Père Lachaise

De Cimetière du Père-Lachaise is it grutste begraafplak fan Parys. It leit op en om de hichte Champs-l'-Evêque yn it 20e arrondissemint.

Skiednis

It begraafplak is neamd nei de jezuïtepater François d’Aix de Lachaise. Op it plak fan syn bûtenpleats, dêr't er wenne fan 1675 oant 1708, is it tsjerkhôf stichte.

It bûten waard yn 1762 ferkocht om skulden fan de jezuïeten ôfbetelje te kinnen. Nei de Frânske Revolúsje kaam it besit oan Parys en waard der yn 1804 in begraafplak fan makke, mei de namme 'Cimetière De l'Est'. De Paryske befolking neamde it fan begjin ôf oan 'Cimetière du Père-Lachaise'.

De opdracht foar it ûntwerp gie nei de Paryske stedsarsjitekt Alexandre-Théodore Brongniart, in learling fan Etienne-Louis Boullée. Hy waard hjitten om rekkening te hâlden mei de besteand beplanting en hichteferskillen yn it terrein. Hy ûnderhannele mei de neoklassisistyske arsjitekt Quatremère de Quincy (1755-1849), de fertsjintwurdiger fan it gemeentebestjoer.

Om reklame te meitsjen foar it nije hôf, waarden ferneamde lju sa as Abélard en Heloïse, Molière en La Fontaine op dit plak opnij begroeven. Père-Lachaise waard fanôf dat stuit in prestiizjeus lêst rêstplak. De begoedige boargers fan Parys lieten yn de neifolgjende jierren grutte, somtiden ûnbidige, grêfmonuminten delsette, yn de romantyske geast fan dat tiidrek.

Yn de perioade fan nei 1850 waard it begraafplak fiif kear útwreide. De oarspronklike 17 hektare fan it jezuïetelângoed waakste yn dy tiid oan ta de hjoeddeiske 47 hektare. Père Lachaise is fuortendalik it prototype fan it ekstra-muros begraafplak. It waard yn de hiele Westerske wrâld neifolge. Yn ferskate stêden yn hiel Amerika waarden de rural cemeteries oanlein. Mount Auburn (1831) yn Boston Massachusetts is faaks it ferneamdste foarbyld. It Evergreen Cemetery yn Newark, New Jersey is fan 1853 en yn Ingelân wurdt yn 1839 it bekende Highgate Cemetery oanlein.

Ek yn Nederlân waarden yn de rin fan de 19e iuw in protte nije begraafplakken bûten stêd en doarp oanlein om't de âlde grôtfol rekke wiene en op guon plakken foar estetyske en hygiënyske beswieren soargen.

Byldhouwkeunst

Ferneamde foarbylden fan Romantyske byldhouwkeunst op Père-Lachaise te sjen.

De muoite wurdich binne ûnder oaren:

De tombe fan de famylje Raspail (1854), troch Antoine Etex.
It grêf fan Pierre Gareau (circa 1816), troch Francois Milhomme.
It grêf fan Jacob Robles (1849), troch Auguste Préault.

Grêven fan ferneamden

A

Abélard (1079-1142), Frânsk teolooch, filosoof mei syn leave Heloïse
Emile Alain (1868-1951), Frânsk filosoof, sjoernalist
Robert Amadou, (1924-2006),Frânsk Martinist erudyt, mystikus en esotearikus
Guillaume Apollinaire (1880-1918), Frânsk dichter
Karel Appel (1921-2006), Nederlânsk skilder
François Arago (1786-1853), Frânsk astronoom en fysikus
Miguel Asturias (1899-1974), Guatemalteeks skriuwer
Jane Avril, Frânsk dûnser en model

B

Honoré de Balzac (1799-1850), Frânsk skriuwer
Pierre Beaumarchais (1732-1799), Frânsk skriuwer
Gilbert Bécaud (1927-2001), Frânsk chansonnier
Vincenzo Bellini (1801-1835), Italjaansk komponist
Hans Bellmer (1902-1975), Dútsk tekener, grafikus, skilder, byldhouwer, skriuwer
Pierre-Jean de Béranger (1780-1857), dichter, chansonnier
Sarah Bernhardt (1844-1923), Frânsk aktrise
Xavier Bichat (1771-1802), Frânsk biolooch, fysiolooch
Georges Bizet (1838-1875), Frânsk komponist
Louis Blanc (1811-1882), Frânsk politikus, histoarikus
Pierre Bourdieu (1930-2002), Frânsk sosjolooch
Édouard Branly (1844-1940), Frânsk natuerkundige
Pierre Brasseur (1903-1972), Frânsk akteur
Fernand Braudel (1902-1985), Frânsk histoarikus
Abraham Louis Breguet (1747-1823), Frânsk oerwurkmakker
Jean Anthelme Brillat-Savarin (1755-1826), Frânsk skriuwer

