Joadske mienskip fan Frjentsjer

De Joadske mienskip fan Frjentsjer wie de mienskip fan 'e Joaden dy't foarhinne yn 'e Fryske stêd Frjentsjer wennen.

Skiednis

Frjentsjer hie nea in grutte Joadske mienskip. De earste Joaden ferbleaune der fan 'e ein fan 'e sechstjinde iuw ôf, doe't se oan 'e protestantske Universiteit fan Frjentsjer holpen mei it drukken en útjaan fan Hebriuwsktalige religieuze geskriften. Yn 1658 krige de earste Joad it rjocht om him yn Frjentsjer nei wenjen te setten. Der wiene letter ek ferskate Joaden dy't oan 'e Universiteit fan Frjentsjer medisinen studearren. Yn 1747 behelle de earste fan harren syn doktoraat.

Pas oan it begjin fan 'e njoggentjinde iuw ûntstie der yn 'e stêd in lytse Joadske gemeente. Dy wie lykwols nea sa grut as de gemeenten yn Ljouwert, Snits, Harns of sels op De Gordyk. Om 1830 hinne waard de Joadske gemeente fan Frjentsjer dêrom by dy fan Harns foege. Op it hichtepunt, yn 1869, wennen der 38 Joaden yn Frjentsjer.

Yn 1941, oan it begjin fan 'e Twadde Wrâldoarloch, bestie de Joadske mienskip yn Frjentsjer neffens offisjele sifers noch út 24 persoanen. Dat kaam benammen om't yn 1935 yn it eardere stasjon fan de lokaalspoarline oan 'e Harnzerwei in Israelityske Lânbouskoalle oprjochte wie foar sionisten dy't Palestina kolonisearje woene. Dêr waarden yn septimber 1941 by in razzia troch de Dútske besetters en de Nederlânske plysje tweintich studinten oppakt, formeel op 'e beskuldiging fan it hamsterjen fan iten. Seis net-Joadske studinten waarden gau wer frijlitten, wylst de Joaden net folle letter nei de konsintraasjekampen deportearre waarden. Ien inkele Joadske studint, Morris Schnitzer (b. 1922) wist troch de efterdoar út te naaien nei't er tastimming krigen hie om syn identiteitsbewiis op te heljen. Hy oerlibbe de oarloch en stie yn 2002 yn syn autobiografy My Three Selves wiidweidich by de razzia stil.

Ek út it Psychiatrysk Sikehûs Frjentsjer, oan 'e Akademystrjitte, waarden troch de Dútsers inkele kearen Joadske pasjinten ophelle. Meubelmakker Bernardus Leijdesdorff en syn frou Ester Pais, dy't yn 1941 eins de iennichste Joaden yn 'e stêd wiene, dy't mei in meubelsaak oan 'e Bredepleats echt in bân mei Frjentsjer hiene, oerlibben de Twadde Wrâldoarloch. Hja sieten ûnderdûkt yn Grou, dêr't se yn 1945 de befrijing meimakken.

Oarlochsdeaden

De leden fan 'e Joadske mienskip fan Frjentsjer dy't omkamen yn 'e Holokaust, wiene:

adres	namme	berte	ferstjerren	âldens	opmerkings
Akademystrjitte 10	Leentje Grootkerk	Ljouwert, 27 aug. 1877	Sobibor, 20 mrt. 1943	65 jier	ôffierd út it Psychiatrysk Sikehûs Frjentsjer
	Schoontje Woudstra	Weststellingwerf, 13 juny 1885	Sobibor, 23 apr. 1943	57 jier
Harnzerwei 45	Eleazer Asscher	Amsterdam, 8 apr. 1920	Eindhoven, 14 july 1945	25 jier	oppakt by in razzia op 'e Israelityske Lânbouskoalle
	Malvine Brandweiner	Wenen, 20 sept. 1921	Auschwitz, 30 sept. 1942	21 jier
	Benno Benjamin Freimann	Freuchtlingen, 27 july 1914	Dachau, 18 jann. 1945	30 jier
	Walter Goldschmidt	Verden, 21 febr. 1921	Auschwitz, 19 aug. 1942	21 jier
	Mortiz Heller	Hannover, 1 juny 1915	Bergen-Belsen, 1 mrt. 1945	29 jier
	Hans Martin Kohn	Breslau, 27 des. 1920	Auschwitz, 1 aug. 1942	21 jier
	Erich Joseph Levy	Hamburch, 7 des. 1919	Auschwitz, 1 aug. 1942	22 jier
	Isidor Malz	Saarbrücken, 24 aug. 1920	Auschwitz, 1 aug. 1942	21 jier
	Helmuth Wolff	Posen, 31 mrt. 1912	Sobibor, 26 mrt. 1943	30 jier
	Otto Zeichner	Klagenfurt, 19 febr. 1921	Auschwitz, 11 aug. 1942	21 jier

Sjoch ek

• Joadske mienskip fan De Gordyk
• Joadske mienskip fan Harns en Skylge
• Joadske mienskip fan Snits

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

Dijkstra, Tsjomme, Het lot fan de joden in Franeker, yn: de Ljouwerter Krante, 4 maaie 2020, s. 8-9.