Batthyany's Dea

Ut Wikipedy
Batthyany's Dea
algemiene gegevens
auteur Eeltsje Hiddes Halbertsma
taal Frysk
foarm gedicht
1e publikaasje 1849, Ljouwert
bondel Rimen en Teltsjes (sûnt 1871)

Batthyany's Dea is in gedicht fan 'e hân fan 'e Fryske skriuwer en dichter Eeltsje Hiddes Halbertsma (1797-1858). It waard foar it earst los publisearre yn 1849, mar letter, yn 1871, mei it oare wurk fan 'e bruorren Halbertsma gearfoege ta de ferneamde samling Rimen en Teltsjes. Batthyany's Dea is tagelyk in treurdicht foar Lajos Batthyány, de earste premier fan Hongarije, dy't nei de Hongaarske Opstân fan 1848 terjochtsteld waard, en in protestliet oer dy gong fan saken. It is dúdlik út 'e tekst dat Halbertsma him tige oer dizze kwestje opwûn; net inkeld beklaget er him yn dit fers oer de dea fan Batthyany, mar hy driget ek de ferantwurdliken mei ferjilding. It gedicht hat as ûndertitel Ut de Oarloch fan Eastenryk jin Hongarije, en is datearre "Grou, 2 novimber 1849" (krapoan in moanne nei de eksekúsje fan Batthyány op 6 oktober fan dat jier).

Tekst[bewurkje seksje | boarne bewurkje]

Batthyany's Dea
Hongarijes eed'le lieder,
Batthyany is no wei;
Krûd en lead fan kroande boalen
Naam him fan dizze ierde wei.
Rôf kaam by de moardnerije,
En men stiel syn skatten ek;
't Earst geslacht fan Hongarije
Moast jit oan de biddelsek.


Magyaarske dapp're helden
Fochten Hongarije frij;
Eastenryk syn rôfkroäten
Sloegen en ferjagen sy.
No kaam Ruslân mei syn benden
Ut it rûge noarden op,
Om it folkerjucht te skenden,
Mei de kûgel, mei de strop.


Wat net flechtsje koe, moast stjerre,
Want genede wie der net;
Mar de sultan fan Turkije
Toande jit in minsklik hert.
Kristenboalen moatte leare
Deugd en edelmoedichheid
Fan in Turk, in man mei eare:
Skande foar de kristenheid!
Batthyany is fermoarde
Foar de frijheid fan syn ryk
Hongarije is ferplett're,
Frijheidsstandert leit yn 't slyk.
Heal Europa is fol woede
Om it yslik grouwelstik;
Mar de wraak komt mei syn roede:
Trilje dan, tirannen, skrik!


Ienris sil dy dei oanbrekke,
As in swarte tongerwolk;
Dan sil hiel Euroop' opkomme
Foar it eed'le Ongersfolk.
Ja, fandaalske tirannije!
Tink net dat de wraak ferjit
De eed'le deaden, ja dy swije,
Mar har geast, dy libbet jit.


Libbet! Edele Hongaren!
Spriedt him hiel it ierdryk oer,
Fier oer de Atlantis hinne
As in helder, hillich fjoer
Hoopj', o Ongersman en Poalen!
Jitte is it tsjust're nacht:
Leit de frijheid no ferhoalen,
Ienris komt se ûnferwacht'!

Utlis: it 'Ongerslân' (klam it earste wurdlid) is in âlde beneaming foar Hongarije; in 'Ongersman' is dan in Hongaar, en it 'Ongersfolk' binne de Hongaren. Yn 'e Hongaarske Opstân fan 1848 kaam it Keninkryk Hongarije yn opstân tsjin 'e oerhearsking troch it Keizerryk Eastenryk. It Keninkryk Kroaasje, in diel fan Hongarije, focht oan 'e Eastenrykske kant (dêrfandinne "Eastenryk syn rôfkroäten"). Doe't de Hongaren it lieken te winnen, waarden se yn 'e rêch oanfallen troch de Russen ("No kaam Ruslân mei syn benden / Ut it hege noarden op"). Dêrnei wie it gau dien mei de opstân. Guon Hongaarske lieders wisten op 'e tiid nei it Osmaanske Ryk te ûntkommen, dêr't se polityk asyl krigen ("Mar de sultan fan Turkije / Toande jit in minsklik hert").

Boarnen, noaten en referinsjes[boarne bewurkje]

Boarnen, noaten en/as referinsjes: