Albert Helman

	Albert Helman
	skriuwer
	Albert Helman (ca. 1980)
	persoanlike bysûnderheden
echte namme	Lodewijk Alphonsus Maria ; Lichtveld
nasjonaliteit	Nederlânsk ; Surinaamsk
berne	7 novimber 1903
berteplak	Paramaribo (Suriname)
stoarn	10 july 1996
stjerplak	Amsterdam (Nederlân)
etnisiteit	Surinaamsk-Kreoalsk ; Yndiaansk
	wurk
taal	Nederlânsk
sjenre	lit. romans, jeugdliteratuer, ; toaniel, essay's, non-fiksje, poëzij
perioade	20e iuw
bekendste ; wurk(en)	De Stille Plantage
jierren aktyf	1923 – 1996
	offisjele webside
	gjint

Albert Helman (wiere namme: Lodewijk "Lou" Alphonsus Maria Lichtveld; Paramaribo, 7 novimber 1903 – Amsterdam, 10 july 1996) wie in Surinaamsk-Nederlânsk skriuwer fan romans en berneboeken, toanielskriuwer, dichter, essayist, literatuerkritikus, oersetter, komponist, sjoernalist, taalkundige, histoarikus en politikus. Under de Twadde Wrâldoarloch wied er aktyf as fersetsstrider. Neitiid kearde er werom nei syn heitelân Suriname, dêr't er fan 1949 oant 1951 minister wie.

Libben

Helman waard berne yn it begoedige fermidden fan 'e kleure Surinaamske elite, en wie foar in part fan Yndiaansk komôf. Mei tolve jier waard er yn 1915 nei Nederlân ta stjoerd om oan it ynternaat fan it roomske Lyts Seminaarje, te Roermond, foar preester te learen. Dat waard lykwols gjin súkses, en Helman kearde werom nei Suriname, dêr't er in muzykoplieding folge en neitiid wurk fûn as oargenist en komponist.

Yn 1922 kaam er wer yn Nederlân om musikology te studearjen. Nei't er syn stúdzje ôfrûne hie, krige er wurk as sjoernalist en muzykresinsint. Hy sleat him doe oan by in espel jonge roomske yntellektuëlen dy't groepearre wiene om it tydskrift De Gemeenschap hinne. Fan dat blêd wie Helman fan 1925 oant 1931 redaktuer. Letter soed er him lykwols fan 'e tsjerke ôfkeare. Yn 1980 skreau er Vriend Pieter, in biografy fan 'e mûnts Pieter van der Meer de Walcheren, dy't de lieder fan it groepke roomske yntellektuëlen wie. Dat boek foarmet oan 'e iene kant in útlis wêrom't harren wegen har op in stuit skaten, mar is tagelyk ek in tsjûgenis dat soks freonskip net yn 'e wei hoecht te stean.

As skriuwer debutearre Helman yn 1926 mei Zuid-Zuid-West, in roman oer Suriname en de ferwaarleazging en útrûpeling fan dat lân troch de Nederlânske kolonisators. De Stille Plantage, út 1931, dat wierskynlik Helman syn bekendste boek is, hat in ferlykber tema: in sakeman fan hugenoatsk komôf keapet in fertutearze slaveplantaazje yn it Surinaamske binnenlân mei as doel om oan te toanen dat men sa'n bedriuw ek op ferljochte wize liede kin; troch tsjinwurking fan oare blanken mislearret syn plan lykwols jammerdearlik. Njonken romans skreau Helman ek withoefolle essay's, gedichten en ferskate berneboeken. Teffens skreau er de muzyk foar de film Regen (1929), fan Joris Ivens.

Yn 1932 ferfear Helman nei Spanje, dêr't er oan 'e republikeinske kant meifocht yn 'e Spaanske Boargeroarloch. Foar de kranten NRC en De Groene Amsterdammer skreau er ferslaggen oer de oarloch, wêryn't er him fûleindich tsjin 'e faksisten fan generaal Francisco Franco kearde. Tsjin 1937 wie syn sitewaasje yn Spanje fanwegen dy artikels sa nuodlik wurden dat er it lân ûntflechtsje moast. Hy sette nei Meksiko ta, mar yn 1939 kearde er werom yn Nederlân, dêr't er him it lot oanloek fan 'e Joadske flechtlingen út Dútslân wei. Foar it Comité voor Bijzondere Joodsche Belangen skreau er doe it boek Millioenen-leed.

Doe't Nederlân yn 1940 troch de Dútsers beset waard, moast Helman frijwol daliks ûnderdûke; syn antyfaksistyske sympatyen wiene sa bekend dat er oars foar syn libben freezje moast. Hy waard aktyf yn it ferset, benammentlik as ferfalsker fan persoansbewizen en skriuwer fan fersetsfersen. Hy publisearre yn it yllegale blêd Vrije Kunstenaar, en kaam yn 'e redaksje dêrfan as de opfolger fan de byldhouwer Gerrit van der Veen, dy't yn 1941 oppakt waard (en oer wa't er yn 1977 in biografy skriuwe soe). Letter wied er ek lid fan 'e Grutte Rie fan de Yllegaliteit.

