Sylfest

Kaart fan sylfesten en dykrjochten yn Grinslân yn 1750

In sylfest is de Grinslanner foarrinner fan de hjoeddeiske wetterskippen.

De sylfesten wienen net allinnich belêste mei it ûnderhâld en tafersjoch fan de wetters, mar ek fan de wegen. De belangrykste taak wie it ûnderhâld en tafersjoch op de útwetteringssluzen (silen). It begrip sylfest slacht op de wettersteatsorganisaaje, mar ek op it gebiet dêr't it sylfest ferantwurdlik foar wie. De skou fan de silen, fearten en diken lei by de 'edele heerden' en waard útfierd troch de skepper. Yn de skouregisters waarden de nammen fan de ûnderhâldsplichtigen opnaam.

It wurd sylfest, Aldfrysk sīlfestene (1309), is gearstald út it wurd syl as 'slûs' mei it efterheaksel -veste 'jurisdiksje'. In Eastfrysk synonym is Sielacht (1437).

List fan sylfesten

In oersjoch (fan west nei east).

• Munnikesylfest of Gerkeskleastersylfest
• Kommersylfest, is in gearfoeging fan:
  • Bomstersylfest
  • Nijesleatersylfest
  • Homstersylfest
• Saaksumersylfest
• Aduardersylfest, dêryn is opgien:
  • Sylfest fan Liuwerderwâlde
• Wetsingersylfest
• Houwersylfest
• Skouwersylfest, dêryn is opgien:
  • Hiddingesylfest
• Winsumer en Skaphalster sylfest
• Easternijesylfest
• Generale Sylfest fan de Trije Delfsilen, wêrfan diel útmakken:
  • Scharmer sylfest
  • Slochter sylfest
  • Dorpster sylfest, dêryn opgien:
    • Sandtsterhamriken of Omptadasylfest
• Wâldsylfest
• Eastwâldsylfest
• Farmsumer sylfest
• Oterdumer sylfest
• Termunter sylfest, dêryn opgien:
  • Sylfest Eastwâld (1558)
  • Sylfest fan de hamriken of buitendijxter lannen
• Reidersylfest
• Tsienkarspelen sylfest, dêryn opgien:
  • Fjouwerkarspelen sylfest
• Acht Sylfesten

It Munnikesylfest lei foar it meastepart yn Fryslân, it Aduardersylfest en it Nijesleatersylfest foar in part yn Drinte.

Dykrjochten

In oantal dykrjochten naam de taken op him, dy't op oare plakken troch sylfesten dien waarden. Dat gou benammen foar:

• Dykrjocht fan Wierum en de Hege en Lege Poddepoel
• Dykrjocht fan Lyts Garnwert
• Dykrjocht fan Skilligeham en in stik fan Maarhuzen
• De dykrjochten fan de kadiken fan Wierhuzen, Piterbuorren en Westernijlân, Den Andel, Warffum en Breede,Usquert, Uithuizen, Zandt en de Fjouwerbuorren
• Dykrjocht fan Nijedyk fan Uthuzermieden
• Dykrjocht fan Easternijlân of Den Hoorn
• Dykrjocht fan 't Zandt
• Dykrjocht fan de Fjouwerbuorren
• Dykrjocht fan Oosterwijtwerd
• Dykskepperij fan Holwierde en Marsum
• Dykrjocht fan Utwierde, Biessum en Solwert
• Dykrjocht fan Beerta en Finsterwâlde (1571)
• Dykrjocht fan de Ommelander Compagnie

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

J. de Cock, 'De Waterstaat. De middeleeeuwen', yn: W.J. Formsma en oaren (red), Historie van Groningen. Stad en Land, Wolters-Noordhoff en Bouma’s Boekhuis, Grins, 1981, siden 593-613 E. van Dijk, 'De Waterstaat. Van 16e eeuw tot 1848', yn: W.J. Formsma e.a. (red), Historie van Groningen. Stad en Land, Wolters-Noordhoff en Bouma’s Boekhuis, Grins, 1981, siden 613-635 C.C. Geertsema, De zijlvestenijen in de Groninger Ommelanden, Grins 1879 P. Gerbenzon, Enige middeleeuwse dijk- en zijlrechten, Sutfen 1980 B. Hempenius, 'Historie van de zijlvesten tot 1800' (PDF), yn: Noorderbreedte 15 (1991, desimber, siden 2-3 L.Hacquebord & A.L. Hempenius, Groninger dijken op deltahoogte, Wolters Noordhoff en Egbert Forsten, Grins, 1990 A.L. Hempenius & C. Tromp, Inventaris van archieven van zijlvesten en dijkrechten, Grins 1994 O.S. Knottnerus, Wie niet dijken wil, Waanders, Zwolle 2006 (Ach lieve tijd: 2500 jaar Ommelanden, diel 16) J. Kooper, Het waterstaatsverleden van de provincie Groningen, Wolters, Grins 1939 J. Nap, 'Ommelander zijl- en dijkrechten uit de 15e en 16e eeuw', in: Verslagen en Mededeelingen der Vereeniging tot Uitgave der Bronnen van het Oude Vaderlandsche Recht 4/2 (1899), siden 125-202 R.F.J. Paping, 'De zijlschotregisters, dijkrollen en registers van schouwbare objecten in Groningen tot circa 1800' (PDF), yn: G. Van Synghel (red.), Broncommentaren, diel 4: Bronnen betreffende de registratie van onroerend goed in de Middeleeuwen en Ancien Regime, De Haach 2001, siden 277-309 M. Schroor, Wotter. Waterstaat en waterschappen in de provincie Groningen, 1850-1995, Grins 1995 B.W. Siemens, Dijkrechten en zijlvesten, H.D. Tjeenk Willink, Grins, 1974 J. van der Veen, 'De Waterstaat. Van 1840 tot 1940', yn: W.J. Formsma e.a. (red), Historie van Groningen. Stad en Land, Wolters-Noordhoff en Bouma’s Boekhuis, Grins, 1981, siden 635-657