William Heinesen

	William Heinesen
	skriuwer
	William Heinesen op in Fêreuske postsegel út 1988.
	persoanlike bysûnderheden
echte namme	Andreas William Heinesen
nasjonaliteit	Fêreusk
berne	15 jannewaris 1900
berteplak	Tórshavn (Fêreu-eilannen)
stoarn	12 maart 1991
stjerplak	Tórshavn (Fêreu-eilannen)
etnisiteit	Deensk ; Fêreusk
	wurk
taal	Deensk
sjenre	lit. romans & koarte ferhalen, ; berneboeken, poëzij
perioade	20e iuw
bekendste ; wurk(en)	Noatun ; Det Gode Håb ; Her Skal Danses
prizen	Lit.priis fd Noardske Rd. 1965 ; Fêreuske Literatuerpriis 1975 ; Karen Blixenmedalje 1985 ; Lytse Nobelpriis 1987
jierren aktyf	1921 – 1991
	offisjele webside
	n.f.t.

William Heinesen (folút: Andreas William Heinesen; Tórshavn, 15 jannewaris 1900 – dêre, 12 maart 1991), wie in Fêreusk skriuwer fan romans, koarte ferhalen en berneboeken, dichter, oersetter, keunstskilder, keunst kritikus en komponist. Hoewol't er inkeld yn it Deensk skreau, is er de wichtichste auteur dy't de Fêreu-eilannen ea fuortbrocht hawwe. Dat er de Fêreuske taal net genôch yn 'e macht hie om dêr yn te skriuwen, mei't it net syn memmetaal wie, ûnderfûn Heinesen sels as in gebrek. Syn ynfloed op 'e moderne Fêreusktalige literatuer is lykwols net te oerskatten, en dêrnjonken hat er in grutte rol spile yn 'e ûntwikkeling fan 'e moderne keunst op 'e eilannen.

Libben

Heinesen waard yn 1900 berne yn 'e Fêreuske haadstêd Tórshavn, as de soan fan Fêreuske heit en in Deenske mem. In grut part fan syn jonkheid brocht er troch yn Denemark, en hy waard Deensktalich grutbrocht, wat er letter as in manko begûn te sjen, mei't er himsels as Fêreuster beskôge. Hy skreau sadwaande yn it Deensk, al is letter syn hiele oeuvre fan sân romans, sân ferhalebondels en sân dichtbondels oerset yn it Fêreusk (en teffens yn withoefolle oare talen). Syn earste dichtbondel publisearre er yn 1921, doe't er 21 jier wie. Syn earste roman, Blæsende Gry ("Wynderige Moarnsdage"), ferskynde yn 1934. Hy wie der ûnwis oer, en lies it boek fan kaft oant kaft foar oan syn freon, de skilder Sámal Joensen-Mikines. Syn twadde boek, Noatun (It Nije Hiem), dat yn 1938 útkaam, hied er mear súkses mei, mar it bekendst is syn roman De Fortabte Spillemænd ("De Weiwurdene Muzikanten"), út 1950.

Oant 1954 dreau Heinesen in hannelsfirma yn Tórshavn, dêr't er hast syn hiele folwoeksen libben trochbrocht. Hy waard ferneamd om syn útspraak dat Tórshavn foar him "de nâle fan 'e wrâld" wie. Nettsjinsteande syn oarstalichheid, ûntjoech er him yn 'e midden fan 'e tweintichste iuw ta ien fan 'e foaroanmannen fan 'e Fêreuske nasjonale beweging, dy't it yn 1948 slagge om foar de Fêreu-eilannen folslein selsbestjoer ûnder de Deenske Kroan te krijen (likernôch sa't Kurasao, Arûba en Sint-Marten dat binnen it Nederlânske keninkryk hawwe).

