Lânwurk
| Lânwurk | ||
| ||
| De Fryske oersetting, yn 2002 útjûn troch Steven Sterk, Utjouwer (no Utjouwerij Bornmeer). | ||
| algemiene gegevens | ||
| oarspr. titel | Georgica | |
| auteur | Fergilius | |
| taal | Latyn | |
| foarm | poëzij | |
| sjenre | epos | |
| 1e opfiering | 29 f.Kr., Rome | |
| oersetting nei it Frysk | ||
| Fryske titel | Lânwurk | |
| publikaasje | 2002, Utert | |
| útjouwer | Steven Sterk, Utjouwer | |
| oersetter | Klaas Bruinsma | |
| prizen oers. | dr. Obe Postmapriis 2005 | |
| ISBN oers. | 9 07 37 89 044 | |
Lânwurk, yn it oarspronklike Latyn: Georgica ("Oangeande Buorkjen"), is in ferheljend gedicht yn fjouwer boeken fan 'e hân fan 'e Romeinske dichter Fergilius, dat nei gedachten yn it jier 29 f.Kr. publisearre waard. Sa't de namme al oanjout, hat it de lânbou ta ûnderwerp; lykwols binne der net in protte oerienkomsten mei de lettere pastorale poëzij. De Georgica, dy't 2188 heksametryske fersregels omfettet, stipet sawol op withoefolle eardere boarnen as dat it withoefolle lettere skriuwers beynfloede hat. De Fryske oersetting fan Klaas Bruinsma waard útjûn yn 2002.
Ynhâld[bewurkje seksje | boarne bewurkje]
Fergilius begjint syn gedicht mei in koart oersjoch fan 'e fjouwer boeken, folge troch in gebed oan 'e ferskate godheden dy't oer de lânbou geane, en, net te ferjitten, keizer Augustus sels. De earste helte fan Boek I beslacht withoefolle technyske beskriuwings fan lânbouwurktugen, lykas regel 160-175, dy't de ploege behannelje. It bydragen fan arbeid is fan it heechste belang foar it súkses of it falen fan 'e ûndernimmings fan 'e minske, sij it op it mêd fan 'e lânbou of op oare terreinen. Ien klimaktyske passaazje, yn regel 311-350, beskriuwt in ferwoastgjende stoarm, dy't al it bodzjen fan 'e minske teneate docht. Nei't er in ferskaat oan waartekens opneamd hat, einiget Fergilius mei in opsomming fan 'e foartekens dy't mank giene mei de moard op Julius Caesar en de dêropfolgjende boargeroarloch; inkeld Augustus biedt hope op rêding.
In wichtich motyf fan it twadde boek is de lânbou as foarbyld fan 'e wrakseling fan 'e minske mei in fijannige natoer. Krekt as Boek I begjint it mei in oanropping fan 'e goaden dy't geane oer de saken dy't besprutsen wurde sille: wynbou, fruittylt, boskbou en oliven. Yn 'e folgjende hûndert regels behannelet Fergilius bosk- en fruchtebeammen, wêrfan't fuortplanting en groei oant yn detail beskreaun wurde. Hy jout dêrby yn it bysûnder omtinken oan it ferskil tusken natuerlike ûntjouwing en metoaden dy't tapast wurde troch de minske. In hastich opneamde katalogus fan 'e beammesoarten fan 'e wrâld beslút dit diel. Wat faaks de meast ferneamde passaazje út it gedicht is, de Laudes Italiae ("Lof fan Itaalje"), wurdt oan 'e lêzer yntrodusearre troch in opsomming fan útlânske wûnders: nettsjinsteande dy is der gjin oar lân dat sa priizge wurde moat as Itaalje. Dan wurdt de fersoarging fan wynranken beskreaun, dy't kulminearret yn 'e oangripende sêne fan harren ferdylging troch fjoer. Fergilius giet fierder mei rie oer wannear't men druveplanten plantsje moat en komt sa út by in oare ferneamde passaazje, de "Lof fan 'e Maityd". Dêryn beskriuwt er de groei en skientme dy't mank geande mei it kommen fan 'e maityd. Dêrnei wurdt de olivebeam derby helle om in kontrast mei de druveranken te skeppen: olivebeammen hat in boer net folle wurk fan. Dan komme oare soarten beammen, sawol fruchtdragende as dy't brûkber hout leverje. De ein fan Boek II wurdt alhiel bestege oan it besjongen fan 'e deugden fan it plattelân boppe de ferrotting fan 'e stêd.
Boek III giet foar it meastepart oer feehâlderij. It kin rûchwei opdield wurde yn twa parten: de earste helte is wijd oan it fokken fan hynders en kij, wylst de twadde helte de fersoarging en beskerming fan keppels skiep en geiten behannelet. Beide dielen hawwe in koarte prolooch wêryn't sawol Grykske as Romeinske goaden oanroppen wurde, en dy't yngeane op 'e dichterlike aspiraasjes fan Fergilius sels en de dreechheid fan syn keazen ûnderwerp.
It fjirde boek is ek wer opdield yn twa parten. De earste helte behannelet it libben en de gewoanten fan bijen, dy't oanhelle wurde as foarbyld foar de minske. Hjirby toant Fergilius de ûnkunde fan 'e Romeinen oer dy ynsekten, mei't er úthâldt dat bijen in kening hawwe, krekt as minsken, en dat de koloanje, as dy útstjert, spontaan werberne wurdt út it kadaver fan in okse. Yn 'e twadde helte fan it boek feroaret de toan fan didaktysk yn epysk, en fertelt Fergilius it ferhaal fan Aristaeus, dy't, nei't er syn bijen kwytrekke is, himel en ierde beweecht om se wer te krijen.
Fryske oersetting[bewurkje seksje | boarne bewurkje]
De Fryske oersetting fan 'e Georgica waard yn 2002 ûnder de titel Lânwurk útjûn troch Steven Sterk, doe noch te Utert. De Fryske fertaling wie fan 'e hân fan Klaas Bruinsma, dy't ek ferantwurdlik is foar it oersetten yn it Frysk fan oare grutte klassike wurken, lykas Homêros syn Ilias en Odyssee, en Feroarings fan Stal fan Ovidius. Mei û.m. syn fertaling fan Lânwurk wûn Bruinsma yn 2005 de dr. Obe Postmapriis foar de bêste Fryske oersetting.
| Boarnen, noaten en/as referinsjes: |
Foar sekundêre boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: References en Further reading, op dizze side. |