Abraham (aartsfaar)

Ut Wikipedy
It offer fan Abraham's soan Izak (neffens in skilderij fan Orazio Riminaldi)

Abraham (Hebriuwsk אברהם) is in wichtich persoan yn it Alde Testamint en wurdt sjoen as de âldste aartsfaar fan it folk fan Israel. Syn ferhaal wurdt beskreaun yn it Bibelboek Genesis. Tegearre mei syn soan Izaäk en Jakob heart Abraham ta de aartsfaars, dy't de foarâlders fan de tolve stammen fan Israêl binne.

Abraham wurdt yn de Bibelske tradysje yn it kristendom en it joadedom en ek yn de islaam as de oarspronklike foarâlder fan Israel beskôge. Dy trije godstsjinsten wurden dêrom ek as Abrahamityske godstsjinsten oantsjutten.

De Bibelske Abraham[bewurkje seksje | boarne bewurkje]

Abraham wie ien fan de trije soannen fan Têrach en hjitte earst Abram (de roppene). Hy wie troud mei Sarai (letter Sara), mar fanwegen de ûnfruchtberens fan Sarai krigen hja tegearre ynearsten gjin bern. Abrams heit Têrach ferliet syn oarspronklike wenstee yn it Chaldeeske Oer (yn it hjoeddeiske Irak) om nei it lân Kanaän te gean. Hy naam syn soan Abram en Sarai mei en Lot, de soan fan Abrams broer Haran, dy't al earder ferstoarn wie. De Skrift makket net dúdlik oft Abrams oare broer Nahor ek mei op reis gyng. Ûnderweis sloegen hja de tinten op yn Charam (it tsjintwurdige Şanlıurfa yn Turkije) en bleaunen dêr ynearsten.

Dêr krige Abram de opdracht fan God om fierder te gean nei it lân dat God him wize soe. Syn heit Têrach libbe doe al net mear. God ûnthiet Abram in manmachtich neiteam en in segen te wurden foar alle folken. Abram wie doe fiifensantich jier.

Sarai wurdt nei it paleis fan de farao brocht (Neffens in wurk fan James Tissot)
Sarai bringt Hagar nei Abraham (Neffens in skilderij fan Jules Richomme)
Abraham en de trije ingels (Giovanni Battista Tiepolo)

Yn Kanaän sei de Heare: "Dit is it lân dat Ik dy jaan sil". Mar it lân waard teheistere troch honger en Abram moast fierder lûke en kaam yn it lân fan Egypte oan. Om't Abram benaud wie dat hy dêr wolris fermoarde wurde koe, sa't de Egyptners der mei syn noch kreaze frou Sarai fan troch gean koene, sei Abram tsjin syn frou dat hja har mar foar Abrams suster útjaan moast. En yndied, Sarai makke grutte yndruk op de Egyptners en de farao naam Sarai yn syn hûs en makke fan har saneamde broer Abram in ryk man. It hûs fan de farao waard lykwols dêrnei troffen troch slim ûnk en doe't de farao fernaam dat Abram der wat yn om liicht hie en Sarai net in suster, mar de frou fan Abram wie, liet de farao Abram by him komme en krige hy de opdracht om mei Sarai en al wat hja fierder besieten op te pakken. Abram teach mei syn folk doe rjochting Bet-El. Mar dêr krigen de hoeders fan Abram en Lot spul mei-inoar en om fierdere eskalaasje tefoaren te kommen besleaten Abram en Lot om útinoar te gean. Lot keas foarde fruchtbere Jordaandelte by Sodom en Gomorra en Abram naam it mear westlike diel fan Kanaän yn de omkriten fan Hebron.