C

Gustave Caillebotte (1848-1894), Frânsk skilder, keunstmesenas
Maria Callas (1923-1977), Amerikaansk/Gryksk sjongster (allinne betinkteken)
Albert Champion (1878-1927), Frânsk hurdfytser en ndernîmmer
Jean-François Champollion (1790-1832), Frânsk taalkundige
Claude Chappe (1763-1805), Frânsk yngenieur
Jacques Charles (1746-1823), Frânsk fysikus
Ernest Chausson (1855-1899), Frânsk komponist
Luigi Cherubini (1760-1842), Italjaansk komponist
Frédéric Chopin (1810-1849), Poalsk komponist, pianist
Sidonie-Gabrielle Colette (1873-1954), Frânsk skriuwster
Auguste Comte (1798-1857), Frânsk filosoof, sosjolooch
Benjamin Constant (1767-1830), Frânsk skriuwer, politikus
Camille Corot (1796-1875), Frânsk skilder, graveur
Pierre Auguste Cot (1837-1883), Frânsk skilder
Georges Courteline (1858-1929), Frânsk toanielskriuwer
Georges Cuvier (1769-1832), Frânsk soölooch

D

Édouard Daladier (1884-1970), Frânsk politikus
Alphonse Daudet (1840-1897), Frânsk skriuwer
Honoré Daumier (1808-1879), Frânsk skilder en byldhouwer
(It hert fan) Jacques-Louis David (1748-1825), Frânsk skilder
Eugène Delacroix (1798-1863), Frânsk skilder
Gustave Doré (1832-1883), Frânsk tekener, litograaf
Piet Dujardin (1921-2001), Belgysk freejazz muzikant
Paul Dukas (1865-1935), Frânsk komponist
Germaine Dulac (1882-1942), Frânsk sineaste
Guillaume Dupuytren (1777-1835), Frânsk sjirurch

E

Paul Éluard (1895-1952), Frânsk dichter
Gérard Encausse (1865-1916), Frânsk esotearysk skriuwer (=Papus)
Philippe Encausse (1906-1984), Frânsk esotearysk skriuwer (soan fan Gérard)
George Enescu (1881-1955), Roemeensk komponist, fioelist
Max Ernst (1891-1976), Dútsk skilder, byldhouwer

G

Louis Gay-Lussac (1778-1850), Frânsk fysikus en gemikus
Théodore Géricault (1791-1824), Frânsk skilder
Claire Goll (1890–1977), Frânsk-Dútsk skriuwster en dichteresse
Yvan Goll (1891–1950), Dútsk-Frânsk ekspresjonistysk dichter, romanskriuwer en toanielskriuwer
Zénobe Gramme (1826-1901), Belgysk elektrysk yngenieur
Stéphane Grappelli (1908-1997), Frânsk jazzfiolist
André Grétry (1741-1831), Belgysk komponist
Antoine Gros (1771-1835), Frânsk skilder
Yvette Guilbert (1867-1944), Frânske chansonnière
Yılmaz Güney (1937-1984), Turks artyst, senarist, filmakteur en filmregisseur

H

Samuel Hahnemann (1755-1843), Dútsk genêskundige
Heloïse (1101-1164), Frânske abdis mei har leafde, Abélard
Philippe Hériat (1898-1971), Frânsk skriuwer

I

Dominique Ingres (1780-1867), Frânsk skilder

J

Claude Jade (1948-2006), Frânsk aktrise

K

Allan Kardec (1804-1869), Frânsk spiritist
Ahmet Kaya (1957–2000), Koerdysk sjonger
Boris Kochno (1904-1990), Russysk skriuwer en balletlieder
Rudolphe Kreutzer (1766-1831), Frânsk fioelist en komponist

