Batthyany's Dea

Batthyany's Dea
algemiene gegevens
auteur	Eeltsje Hiddes Halbertsma
taal	Frysk
foarm	gedicht
1e publikaasje	1849, Ljouwert
bondel	Rimen en Teltsjes (sûnt 1871)

Batthyany's Dea is in gedicht fan 'e hân fan 'e Fryske skriuwer en dichter Eeltsje Hiddes Halbertsma (1797-1858). It waard foar it earst los publisearre yn 1849, mar letter, yn 1871, mei it oare wurk fan 'e bruorren Halbertsma gearfoege ta de ferneamde samling Rimen en Teltsjes. Batthyany's Dea is tagelyk in treurdicht foar Lajos Batthyány, de earste premier fan Hongarije, dy't nei de Hongaarske Opstân fan 1848 terjochtsteld waard, en in protestliet oer dy gong fan saken. It is dúdlik út 'e tekst dat Halbertsma him tige oer dizze kwestje opwûn; net inkeld beklaget er him yn dit fers oer de dea fan Batthyany, mar hy driget ek de ferantwurdliken mei ferjilding. It gedicht hat as ûndertitel Ut de Oarloch fan Eastenryk jin Hongarije, en is datearre "Grou, 2 novimber 1849" (krapoan in moanne nei de eksekúsje fan Batthyány op 6 oktober fan dat jier).

Tekst

Batthyany's Dea

Hongarijes eed'le lieder, Batthyany is no wei; Krûd en lead fan kroande boalen Naam him fan dizze ierde wei. Rôf kaam by de moardnerije, En men stiel syn skatten ek; 't Earst geslacht fan Hongarije Moast jit oan de biddelsek. Magyaarske dapp're helden Fochten Hongarije frij; Eastenryk syn rôfkroäten Sloegen en ferjagen sy. No kaam Ruslân mei syn benden Ut it rûge noarden op, Om it folkerjucht te skenden, Mei de kûgel, mei de strop. Wat net flechtsje koe, moast stjerre, Want genede wie der net; Mar de sultan fan Turkije Toande jit in minsklik hert. Kristenboalen moatte leare Deugd en edelmoedichheid Fan in Turk, in man mei eare: Skande foar de kristenheid!

Batthyany is fermoarde Foar de frijheid fan syn ryk Hongarije is ferplett're, Frijheidsstandert leit yn 't slyk. Heal Europa is fol woede Om it yslik grouwelstik; Mar de wraak komt mei syn roede: Trilje dan, tirannen, skrik! Ienris sil dy dei oanbrekke, As in swarte tongerwolk; Dan sil hiel Euroop' opkomme Foar it eed'le Ongersfolk. Ja, fandaalske tirannije! Tink net dat de wraak ferjit De eed'le deaden, ja dy swije, Mar har geast, dy libbet jit. Libbet! Edele Hongaren! Spriedt him hiel it ierdryk oer, Fier oer de Atlantis hinne As in helder, hillich fjoer Hoopj', o Ongersman en Poalen! Jitte is it tsjust're nacht: Leit de frijheid no ferhoalen, Ienris komt se ûnferwacht'!

Utlis: it 'Ongerslân' (klam it earste wurdlid) is in âlde beneaming foar Hongarije; in 'Ongersman' is dan in Hongaar, en it 'Ongersfolk' binne de Hongaren. Yn 'e Hongaarske Opstân fan 1848 kaam it Keninkryk Hongarije yn opstân tsjin 'e oerhearsking troch it Keizerryk Eastenryk. It Keninkryk Kroaasje, in diel fan Hongarije, focht oan 'e Eastenrykske kant (dêrfandinne "Eastenryk syn rôfkroäten"). Doe't de Hongaren it lieken te winnen, waarden se yn 'e rêch oanfallen troch de Russen ("No kaam Ruslân mei syn benden / Ut it hege noarden op"). Dêrnei wie it gau dien mei de opstân. Guon Hongaarske lieders wisten op 'e tiid nei it Osmaanske Ryk te ûntkommen, dêr't se polityk asyl krigen ("Mar de sultan fan Turkije / Toande jit in minsklik hert").

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

Halbertsma, bruorren, Rimen en Teltsjes, Boalsert/Ljouwert, 1958 (A.J. Osinga Utjouwerij/R. van der Velde), sûnder ISBN, s. 330. Halbertsma, bruorren, Rimen en Teltsjes, Drachten, 1993 (A.J. Osinga Utjouwerij), ISBN 9 06 06 64 892, s. 480.