Alhoewol't God Abram in grut neiteam ûnthiet, bleau Sarai noch jimmeroan sûnder bern en dêrom joech hja Abram de rie om him mar neffens âld gebrûk by de slavin Hagar del te jaan. By Hagar krige Abram dan syn earste soan Ismael, nei't er likernôch tsien jier yn Kanaän wenne hie. Mar wylst Hagar noch swier wie fan Ismael, krige hja deilis mei Saraï en flechte doe de woastyn yn. Dêr ferskynde in ingel oan Hagar, dy't sei, dat hja werom gean moast. As Abram 86 jier âld is wurdt Ismael (= God heart) berne.

Abram is njoggenennjoggentich jier as God it ferbûn mei Abram jitris befêstiget en as teken fan dat ferbûn de besnijenis fan alle nijberne jonkjes út syn geslacht easket. God seit dan dat Hy Abram segenje sil en dat hy stamhâlder wurdt fan in soad folken. Abram en Sarai krije dan ek nije nammen: Abraham en Sara. Ek by Sara sil Abraham in soan krije, troch wa't it ferbûn fierder jûn wurdt. God jout him syn noch net berne soan de namme Izaäk (= Hy laket).

Efkes letter komme der trije manlju by Abraham op besite. Abraham ûnthellet de manlju gastfrij en wylst hja in miel krigen fertelden hja dat Sara in soan krije soe. Sara, dy't wat fansiden stie, hearde dat en moast yn harsels laitsje: hja wie ommers al krekt as Abraham op jierren en hoe soe hja dan noch it libben oan in soan jaan kinne? De manlju prate ek mei Abraham oer Sodom en Gomorra, dêr't de bewenners har skuldich meitsje oan swiere sûnden.

Doe't Abraham hûndert jier waard krige Sara de soan dy't harren foarsein wie. En sa't dat no gebrûk wie waard Izaäk op de achtste dei fan syn libben besnien. Doe't Izaäk grutter waard barde it ienris dat Hagars soan Ismael Izaäk de gek oanstiek. Sara koe dat net ferneare en trune der by Abraham op oan om Hagar en Ismael fuort te stjoeren. Ynearsten wegere Abraham dat, mar nei't him yn 'e nacht in ingel ferskynde waarden Hagar en Ismael fuortstjoerd.

Ien fan de hichtepunten fan it Bibelske ferhaal oer Abraham foarmet Gods opdracht oan Abraham om syn eigen soan op te offerjen. Sa hifket God Abrahams trou oan it leauwen. As Abraham lykwols syn soan op it hout leit en him slachtsje sil, ferhinderet in ingel dat. Tusken de strûken fynt Abraham in raam dy't it plak fan Izaäk ynnimt en oan de Heare offere wurdt. En om't Abraham ree wie om sels syn iennichste soan oan God te offerjen, swart God al de eardere ûnthjitten nei te kommen en it neiteam fan Abraham te segenjen en like talryk te meitsjen as de stjerren oan de himel en de sânkerrels op it strân. It offer fan Izaäk hat plak fûn op in berch yn it lân fan Moria. Neffens de joadske oerlevering soe dat de Timpelberch yn Jeruzalim wêze.

As Sara hûndertsânentweintich jier âld is, stjert hja. Sara waard yn in grot yn Hebron te rêste lein. Abraham stoar letter yn de âldens fan hûndertfiifensantich jier. Hy waard troch syn beide soannen Ismael en Izaäk ek yn Hebron begroeven.

Yn 'e 6e iuw liet de Byzantynske keizer Justianus I in tsjerke oer de grot bouwe. Dy tsjerke waard letter troch moslims ferneatige en dêrnei troch krúsfarders wer opboud. Letter waard dy basilyk ta moskee omdope.

Abraham as histoarysk persoan[bewurkje seksje | boarne bewurkje]

Bûten de Bibel, de Tenach en de Koaran binne der oant no ta gjin oare skriftlikye boarnen oer Abraham fûn.

Wikimedia Commons Ofbylden dy't by dit ûnderwerp hearre, binne te finen yn de kategory Abraham fan Wikimedia Commons.