L

Alfred Leblanc, Frânsk loftfeartpionier
Édouard Lalo (1823-1892), Frânsk komponist
Hughes Félicité Robert de Lamennais (1782-1854), Frânsk pryster, skriuwer, filosoof
Ferdinand de Lesseps (1805-1894), Frans financier, diplomaat
Auguste Villiers de L'Isle-Adam (1838-1889), Frânsk skriuwer
René Lalique (1860-1945), Frânsk edelsmid en glêskeunstner

M

Étienne Nicolas Méhul (1763-1817), Frânsk operakomponist
Georges Méliès (1861-1938), Frânsk filmpionier, gûchelder
Maurice Merleau-Ponty (1908-1961), Frânsk filosoof
Jules Michelet (1798-1874), Frânsk skiednisskriuwer
Amedeo Modigliani (1884-1920), Italjaansk skilder, byldhouwer
Molière (1622-1673), Fransk akteur, toanielskriuwer
Yves Montand (1921-1991) ), Frânsk chansonnier
Jim Morrison (1943-1971), Amerikaansk sjonger, dichter
Joachim Murat (1767-1815), militêr, kening fan Napels
Alfred de Musset (1810-1857), Frânsk dichter
Marcel Marceau (1923-2007), Frânsk mimespiler

N

Felix Nadar, (1820-1910) Frânsk tekener, skriuwer, fotograaf en ballonfarder
Gérard de Nerval (1808-1855), Frânsk dichter
Michel Ney (1769-1815), Frânsk militêr, maarskalk
Charles Nodier (1780-1844), Frânsk skriuwer
Victor Noir (1848-1870), Frânsk sjoernalist

O

Pascale Ogier — Frânske aktrise
Virginia Oldoini, Countess di Castiglione — ferneamd Italjaanske koertisane
Max Ophüls — Dútske filmregisseur
Andranik Ozanian, Armeensk militêr en steatsman, 72 jier lang, yn 2000 op in oar plak werbegroeven

P

Paul Panhard (1908-1968), Frânsk autobouwer
Papus (1865-1916)= sjoch Encausse
Antoine-Augustin Parmentier (1737–1813) Frânsk militêr apteker en agronoam
Michel Petrucciani (1962-1999) Frânske jazzpianist
Édith Piaf (1915-1963), Frânsk chansonnière
Gabriel Pierné (1863-1937), Frânsk dirigint en komponist
Camille Pissarro (1830-1903), Deensk skilder
Ignaz Pleyel (1757-1831), Eastenryksk komponist en pianobouwer
Francis Poulenc (1899-1963), Frânsk komponist en pianist
Auguste Préault (1809-1897), Frânsk byldhouwer
Marcel Proust (1871-1921), Frânsk skriuwer
Sully Prudhomme (1839-1907), Frânsk dichter

Q

-

R

Raymond Radiguet (1903-1923), Frânsk skriuwer
Georges Rodenbach (1855-1898), Belgysk skriuwer
Edmond James de Rothschild (1845-1934), Dútsk/Frânsk bankier
Raymond Roussel (1877-1933), Frânsk skriuwer
Gioacchino Rossini (1792-1868), Italjaansk komponist

S

Georges Seurat (1859-1891), Frânsk skilder en tekener
Simone Signoret (1921-1985), Frânsk aktrise
William Sidney Smith (1764-1840), Britsk admiraal, dy't yn Toulon, Acre en Waterloo tsjin Napoleon fjochte
Gerard van Spaendonck (1746-1822), Nederlânsk skilder
Gertrude Stein (1864-1946), Amerikaansk dichteres

T

Jean-Lambert Tallien (1767-1820) Frânsk politikus
François-Joseph Talma (1763-1826), Frânsk toanielspiler
Adolphe Thiers (1797-1877), Frânsk politicus en histoarikus
Maurice Thorez (1900-1964),Frânsk politicus
Isaac Titsingh (1745-1812), Nederlânsk koloniaal hannelsman
Rafael Leónidas Trujillo (1891-1961), Dominicaans politikus
Charles Trenet (1913-2001), Frans chansonnier

U

-

V

Jules Vallès (1764-1845), Frânsk skriuwer, sjoernalist
Carel Hendrik Ver Huell (1764-1845), Nederlânsk admiraal en diplomaat

W

Alexandre Colonna-Walewski, Frânsk en Poolsk diplomaat en politikus, soan fan Napoleon I
Maria Walewska, maîtresse fan Napoleon I
Oscar Wilde (1854-1900), Iersk skriuwer