Martlers fan Gorkum
| Martlers fan Gorkum | ||
 hillige
| ||
| ||
| 'De Martlers fan Gorkum' (Cesare Fracassini (1838-1868) | ||
| hillichferklearring | ||
| sillich ferkl. | 14 novimber 1675 troch Klemens X | |
| hillich ferkl. | 29 juny 1867 troch Pius IX | |
| hjeldei | 9 july | |
| attributen | strop, martlerspalm, monstrâns, boek | |
De Martlers fan Gorkum wie in groep fan 19 katolike preesters en muontsen, dy't yn 1572 troch de wettergeuzen by de oerjefte fan Gorkum finzen nommen en tamtearre waarden en dêrnei yn Brielle ferhongen waarden, om't se wegeren harren leauwe te fersaakjen. Paus Pius IX ferklearre de martlers fan Gorkum op 29 juny 1867 hillich. De feestdei fan 'e martlers fan Gorkum is 9 july.
Eftergrûn
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]It jier 1568 joech it startskot foar de Tachtichjierrige Oarloch, wêryn't de protestantske Nederlanners yn opstân kamen kamen tsjin de katolike hearsker Filips II fan Spanje.
Op 1 april 1572 wisten de geuzen Brielle as earste stêd yn te nimmen. Dat barde ûnder lieding fan Willem fan der Marck, hear fan Lummen, dy't it grou hie oan alles wat roomsk wie. Nei de ferovering fan Brielle folgen grutte dielen fan Seelân en Hollân. Op 26 juny 1572 leine 13 boaten fan 'e geuzen ek foar de muorren fan Gorkum. De mei bútmakke prosesjefindels fersierde float stie ûnder lieding fan Martinus Brant. De Gorkumer befolking, foar it grutste part noch katolyk, keas der foar om geweld te mijen. Oaren waarden oerhelle mei moaie ûnthjitten oer legere prizen foar moal en bôle en minder belestings. En sa koene de geuzen Gorkum dy moarns sûnder slach de stêd ynnimme.
De martlers
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]Krekt foar de kapitulaasje fan 'e stêd hiene de pastoars en muontsen dochs noch harke nei it fersyk fan 'e baljuw om harren werom te lûken yn it kastiel. Nei't de geuzen de stêd binnen teagen en ek de stedskanonnen feroveren, wie der gjin hâlden mear oan. Martinus Brant ûnthiet foar elts in frije ôftocht as ek it kastiel opjûn waard, mar ynstee dêrfan waarden de geastliken fuort ôfsûndere en yn 'e tsjerker fan it kastiel finzen set. Wat folge wiene njoggen dagen fan spot, yntimidaasjes, narderij en mishannelings om de geastliken safier te krijen dat se de lichaamlike oanwêzigens fan Jezus yn 'e eugaristy ôfswarden en it primaat fan 'e paus leagenje soene.
Op it feest fan 'e Besite fan Marije krige pastoar Lenaert Vechel de opdracht fan Martinus Brant om in preek te hâlden neffens de nije lear. Brant fertroude op 'e útwurkings fan 'e yntimidaasjes en mishannelings en dat hy sa demonstrearje koe dat ek de populêre pastoar de nije lear oannomd hie, mar yn stee dêrfan trune de pastoar yn in groatfolle tsjerke syn gehoar oan om fêst te hâlden oan it katolike leauwe en dat er, as dat nedich wie, ree wie om syn libben foar it katolike leauwe te offerjen. De geuzen wiene poer en de pastoar waard sa gau mooglik werom nei de tsjerker brocht. Yntusken hie Lumey al witte litten dat de geastliken stjerre moasten.
Om ûnrêst yn 'e stêd tefoarren te kommen, waarden de geastliken yn 'e nacht fan 5 op 6 july út de tsjerker helle en op de boat nei Brielle set. Underweis lei it skip op snein yn Doardt oan, dêr't de geastliken nije fernederings ûndergyngen en yn in âlde skûte oerladen waarden, dy't in oere yn 'e wyn stonk nei de bedoarne lading. De oare deis, op moandei 7 july, kaam de skûte ier yn 'e moarn yn Brielle oan, dêr't Lumey al op 'e kaai stie te wachtsjen. Dêr waarden de geastliken mei syn twaën oan inoar fêstbûn en yn in prosesje mei de boal dy't in prosesjefindel fêsthold foarop, troch geuzen mei knuppels nei it sintrum fan 'e stêd dreaun. Om it religieuze karakter fan 'e tocht te fuortsterkjen, waarden se twongen religieuze lieten te sjongen, wylst de geuzen gekoanstekkerich dêr mei harren rauwe lûd oer hinne âlen. Underweis folgen mishannelingen en nei't de prosesje trijeris om 'e galge hinne gie, gyng de optocht fierder en waarden de finzenen by noch trije oare katolike finzenen yn 'e tsjerker smiten.
