Tsjerkhôf: ferskil tusken ferzjes

In moai tsjerkhôf hawwe bygelyks [[Stiens]] en [[Rinsumageast]]. Mooglik wie hjir eartiids in heidensk begraafplak, al as net by in timpel. Yn de midsieuwen krige it troch it begraven in grut plak. Ferskate wegen rûnen der hinne, tsjerke- en [[lykwei|lykwegen]]. Op it tsjerkhôf jilde [[asylrjocht]]. It wie in wijd plak: ûnbekenden, net-doopte bern en selsmoardners mochten hjir net begroeven wurde. It tsjerkhôf wie 'befrijd' troch in wâl, letter muorre, in grêft of in stikelhage. Sa krige it in festingkarakter. Om it tsjerkhôf, binnen de ôfskieding, rûn in ringwei, in âld prosesjepaad fan 2-2,5 meter ('lykpaad', 'wanneling') wêroer't de deaden droegen waarden. It tsjerkhôf wie lang ferlyn ek gearkomstplak en rjochtplak, wêroan dikke balstiennen noch herinnerje; letter noch boartersplak foar bern en bleekfjildblikke foar de froulju. Ek jiermerken waarden der hâlden.

Oer de kûle dêr't it it tsjerkepaad de ôfskieding fan it tsjerke krúste leifaaklei faak in houten ruster mei in draaikrús (tourniquet). Yn Stiens wienen der yn de [[20e ieu]] noch oerbliuwsels fan te sjen. Yn de [[16e ieu]] en letter wienen der noch tsjerkhôfrusters yn [[Grou]], [[Jirnsum]], [[Akkrum]] en Rinsumageast. Op dit tsjerkhôfruster waarden [[eed|eden]] ôflein. It tsjerkhôfruster siesoe de [[duvel]] keare (en de bargen, en de slimste modder fan de skuon).