Giel boumantsje
giel boumantsje | ||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
taksonomy | ||||||||||||
| ||||||||||||
soarte | ||||||||||||
Motacilla flava | ||||||||||||
Linnaeus, 1758 | ||||||||||||
IUCN-status: net bedrige
| ||||||||||||
ferspriedingsgebiet | ||||||||||||
stânfûgel simmerfûgel wintergast |
It giel boumantsje (Motacilla flava) is in 16 sm grutte fûgel út de famylje fan de piperfûgels.
Oare Fryske nammen
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]It giel boumantsje wurdt ek wol gielboarstje of giele wipsturt neamd.
Foarkommen
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]It giel boumantsje is der yn ferskillende foarmen. Der binne ferskeidene ûndersoarten (sjoch hjirûnder: Taksonomy) dy't foaral by harren kop ferskille. Se hawwe wol allegear in giele boarst en búk en in grienbrune rêch.
Fersprieding
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]De giele boumantsjes komme foar yn it iepen fjild, yn sompen of op it boulân mar it meast yn de greiden, yn de buert fan wetter.
De fûgels briede yn Europa en Aazje, mar oerwinterje meast yn Afrika en it suden fan Aazje. Fan de sustersoarte Eastlik giel boumantsje is der ek in populaasje yn Alaska yn Noard-Amearika, dy fûgels oerwinterje meast súdliker by de Pasifyske kust.
Yn Nederlân nimt it oantal briedpearen stadich ôf: yn 2013-2015 wiene der noch 40.000-60.000 briedpearen, mei de heechste konsentraasje yn East-Grinslân en Drinte. In Fryslân briedt it giele boumantsje foaral by de Waadkust lâns. De fûgel stiet op de Nederlânske Reade list fan fûgels as 'gefoelich'.
Iten
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]De giele boumantsjes ite meast ynsekten dy't troch it fee yn de greiden opjage wurde. Se rinne mei de bisten mei at se iten sykje wêrby se hurd rinne en ûnderwilens ek stil steane wêrby se mei harren sturt op en del wippe. Ek at se oerwinterje yn Afrika sykje se it selskip fan boeren mei harren fee.
Fuortplanting
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]It giele boumantsje makket in nêst op de grûn ferside tusken it gers. Yn it nêst leit it wyfke 4-6 wyteftige aaien mei griisbrune plakken. It wyfke briedt de aaien yn 11-12 dagen út, wêrnei de jonge fûgels noch 11-13 dagen yn it nêst troch beide âlden fuorre wurde. Dêrnei ferlitte de jongen it nêst wylst se dan noch net fleane kinne. De boumantsjes bringe yn in jier ien of twa nêsten mei jongen grut.
Taksonomy
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]Dizze soarte Motacilla flava ken 10 ûndersoarten; d6erfan wurde ferskate soms as soarten beskôge.
- Motacilla flava flavissima - 'Ingelsk giel boumantsje', Grut-Brittanje, West-Jeropeeske kusten
- Motacilla flava lutea - 'Kaspysk giel boumantsje', Ruslân, Kazachstan
- Motacilla flava flava - 'giel boumantsje', Midden-Jeropa
- Motacilla flava beema, Midden-Aazje
- Motacilla flava iberiae - 'Ibearysk (giel) boumantsje', Iberysk skiereilân, SW-Frankryk, NW-Afrika
- Motacilla flava cinereocapilla - 'Italiaansk (giel) boumantsje', Itaalje
- Motacilla flava pygmaea, Egypte
- Motacilla flava leucocephala - 'Wytkopboumantsje', Mongoalje, Midden-Sibearje
- Motacilla flava feldegg - 'Balkanboumantsje', Balkan, Turkije, Midden-Easten
- Motacilla flava thunbergi - 'Noardsk boumantsje', Skandinaavje, Norad-Ruslân.
