Amsterdam werd het paar op 8 mei 1734 met zó weinig animo ontvangen door burgemeester [[Lieve Geelvinck]], dat het paar al na een half uur besloot om door te reizen naar Leeuwarden.
+Yn Amsterdam waard it pear op 8 maaie 1734 mei sa'n bytsje animo ûntfongen troch boargemaster [[Lieve Geelvinck]], dat it paar al nei in heal oere besluet om troch te reizgjen nei Ljouwert.
-In Engeland was hij door de [[universiteit van Oxford]] met een ere-doctoraat bedacht en trad hij toe tot de [[vrijmetselarij]]. Bij zijn terugkeer in de Republiek ontstonden ook loges in [[Den Haag]] en [[Leeuwarden (stad)|Leeuwarden]]. Zo had hij een eigen hofloge "Antiqua Virtute et Fide" in Leeuwarden.<ref>{{Aut|Kwaadgras, E.}} (2003). ''Overzicht van Loges. Grootoosten der Nederlanden.'' Den Haag:Orde van Vrijmetselaren onder het Grootoosten der Nederlanden. p. 286.</ref> Zijn kok [[Vincent la Chapelle]] was daarbij betrokken.
+Yn Ingelân wie hy troch de [[universiteit fan Oxford]] mei in eare-doktoraat betocht en trede hy ta ta de [[Frijmitselderij]]. By syn weromkommen yn de Republiek ûntstienen ek lôzjes yn [[De Haach]] en [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]]. Sa hie hy in eigen hoflôzje "Antiqua Virtute et Fide" yn Ljouwert.<ref>{{Aut|Kwaadgras, E.}} (2003). ''Overzicht van Loges. Grootoosten der Nederlanden.'' Den Haag:Orde van Vrijmetselaren onder het Grootoosten der Nederlanden. side 286.</ref> Syn kok [[Vincent la Chapelle]] wie dêrmei anneks.
 == As steedhâlder ==