De Likeblommen

De Likeblommen
algemiene gegevens
auteur	Eeltsje Hiddes Halbertsma
taal	Frysk
foarm	gedicht
1e publikaasje	1840, Dimter
oarspr. útjwr.	fa. J. de Lange
bondel	Twigen út in Alde Stamme (no: Rimen en Teltsjes)

De Likeblommen is in gedicht fan 'e hân fan 'e Fryske skriuwer en dichter Eeltsje Hiddes Halbertsma (1797-1858). It docht it ferhaal fan in jongfaam dy't winterdeis tsjin alle rie yn mei har feint út te reedriden giet en dat mei de dea bekeapje moat as hja troch it iis sakket. Teffens giet de tekst yn op hokker gefolgen oft har ferstjerren foar de djipdrôven hat. De titel ferwiist nei de Likeblom, in soarte fan papierrene blom dy't men doedestiden yn De Like makke en dy't by 't winter troch reedriders út Fryslân by de klean yn stutsen mei weromnommen waard as bewiis dat men alhiel nei Grinslân ta riden wie. Tagelyk is de titel dûbelsinnich, mei't 'blom' ek wol brûkt wurdt as ferwizing nei in famke, en 'like-' ek in ferbûging fan 'lyk' wêze kin. De Likeblommen waard foar it earst publisearre yn 1840, as ûnderdiel fan 'e lytse ferhale- en dichtbondel Twigen út in Alde Stamme, dy't yn 1871 mei it oare wurk fan 'e bruorren Halbertsma opnommen waard yn 'e samling Rimen en Teltsjes.

Tekst

De Likeblommen

Op it lytse doarp Terkaple Stoe alear ús âldershûs; Frede wenne dêr en wille Yn dy âlderwetske klûs. ’k Wie de jongste fan sân berntsjes, Heit wie watte stoef en stiif; Mar ús mem wist him te troaien. ’t Wie sa’n sêft meilijend wiif. Yn myn earste famkesjierren Hie ’k in suster, ús Marij; ’t Wie de âldste fan ’e keppel, Flugger wie der net as sy. Melke, swylje, bûter meitsje, Alles fleach har troch de hân. Dêrby moai fan liif en lidden, En sa sindlik as de brân. Hjerstmis oer de poel te strûzen Nei de kij oan d’oare kant, As de wite koppen rôlen, Dat wie ’t libben nei har trant. En hja wie sa goed, sa sedich, Die sa graach ús âlders’ sin; As se winters útfanhûze, Wie der ien yn ’t hûs te min. Simmers krige hja wol frijers, Mar dy liet se meast wer gean; Inkeld koe se Pinkstertiisdeis Wol nei Snits te keamer gean. Mar net fier fan ús fandinne, Yn it âlde Goaiïngaryp, Wenne Ids en dy allinne Wie har sin en har begryp. As de froast it wetter strjemme, Tocht men net om kjeld en wyn. O hoe kriichden se op ’e puollen ’t Jongfolk yn ’e moanneskyn As de wite flokken fleagen, Wie Marij ek op ’e fljocht; Alle dagen ride en djoeie Wie dan ek har grutste nocht. Mei har trije jonge pearen Teagen se nei Grinslân ta; En it iis dat wie fol wjekken, En de winter moalke sa. Al it rieden fan ús âlden Wie mar praten yn ’e wyn; Ids dy wiste alle wjekken, En werom wie ’t foar de wyn.

Mem stie op ’e wâl te kriten, Mar ús heit dy snuorr’ har ôf: „’k Sil der net in trien op litte, „Al bring ik dy sneon te hôf!” De oare jûns begûn te kommen, En it waard sa stil yn hûs; Teiïch wie ’t en watte mistich; Soms dan reinde it by de rûs. Aaklik rûsde it om ’e skuorre, ’t Kreake op ’e skoarstien near, En as mem yn ’t mistich waar seach, O, hja sloech de hannen gear. Soms begûn dat sloof te kriten, Mar ús heit bleau steech en stom; Wy, as berntsjes, boarten bûte, En wy tochten nearne om. Einlings kamen der twa mannen, En dy tikje oan ’e doar: ’t Wiene lju fan Terherne, En ús heit kaam sels derfoar. „Boer!” sa spriek ien fan dy lju, „Wat is ’t aaklik mei Marij. „’t Griist my om it út te sprekken... „Mar hja is wei... dat sis ik jy!” En doe sleepten se de slide Midden oer de bûthúsflier, En dêr lei Marije dea op, Sûnder mûtse oer it hier. Mei in likeblom by ’t jak yn, ’t Aaklik pronksel fan ’e dea, En har moaie reade lippen Wiene no sa blau as lead. „’t Is Gods wille!” rôp ús heit doe, „En dêr is neat oan te dwaan. „Dy’t myn libben en myn lust wie, „Moat ik oan ’e Heare jaan.” Hja wie yn ’e mar ferdronken, En har Ids dy wie ’t ûntkomd; Mar dy is tenei fertige, Want syn fleur wie him ûntnomd. Sy waard te Goai’ng’ryp begroeven, Tichteby de âlde toer, En de swiere klokken bromden Hiel de lege Wâlden oer. En ús heit, om wurd te hâlden, Liet by ’t grêf gjin ink’le trien, Mar it knage him oan ’e siele: En hy is as it stof fergien.

Jongfolk, tink no om Marije,

As it iis sa hearlik blinkt:

Tink dan, dat in kweade ingel

Jimme nei it grêf ta winkt.

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

Halbertsma, bruorren, Rimen en Teltsjes, Boalsert/Ljouwert, 1958 (A.J. Osinga Utjouwerij/R. van der Velde), sûnder ISBN, s. 281-283. Halbertsma, bruorren, Rimen en Teltsjes, Drachten, 1993 (A.J. Osinga Utjouwerij), ISBN 9 06 06 64 892, s. 219-221.