Keppelings om utens
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]- Fûgelsoarte
- Moskeftige
- Piperfûgel
- Lânseigen fauna yn Abgaazje
- Lânseigen fauna yn Albaanje
- Lânseigen fauna yn Andorra
- Lânseigen fauna yn Armeenje
- Lânseigen fauna yn Azerbeidzjan
- Lânseigen fauna yn Belgje
- Lânseigen fauna yn Bosnje
- Lânseigen fauna yn Bulgarije
- Lânseigen fauna yn Denemark
- Lânseigen fauna yn Dútslân
- Lânseigen fauna yn Eastenryk
- Lânseigen fauna yn Estlân
- Lânseigen fauna yn Fatikaanstêd
- Lânseigen fauna yn Finlân
- Lânseigen fauna yn Frankryk
- Lânseigen fauna yn Fryslân
- Lânseigen fauna yn Georgje
- Lânseigen fauna yn Gibraltar
- Lânseigen fauna yn Grikelân
- Lânseigen fauna yn Guernsey
- Lânseigen fauna yn Hongarije
- Lânseigen fauna yn Ingelân
- Lânseigen fauna yn Itaalje
- Lânseigen fauna yn Jeropeesk Ruslân
- Lânseigen fauna yn Jersey
- Lânseigen fauna yn Kazachstan
- Lânseigen fauna yn Kosovo
- Lânseigen fauna yn Kroaasje
- Lânseigen fauna yn Letlân
- Lânseigen fauna yn Lychtenstein
- Lânseigen fauna yn Litouwen
- Lânseigen fauna yn Lúksemboarch (lân)
- Lânseigen fauna yn Noard-Masedoanje
- Lânseigen fauna yn Moldaavje
- Lânseigen fauna yn Monako
- Lânseigen fauna yn Montenegro
- Lânseigen fauna yn Nederlân
- Lânseigen fauna yn Noarwegen
- Lânseigen fauna yn de Oekraïne
- Lânseigen fauna yn Poalen
- Lânseigen fauna yn Portegal
- Lânseigen fauna yn Roemeenje
- Lânseigen fauna yn San Marino
- Lânseigen fauna yn Servje
- Lânseigen fauna yn Sibearje
- Lânseigen fauna yn Skotlân
- Lânseigen fauna yn Sloveenje
- Lânseigen fauna yn Slowakije
- Lânseigen fauna yn Spanje
- Lânseigen fauna yn Súd-Osseesje
- Lânseigen fauna yn Sweden
- Lânseigen fauna yn Switserlân
- Lânseigen fauna yn Syprus
- Lânseigen fauna yn Tsjechje
- Lânseigen fauna yn Turkije
- Lânseigen fauna yn Wales
- Lânseigen fauna yn Wyt-Ruslân
- Lânseigen fauna yn Bangladesj
- Lânseigen fauna yn Birma
- Lânseigen fauna yn de Feriene Arabyske Emiraten
- Lânseigen fauna yn Irak
- Lânseigen fauna yn Iran
- Lânseigen fauna yn Israel
- Lânseigen fauna yn Jemen
- Lânseigen fauna yn Kirgyzje
- Lânseigen fauna yn Libanon
- Lânseigen fauna yn Mongoalje
- Lânseigen fauna yn Oezbekistan
- Lânseigen fauna yn Oman
- Lânseigen fauna yn Pakistan
- Lânseigen fauna yn Palestina
- Lânseigen fauna yn Saûdy-Araabje
- Lânseigen fauna yn Sina
- Lânseigen fauna yn Syrje
- Lânseigen fauna yn Tadzjikistan
- Lânseigen fauna yn Turkmenistan
- Lânseigen fauna yn Yndia
- Lânseigen fauna yn Angoala
- Lânseigen fauna yn Benyn
- Lânseigen fauna yn Boerkina Faso
- Lânseigen fauna yn Boerûndy
- Lânseigen fauna yn Botswana
- Lânseigen fauna yn Dzjibûty
- Lânseigen fauna yn Egypte
- Lânseigen fauna yn Ekwatoriaal-Guinee
- Lânseigen fauna yn Eritreä
- Lânseigen fauna yn Etioopje
- Lânseigen fauna yn Gabon
- Lânseigen fauna yn Gambia
- Lânseigen fauna yn Gana
- Lânseigen fauna yn Guinee
- Lânseigen fauna yn Guinee-Bissau
- Lânseigen fauna yn Ivoarkust
- Lânseigen fauna yn Kameroen
- Lânseigen fauna yn Kenia
- Lânseigen fauna yn Kongo (Demokratyske Republyk)
- Lânseigen fauna yn Kongo (Republyk)
- Lânseigen fauna yn Libearia
- Lânseigen fauna yn Malawy
- Lânseigen fauna yn Maly
- Lânseigen fauna yn Marokko
- Lânseigen fauna yn Mauretaanje
- Lânseigen fauna yn Mozambyk
- Lânseigen fauna yn Namybje
- Lânseigen fauna yn Nigearia
- Lânseigen fauna yn Niger
- Lânseigen fauna yn Rûanda
- Lânseigen fauna yn Sambia
- Lânseigen fauna yn Sao Tomee en Prinsipe
- Lânseigen fauna yn Senegal
- Lânseigen fauna yn Sierra Leöane
- Lânseigen fauna yn Simbabwe
- Lânseigen fauna yn de Sintraal-Afrikaanske Republyk
- Lânseigen fauna yn Somaalje
- Lânseigen fauna yn Súd-Afrika
- Lânseigen fauna yn Sûdan
- Lânseigen fauna yn Súd-Sûdan
- Lânseigen fauna yn Swazylân
- Lânseigen fauna yn Tanzania
- Lânseigen fauna yn Togo
- Lânseigen fauna yn Tsjaad
- Lânseigen fauna yn Uganda