Springe nei ynhâld

Ynterslavysk

Ut Wikipedy
Ynterslavysk
algemien
eigen namme Lat.: medžuslovjansky
Sir.: меджусловјанскы
lânseigen yn Sintraal- en East-Jeropa
tal sprekkers inkele hûnderten[1]
skrift Latynske alfabet, Sirillyske alfabet
taalbesibskip
taalfamylje Keunsttalen

of:
Yndo-Jeropeeske talen

dialekten Slovianski, Novoslověnsky
taalkoades
ISO 639-3 isv

It Ynterslavysk (medžuslovjansky, Syrillysk: меджусловјанскы) is in konstruearre Slavyske helptaal, dy't ornearre is foar kommunikaasje tusken minsken út ferskillende Slavyske lannen, dy't net deselde memmetaal hawwe. De taal kin ek brûkt wurde troch minsken dy't gjin Slavyske taal prate om mei Slaven te kommunisearjen. De wurdskat en de grammatika binne basearre op de oerienkomsten tusken de moderne Slavyske talen en tagelyk kin de taal beskôge wurde as in modernisearre foartsetting fan 't Aldtsjerkeslavysk. It Ynterslavysk wurdt sawol mei it Latynske as mei it Syrillyske alfabet skreaun.

Skiednis

[bewurkje seksje | boarne bewurkje]
«Gramatíčno izkazânje ob Rúskom jezíku» fan Juraj Križanić

Mei in skiednis fan mear as 350 jier is it Ynterslavysk de âldste ynternasjonale helptaal, folle âlder as bygelyks it Esperanto en it Folapúk. De earste grammatika fan 't Ynterslavysk waard yn de jierren 1659-1666 skreaun troch de Kroätyske preester Juraj Križanić (±1618-1683) ûnder de titel Gramatíčno izkazânje ob Rúskom jezíku ("Grammatikaal oersjoch fan it Russysk").[2] Ek neitiid, fral yn de 19e iuw, hawwe ferskate auteurs, lykas Jan Herkeľ, Božidar Raič en Matija Majar-Ziljski, boeken en artikels oer it Ynterslavysk publisearre. Harren foarstellen wiene almeast basearre op 't Tsjerkeslavysk, dat wilens fierste argaysk wie om foar aldendeiske kommunikaasje brûkber te wêze.

Oant de 20e iuw wie de taal nau ferbûn mei it pan-Slavisme, de filosofy dat alle Slaven ta ien en deselde grutte naasje hearre en dêrnei ek it stribjen nei in mienskiplike Slavyske steat. Nei de Earste Wrâldkriich kaam de klam mear te lizzen op it befoarderjen fan de ynternasjonale kommunikaasje tusken Slaven ûnderinoar troch de wei fan in "Slavysk Esperanto", wat resultearre yn ferskate sterk ferienfâldige ûntwerpen.

Hjoed de dei bestiet it Ynterslavysk út twa aktive projekten:

  • it Slovianski ("Slavysk"), in naturalistyske taal dy't yn 2006 ûntwurpen waard troch in groep taalkundigen út ferskate lannen, ûnder wa Jan van Steenbergen,
  • it Novoslověnsky ("Nijslavysk"), in modernisearre foarm fan 't Aldtsjerkeslavysk, for it earst publisearre yn 2010 troch Vojtěch Merunka.

De beide ferzjes binne hast identyk en brûke datselde wurdboek, mar der binne lytse ferskillen yn grammatika en stavering. Mei inoar wurden se sprutsen troch inkele hûnderten minsken.

Stavering

[bewurkje seksje | boarne bewurkje]

It Ynterslavysk kin sawol mei it Latynske as mei it Syrillyske alfabet skreaun wurde. It Latynske basisalfabet is as folget:

A B C Č D Dž E F G H I J K L Ľ M N Ń O P R S Š T U V Y Z Ž

Dêrnei kinne ek ferskate letters mei diakrityske tekens brûkt wurde. Dizze lettertekens tsjinje foar it trochjaan fan ekstra etymologyske ynformaasje oan de lêzer. Se meie mar hoege net skreaun te wurden:

Å Ć Ď Ð Ě Ę Ò Ŕ Ś Ť Ų Ź

It Syrillyske basisalfabet bestiet út de folgende letters:

A Б В Г Д Е Ж З И Ј К Л М Н О П Р С Т У Ф Х Ц Ч Ш Ы Ь

Inkele âldsyrillyske, Russyske en/of Servyske letters binne net-offisjeel yn 't Ynterslavysk, mar wurde bytiden wol brûkt:

Ї Љ Њ Щ Ъ Ѣ Ю Я Ѧ Ѫ Ѩ Ѭ

Grammatika

[bewurkje seksje | boarne bewurkje]

De grammatika fan 't Ynterslavysk is in ferienfâldige foarm fan 'e uterst komplisearre grammatika fan 't Aldtsjerkeslavysk en is hast hielendal regelmjittich.

Krekt sa as de oare Slavyske talen hat it Ynterslavysk trije wurdgeslachten (manlik, froulik, ûnsidich) en yn de bûging fan haadwurden, eigenskipswurden en foarnamwurden wurdt ûnderskied makke tusken iental en meartal; it Novoslověnsky hat ek twatal, lykas it Sloveensk en it Sorbysk. Fierders hat it krekt as de measte oare Slavyske talen (útsein it Bulgaarsk en it Masedoanysk) sân namfallen: nominatyf, genityf, akkusatyf, datyf, ynstrumintalis, lokatyf, fokatyf, dy't foar alle trije geslachten aparte foarmen kinne. Op inkele útsûnderings nei is de bûging lykwols regelmjittich.