Nei de oarloch kearde er werom nei Suriname, dêr't er fan 1949 oant 1951 lânsminister fan Folkûntwikkeling en lânsminister fan Folkssûnens wie. Letter ferfolle er noch withoefolle oare funksjes, lykas foarsitter fan 'e Rekkenkeamer fan Suriname en direkteur fan it Buro Folkslektuer. Yn 1961 waard er as folmachtige minister ferbûn oan 'e Nederlânske ambassade yn Washington, D.C., en waard opnommen yn 'e delegaasje fan it Keninkryk fan 'e Nederlannen by de Feriene Naasjes yn New York, spesifyk foar it behertigjen fan 'e Surinaamske belangen.

Nei syn pinsjonearring fêstige er him earst op it Karibyske eilân Tobago, dêrnei yn it Italjaanske Airole, en einlings yn Amsterdam-Buitenveldert, dêr't er yn 1996 yn 'e âlderdom fan 92 jier ferstoar. De lêste jierren wied er sawat blyn, mar dochs bleau er oant op hege jierren aktyf as skriuwer. Helman wie sûnt 1927 troud mei Leni Mengelberg (1903-1984), mei wa't er ûnder it dielde pseudonym Marion Bekker û.m. yn 1935 it itensiedersboek Kook Eens Iets Anders!, mei útlânske resepten, skreau. Hja hiene twa bern, de yllústratrise Noni Lichtveld en plastysk sjirurch Peter Lichtveld.

Wurk

1923 - De Glorende Dag (poëzij)
1926 - Zuid-Zuid-West
1927 - Van Pij en Burnous (mei Albert Kuyle)
1928 - Mijn Aap Schreit
1929 - Hart zonder Land
1930 - Serenitas
1931 - De Stille Plantage
1931 - Overwintering: Spel in Drie Bedrijven
1931 - Op Zoek naar de Spin
1931 - Wij en de Literatuur (essay)
1932 - Het Euvel Gods
1933 - De Geluidsfilm (essay)
1933 - Waarom Niet
1934 - Orkaan bij Nacht
1935 - De Dolle Dictator
1936 - Aansluiting Gemist
1936 - Ratten
1936 - De Kostbare Dood
1937 - ’s Mensen Heen- en Terugweg
1937 - De Sfinx van Spanje (essay)
1939 - Het Vergeten Gezicht
1941 - De Rancho der X Mysteries
1941 - Put der Zuchten, Oude en Nieuwe Spaanse Dichtkunst
1941 - Leef Duizend Levens: Inleiding tot het Lezen van Romans (essay)
1942 - De Dierenriem
1944 - Sebastiaan
1944 - Te Geef (fersen)
1945 - Suriname aan de Tweesprong (as Lou Lichtveld)
1945 - Ontsporing (poëzij)
1946 - Teutonenspiegel - Een Les in Literatuurgeschiedenis
1946 - Gerrit-Jan van der Veen: Een Doodgewone Held (essay)
1946 - Teutonenspiegel (essay)
1947 - Kleine Kosmologie
1947 - Omnibus
1949 - Afdaling in de Vulkaan
1949 - De Eeuwige Koppelaarster (essay)
1949 - Drie Liederen (poëzij)
1950 - Millioenen-leed
1952 - De Laaiende Stilte
1953 - De Medeminnaars
1953 - Mijn Aap Lacht
1954 - Spokendans
1956 - Rondom een Westindisch Passiespel
1958 - Suriname: Spiegel der Vaderlandse Kooplieden
1968 - Zaken, Zending en Bezinning
1974 - Over "Nationale" Letterkunde
1976 - Elf Facetten van Culturele Interactie in Suriname (essay)
1977 - De Levensgeschiedenis van Gerrit-Jan van der Veen 1902-1944 (biografy)
1977 - Facetten van de Surinaamse Samenleving
1977 - Cultureel Mozaïek van Suriname
1979 - Verzamelde Gedichten (poëzij)
1980 - Suriname: Spiegel der Vaderlandse Kooplieden (2de op 'e nij besjoene printinge)
1980 - Het Eind van de Kaart (essay)
1980 - Vriend Pieter: Het Levensavontuur van Pieter van der Meer de Walcheren (biografy)
1982 - Semi-finale, Verzen (poëzij)
1982 - Avonturen aan de Wilde Kust: De Geschiedenis van Suriname met zijn Buurlanden
1982 - Gebed voor de Ezels en Andere Gedichten (poëzij)
1983 - Oroenoko (oersetting nei Aphra Behn, mei in neiwurd fan 104 siden oer Behn syn libben en wurken)
1983 - Waar is Vrijdag Gebleven?
1983 - De Foltering van Eldorado: Een Ecologische Geschiedenis van de Vijf Guyana's
1984 - Uit en Thuis: Over Reizen en hun Gevolgen
1984 - Hoofden van de Oayapok!
1985 - Wederkerige Portretten: Een Alternatieve Autobiografie
1986 - Het Vlas en de Beuk: Een Ware Fabel
1988 - Zusters van Liefde
1990 - Verdwenen Wereld: Verhalen en Schetsen uit Suriname
1992 - Mexico Zingt: Een Bloemlezing uit de Mexicaanse Lyriek sinds de 15de Eeuw
1993 - Peis Noch Vree
1994 - De G.G. van Tellus
1994 - Adyosi/Afscheid
1994 - Zomaar Wat Kinderen
1995 - Kroniek van Eldorado I: Folteraars Over en Weer
1995 - Kroniek van Eldorado II: Gefolterden zonder Verweer
1999 - Amor Ontdekt Aruba

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: Over Albert Helman en Bronnen, noten en/of referenties, op dizze side.