Nei Karen Blixen is Heinesen de meast oersette Deensktalige skriuwer út it tiidrek 1900-1940. Yn 1965 waard him as earste Fêreuster de Literatuerpriis fan de Noardske Ried takend foar syn roman Det Gode Håb ("De Goede Hope"). Njonken Rói Patursson is er de iennichste Fêreuster dy't dy eare ea ta diel fallen is. Fierders wûn er yn 1975 de Fêreuske Literatuerpriis; yn 1980 de Deenske Kritisypriis foar Literatuer (Kritikerprisen) foar syn roman Her Skal Danses ("Der Sil Dûnsjen Wêze"); yn 1985 de Karen Blixenmedalje fan 'e Deenske Akademy; en yn 1987 de Skandinavyske Priis fan de Sweedske Akademy, dy't ek wol de "Lytse Nobelpriis" neamd wurdt. Yn 1981, doe't er nominearre wie foar de Nobelpriis foar de Literatuer, giene der geroften dat de kar foar dy eare ek echt op him fallen wie. Dêrop skreau er de Sweedske Akademy om syn (troch oaren bewurkmastere) kandidatuer yn te lûken. Letter lei er út wêrom't er dat dien hie: "It Fêreusk wie foarhinne net yn tel – sterker noch, it waard planút ûnderdrukt. Nettsjinsteande dat hat it Fêreusk in grutte literatuer skepen, en it soe net mear as reedlik west hawwe en jou de Nobelpriis oan in auteur dy't yn it Fêreusk skriuwt. As er lykwols oan my jûn wie, soed er nei in auteur gien wêze dy't yn it Deensk skriuwt, en bygefolch soe it Fêreuske krewearjen om in ûnôfhinklike kultuer te skeppen in snútslach krigen hawwe." Heinesen stoar yn 1991 te Tórshavn, yn 'e âlderdom fan 91 jier.

Wurk

Romans

1934 - Blæsende Gry ("Wynderige Moarnsdage")
1938 - Noatun
- Fryske oersetting: It Nije Hiem (fert. Gerryt Dykstra, 1972)
1949 - Den Sorte Gryde ("De Swarte Tsjettel")
1950 - De Fortabte Spillemænd ("De Weiwurdene Muzikanten")
1952 - Moder Syvstjerne ("Mem Sânstjerte")
1964 - Det Gode Håb ("De Goede Hope")
1976 - Tårnet ved Verdens Ende ("De Toer oan Ierdryks Ein")

Ferhalebondels

oarspronklike útjeften

1957 - Det Vingede Mørke ("It Wjukte Tsjuster")
1957 - Det Fortryllede Lys ("It Betsjoende Ljocht")
1960 - Gamaliels Besættelse ("Gamaliël fan de Duvel Beset")
1967 - Kur mod Onde Ånder ("In Middeltsje foar Kweade Geasten")
1970 - Don Juan fra Tranhuset ("Don Juan fan it Walfiskoaljefabryk")
1980 - Her Skal Danses ("Lit Der Dûnsjen Wêze")
1985 - Laterna Magica ("Laterna Magica")

lettere werútjeften

1973 - Fortællinger fra Thorshavn ("Teltsjes út Tórshavn)
1975 - Grylen og Andre Noveller ("De Gryla en Oare Ferhalen")

Dichtbondels

oarspronklike útjeften

1921 - Arktiske Elegier og Andre Digte ("Arktyske Treurdichten en Oare Fersen")
1924 - Høbjergningen ved Havet ("Ungetiidzjen by de See")
1927 - Sange mod Vårdybet ("Sangen yn it Djipst fan de Maityd")
1930 - Stjernerne Vågner ("De Stjerren Untweitsje")
1936 - Den Dunkle Sol ("De Dûnkere Sinne")
1961 - Hymne og Harmsang ("Hymnen en Sangen fan Lulkens")
1972 - Panorama med Regnbue ("Panorama mei Reinbôge")

lettere werútjeften

1955 - Digte i Udvalg ("Utkeazen Fersen")
1983 - Vinterdrøm: Digte i Udvalg 1920-30 ("Winterdream: Utkeazen Fersen 1920-1930")
1984 - Samlede Digte ("Samle Fersen")
1990 - Digte ("Fersen")

Prizen en oar earbetoan

Jier	Priis	Resultaat	Kategory	Foar
1960	Holbergmedalje (Deenske literatuerpriis)	wûn	n.f.t.	oeuvre
1965	Literatuerpriis fan de Noardske Ried	wûn	n.f.t.	Det Gode Håb
1975	Fêreuske Literatuerpriis	wûn	bêste fiksje	oeuvre
1980	eareboargerskip fan Tórshavn	beneamd	n.f.t.	fertsjinsten as auteur
1980	Deenske Resinsintepriis foar Literatuer (Kritikerprisen)	wûn	n.f.t.	Her Skal Danses
1984	Berneboekepriis fan de Gemeente Tórshavn (Barnabókaheiðursløn Tórshavnar býráðs)	wûn	n.f.t.	oeuvre
1985	Karen Blixenmedalje (fan 'e Deenske Akademy)	wûn	n.f.t.	oeuvre
1987	Skandinavyske Priis fan de Sweedske Akademy ("Lytse Nobelpriis")	wûn	n.f.t.	oeuvre

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: References, op dizze side.