Sprachbund
In Sprachbund (út it Dútsk wei: ˈʃpʁaːxbʊnt], betsjut "spraakbûn") bestiet út in groep beskate talen dy't guon eigenskippen oerien hawwe, omreden se flak by-inoar oanlizze of troch talekontakt. Sokke talen hoege net, of alteast net streekrjocht, fan deselde taalfamylje te wêzen. De eigenskippen fan in Sprachbund kinne immen in ferkeard byld jaan as wiene se oaninoar besibbe.
Der kin allinnich sprake fan in Sprachbund wêze as talen eigenskippen oerienkomme dy't net oerienkomme troch dat se oaninoar besibbe binne.
Skiednis
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]Yn 1904 joech de Poalske taalkundige Jan Baudouin de Courtenay yn in krante oan dat it needsaaklik wie en ferdiel de taaloerienkomsten tusken besibbens (rodstvo) en dy troch taalkontakt (srodstvo)
Nikolai Trûbetskoj yntrodusearre it Russyske begryp языковой союз (yazykovoy soyuz; "taleferiening") yn 1923 yn in krantestik. Op it Ynternasjonaal Kongres fan Linguïsten yn 1928 brûkte er de Dútske lienfertaling Sprachbund, dêr't er nei ferwiisde as in groep talen mei-inoar oerienkomme op it mêd fan sinlear, morfology, kulturele wurdskat en lûdlear, mar sûnder dat de lûdlear, morfology en wurdskat alhiel itselde binne.
Letter waard it begryp losser sjoen, dus net mear alllinnich nei dy fjouwer mêden.
Standard Average European
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]De Standard Average European (SAE), "Standert-Trochsnee-Jeropeesk" is in begryp dy't troch de Amerikaanske taalkundige Benjamin Whorf yn 1939 yntrodusearre waard, dy't ferwiisde nei in groep Yndo-Jeropeeske talen fan Jeropa dy't guon eigenskippen oerienkamen. Whorf oppenearre dat dy talen karakterisearre waarden troch in stikmannich oerienkomsten sa as sinlear, grammatika en de wurdskat en it gebrûk dêrfan, allyksa de besibbens tusken tsjinstellende wurden en harren oarsprong, taaleigen, en de opbou fan sinnen. Dy oerienkomsten dy't se mei-inoar hawwe, ferskille gâns fan oare talen, dus dêrmei kin sein wurde dat dy Jeropeeske talen in Sprachbund foarmje. Hy woe dêrmei krityk uterje op linguïsten fan de SAE dy't tochten dat de Jeropeeske foarmen de natuerlike foarmen wiene, mar yn werklikheid wiene dy allinnich fan tapassing op de SAE-taalgroep.
Whorf oppenearre dat de Romaanske en Westgermaanske talen de hert fan de SAE foarmje, omreden de grutte ynfloed dy't it Latyn yn de Midsiuwen hân hie. De Noardgermaanske en Slavyske talen waarden sjoen as grinsgefallen.
Alexander Gode, dy't ien fan de foaroanmannen wie by it ûntwikkeljen fan Interlingua, skaaimerke it as Standard Average European. De Romaanske, Germaanske en Slavyske talen, dy't brûkt waarden by it ûntwikkeljen fan Interlingua, binne it meast sichtber yn de SAE-Sprachbund.
De SAE-Sprachbund ûntstie nei alle gedachten troch de hieltyd oanwêzige taalkontakt yn de tiid fan it Grutte Folkeferfarren en ek letter yn de Midsiuwen en de Renêssânse. Erfskip fan SAE-eigenskippen út it Proto-Yndo-Jeropeesk wei, wurde lykwols útsletten, om't dy taal, dy't hjoed-de-dei fannijs rekonstruearre wurdt, de measte fan dy SAE-eigenskippen net befette.
Oare foarbylden
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]Oare foarbylden fan gebieten mei in Sprachbund binne:
- Balkan
- Yndiaaske subkontinint
- Fêstelân fan Súdeast-Aazje.
- Noardeast-Aazje
- Kaukasus, itjinge lykwols bestriden wurdt.
- De Heechlannen fan Etioopje
- Meso-Amearika
- De lânseigen talen fan it Pasifyske Noardwesten fan Noard-Amearika.
Sjoch ek
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]| Boarnen, noaten en/as referinsjes: |
|
boarnefernijing Foar boarnen ne oare literatuer, sjoch References op dizze side. |