Yn de bûging fan tiidwurden wurdt ûnderskied makke tusken de earste, twadde en tredde persoan, iental/meartal (yn it Novoslověnsky ek twatal) en geslacht. Fierders kin it Ynterslavysk it (typysk Slavyske) aspektûnderskied tusken ymperfektive en perfektive tiidwurden; in ymperfektyf tiidwurd wurdt almeast perfektyf makke mei help fan in foarheaksel. Der is notiid, doetiid en dantiid (yn it Novoslověnsky kin der ek ûnderskied makke wurde tusken folsteine notiid, unfolsteine doetiid en folsteine doetiid). Yn de notiid binne der twa konjugaasjes.

Foarbyld

[bewurkje seksje | boarne bewurkje]

It Us Heit

[bewurkje seksje | boarne bewurkje]
Slovianski Novoslověnsky Aldtsjerkeslavysk
Otče naš, ktory jesi v nebesah,

nehaj svęti sę imę Tvoje.
Nehaj prijde krålevstvo Tvoje,
nehaj bųde volja Tvoja, kako v nebě tako i na zemji.
Hlěb naš vsakodenny daj nam dneś,
i odpusti nam naše grěhi,
kako my odpušćajemo našim grěšnikam.
I ne vvedi nas v pokušenje,
ale izbavi nas od zlogo.[3]

Otče naš, iže jesi na nebesah,
da sveti se ime Tvoje,
da pride cesarstvije Tvoje,
da bųde volja Tvoja jako na nebesi, i na zemlji.
Hlieb naš nasučny daj nam dnes,
i otstavij nam dlugy naše,
jako i my otstavujeme dlužnikom našim.
I ne v‘vedij nas v napast,
no izbavij nas ot lukavego.[4]

Otĭče našĭ, iže jesi na nebesĭchŭ,
da svętitŭ sę imę tvoje,
da priidetŭ cěsarĭstvije tvoje,
da bǫdetŭ volja tvoja, jako na nebesi i na zemlji;
chlěbŭ našĭ nastojęštajego dĭne daždĭ namŭ dĭnĭ sĭ,
i otŭpusti namŭ dlŭgy našę,
jako i my otŭpuštajemŭ dlŭžĭnikomŭ našimŭ.
i ne vŭvedi nasŭ vŭ napastĭ
nŭ izbavi ny otŭ neprijazni.[5]

Keppelings om utens

[bewurkje seksje | boarne bewurkje]

Boarnen, noaten en referinsjes

[boarne bewurkje]
Boarnen, noaten en/as referinsjes:

boarnen:

  • Věra Barandovská-Frank, "Panslawische Variationen", in: Cyril Brosch & Sabine Fiedler eds., Florilegium Interlinguisticum. Festschrift für Detlev Blanke zum 70. Geburtstag (Peter Lang Internationaler Verlag der Wissenschaften, Frankfurt am Main, 2011, ISBN 978-3-631-61328-3), s. 209-236.
  • Aleksandr D. Duličenko, "Pravigo de la slava interlingvistiko: slava reciprokeco kaj tutslava lingvo en la historio de Slavoj", in: Grundlagenstudien aus Kybernetik und Geisteswissenschaft, vol. 57:2 (juny 2016) (Akademia Libroservo, ISSN 0723-4899), s. 75-101.
  • Anna-Maria Meyer, Wiederbelebung einer Utopie. Probleme und Perspektiven slavischer Plansprachen im Zeitalter des Internets (Bamberger Beiträge zur Linguistik 6) (Bamberg: Univ. of Bamberg Press, 2014, ISBN 978-3-86309-233-7).
  • Vojtěch Merunka, Emil Heršak, Martin Molhanec, "Neoslavonic Language", in: Grundlagenstudien aus Kybernetik und Geisteswissenschaft, vol. 57:2 (juny 2016) (Akademia Libroservo, ISSN 0723-4899), s. 114-134.
  • Vojtěch Merunka, Neoslavonic zonal constructed language (České Budějovice, 2012, ISBN 978-80-7453-291-7).
  • Л.П. Рупосова, "История межславянского языка", in: Вестник Московского государственного областного университета (Московский государственный областной университет, 2012 no. 1, s. 51-56.
  • Jan van Steenbergen, "Constructed Slavic languages in the 21th century", in: Grundlagenstudien aus Kybernetik und Geisteswissenschaft, vol. 57:2 (juny 2016) (Akademia Libroservo, ISSN 0723-4899), s. 102-113.

referinsjes:

  1. ↑ G. Iliev, Short History of the Cyrillic Alphabet (Plovdiv, 2012), s. 67.
  2. ↑ Nettsjinsteande de namme Ruski ("Russysk") wie dizze taal yn wurklikheid in mingfoarm fan 't Russysk, it Tsjerkeslavysk, it Ikavyske dialekt fan 't Kroätysk en it Poalsk. Križanić brûkte dy namme om de tsaar te behagen.
  3. ↑ http://steen.free.fr/interslavic/samples.html#paternoster
  4. ↑ https://sites.google.com/site/novoslovienskij/texty-molitev
  5. ↑ (in) http://www.christusrex.org/www1/pater/JPN-slavonic.html
Opfrege fan "https://fy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ynterslavysk&oldid=1120980"