De stedsried fan Brielle moast alles mei ûlseagen oansjen en skreau yn alle hasten noch in fersyk oan Willem fan Oranje om it libben fan 'e geastliken te rêden. De oare deis kaam fan de prins al it befel om de katoliken fuortendaliks frij te litten, mar it waard net útfierd. Likemin koe jild, dat ynsammele wie troch freonen en famyljeleden fan 'e geastliken om se frij te keapjen, Lumey oerhelje om de geastliken frij te litten. Noch flak foar de eksekúsje waard der in dispút tusken de twa pastoars fan 'e Grutte Tsjerke fan Gorkum en twa kalvinistyske predikanten holden. Ta grutte argewaasje fan 'e omstanners holden de pastoars lykwols hoek en lieten se harren net yn it nau driuwe of fan 'e wize bringe. Dy nacht, de nacht fan tiidsdei 8 july op woansdei 9 july waarden de geastliken nei in plondere en ôfbaarnde kleaster yn Rugge krekt bûten Gorkum brocht. Noch ienris krigen se de kâns frijlitten te wurden as hja harren katolike leauwe ôfswarre woene, mar ek no wegeren se alle njoggentjin. Ek de noch 18 jier âlde lekebroeder Hindrik, dy't earder syn leauwe ôfsward hie mar spyt krige, hie him wer by de geastliken foege. Hindrik wist him lykwols it libben te rêden troch twa jier fan syn âldens ôf te ligen, sadat de geuzen him dochs te jong fûnen om him op te hingjen. Hy mocht tasjen hoe't de oare 19 geastliken ien foar ien yn in turfskuorre oan 'e balken ophongen waarden. Dêrnei waarden de liken skeind, dielen fan 'e lichems waarden ôfsnien en ferdield ûnder it folk. It nijs yn Gorkum kaam hurd oan en in pear boargers wisten mei jild Lumey safier te krijen dat de liken yn in kûle yn 'e turfskuorre begroeven waarden.
Ferearing
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]_12-4-2018.jpg)
Tsjûgen hawwe de skiednis fan 'e martlers yn it wurk Historiae Martyrum Gorcomiensium optekene, sadat der hjoeddedei in soad bekend is oer de grouwélige skiednis en syn slachtoffers. In wichtige oanfolling is Historiae Martyrum Batavicorum fan Petrus Opmeer út 1595. Goed twintich jier letter nei de moard op 'e geastliken slaggen twa fransiskanen der yn om de bonken fan 'e martlers op te graven, dy't se nei de súdlike katolike Nederlannen brochten.
De grûn dêr't de geastliken fermoarde binne, waard yn 'e 19e iuw oankocht om der in kapel op te bouwen, dy't letter ferfongen is troch in oan 'e martlers wijde grutte tsjerke. Foar yn 'e tsjerke stiet in skryn mei sa'n 70 reliken fan 'e martlers. Efter de tsjerke leit it saneamde martelfjild, dat mei in stiennen muorre mei in krúswei omklamme wurdt. Op dat plak hat eartiids de turfskuorre stien. It koepelfoarmige siboarium datearret út 1917 en stiet op it plak dêr't eartiids de turfskuorre stien hat. In betonnen râne yn it gers markearret it oarspronklike plak fan 'e turfskuorre. Op it plak dêr't eartiids de fiskfiver fan it kleaster lei, is tsjintwurdich noch in fiver, dy't bekend is ûnder de namme "De Hillige Put". Yn it wetter fan 'e fiver waarden eartiids de bonken wosken en dêrom soe neffens guon it wetter heilsum wêze.[1][2]
Hillichferklearring
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]Paus Klemens X ferklearre op 14 novimber 1675 de martlers sillich. Twa iuwen letter folge op 29 juny 1867 de hillichferklearring troch paus Pius IX. Op it plak dêr't it ophingjen fan de geastliken plak fûn hat waard yn 1932 in kapel boud, dat tsjintwurdich in beafeartsplak is.
De martlers
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]Under de 19e martlers wiene alve fransiskanen, ien dominikaan, twa norbertinen en fiif sekuliere preesters.
- Leonardus fan Veghel (1527), sûnt 1566 pastoar fan Gorkum
- Petrus fan Assche (1530), fransiskaan
- Andreas Wouters (1542), pastoar fan Heinenoord yn Hoeksche Waard
- Nikasius fan Heeze (1522), fransiskaan, teolooch en pater
- Hieronymus fan Weart (1522), fransiskaansk preester, pastoar yn Gorkum
- Antonius fan Hoornaar (bertejier net bekend), fransiskaansk preester
- Godfried fan Duynen (1502), preester, earder pastoar yn Noard-Frankryk
- Willehad fan Denemark (1482), fransiskaansk preester
- Jakobus Lakobs (1541), norbertyn
- Fransiskus de Roye (1549), fransiskaansk preester
- Joannes fan Keulen, (bertejier net bekend), dominikaansk preester, pastoar yn Hoornaar
- Antonius fan Weert (1523), fransiskaansk preester
- Theodorus fan der Eem (tussen 1499–1502), fransiskaansk preester
- Kornelius fan Wyk by Duerstede (1548), fransiskaanske lekenbroeder
- Adrianus fan Hilvarenbeek (1528), norbertyn en pastoar yn Monster
- Godfried fan Mervel (1512), fransiskaansk preester en koster van it kleaster yn Gorkum
- Joannes fan Oisterwyk (1504), reguliere kanunnik
- Nikolaas Poppel (1532), kapelaan yn Gorkum
- Nikolaas Pieck (1534), fransiskaansk preester, teolooch en sûnt 1568 hoeder fan it minderbruorrekleastser yn Gorkum.
Sjoch ek
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]| Boarnen, noaten en/as referinsjes: | ||
|
