Maksim Gorki

Maksim Gorki (stavering wikselet) (Russysk: Максим Горький) skûlnamme fan Aleksej Maksimovitsj Pesjkov (Russysk: Алексе́й Макси́мович Пе́шков) (Nizjni Novgorod, 28 maart [O.T.: 16 maart] 1868 – Moskou, 18 juny 1936) wie in Russyske roman- en toanielskriuwer, waans komplekse libben en wurk gearfalle mei de Russyske Revolúsje. Yn syn hiele oeuvre spilet it dûbbele tema fan de ferachting foar de minske sa't er wier is en earbied foar wat de minske wêze kinne koe. (Fan guon minsken, bygelyks syn beppe yn 'Bernejierren', makke er in leafdefol portret.) Dêrneist spilet syn polityke ferwevenheid mei it kommunisme in grutte rol. Yn it Westen is him wol it ferwyt makke dat er syn keunstnerssiel oan it kommunisme ferkocht hat.

De skûlnamme betsjut: 'Maksim de Bittere'.

Yn 1935 waard hy haad fan it Russysk Skriuwersbûn. Dêrmei wie hy in machtich man en beskermeling fan Stalin. Gorki formulearre yn syn taspraak op het earste kongres fan Sovjetskriuwers yn 1935 de artistike doktrine fan it sosjalistysk realisme.
By syn wichtichste wurk hearre Мать ('De mem', 1907) en syn autobiografysk wurken Детство ('Bernejierren', 1913/1914), В людях ('Under de minsken', 1915/1916) en Мои университеты ('Myn universiteiten', 1923), dy't in goed byld jouwe fan it Russyske libben fan foar de Oktoberrevolúsje en de oanrin dêrta).

In hiele protte fan syn wurk is yn Ruslân ferfilme, mar ek yn bygelyks Spanje, Dútslân en Sweden.

Asteroide 2768 Gorky, is neamd nei de skriuwer.

Sitaten

1931. Vorosjilov, Gorki, Stalin (lofts nei rjochts)

'Men moat telle kinne al wie it mar om net op jin fyftichste mei in fanke fan tweintich boaskje te wollen'.
'At de fijân net belies jaan wol, sil er ferneatige wurde!'
'At jo nocht hawwe oan it wurk, is it libben wille! At it wurk in plicht is, is it libben slavernij'.
'It iene ellindige wêzen siket in oar ellindich wêzen; dan is er lokkich'.

Bibliografy (seleksje)

1893-95 Sketsen en Ferhalen; (ferhalen oer omswindlers yn ferskillende deiblêden; yn boekfoarm: 1898; 2 dielen)
1895 Pake Archíp en Ljónka
1895 De âlde Izergil
1895 It liet fan de stoarmfûgel
1897 It echtpear Orlów
1897 Malwa
1898 Seisentweintich manlju en in famke
1899 Fomá Gordéjew; roman; (Ned. oerset.: 1956; Foma Gordejew; troch: H.I. ter Laan)
1901 Mescane: sceny v dome Bezsemenova; toanielstik; (Ned. oers.:De kleine luiden; troch: Marko Fondse)
1902 Nachtasyl; (Ned. oers. yn 2001; Op de bodem)
1905 Deti solnca; (Ned. oers.: 1907; Zonnekinderen; troch: Josine C. Termaat)
1905 Simmergasten; toaniel; (Ned. oers.: 1989; fan: Bob Snijers | Guy Joosten)
1905 Literêr portret fan Tsjechov
1906-07 Mat'; (Ned. oers.: 1978; De moeder)
1908 Ziznj nenu znovo celovek; (Ned. oers.: 1908; De politiespion; en yn 1984 as: Het leven van een nutteloos mens; troch: Nico Scheepmaker)
1908 De Biecht
1910 It libben van Matwéj Kozjemjákin
1912-13 Detstvo; (Ned. oers.: 1919; Mijn jeugd; troch: Th. Holdert; en yn 1982 as: Kinderjaren; troch: Maarten Tengbergen)
1913 Skazki ob Italii
1914 W ljoedjach; (Ned. oers.: 1919; Onder vreemden; yn 1949 as: Onder vreemde mensen; en yn 1983 as: Onder de mensen; troch: Maarten Tengbergen)
1917-18 publikaasjes yn 'Het nieuwe Leven' ûnder de rubryk: Voortijdige gedachten (yn 1918 waard it deiblêd troch Lenin ferbean)
1919 Vospominanija o L've Nikolaeviche Tolstom; literêr portret fan Tolstoj
1922 Moí oeniwersitéty; (Ned. oers.: 1930; Uit mijn studententijd; 1985 as: Mijn universiteiten; troch: Maarten Tengbergen)
1924 Literêr portret fan Lenin
1927-37 Djisn Klima Samgina; (Ned. oers.: 1935; Klim Samgin's opstandige jeugd; troch: S. van Praag)
1928 Kak ja oetsielsja; (Ned. oers.: 1935; Hoe ik leerde; troch: Jan Jongert)
1931 Jegór Boelytsjów en de oaren; toanielstik
1932 Dostigájew en de oaren; toanielstik
1953 Under de libbenen;
1963 Literaturnye portrety; (Ned. oers.: 1982; Portretten; troch: C.J. Pouw)

Oar wurk

1958 Brieven fan Gorky en Andreev, 1899-1912; (Yershov, Peter)
1972 Polnoje Sobranije Sotsjineni; samle wurk
1991 Korrespondinsje Romain Rolland, Maxime Gorki; 1916-1936; Pérus, Jean
2000 Brieven A.P. Tsjechow & Maxim Gorki; 1898-1904; (Ned. oers.: Anne Stoffel)

Literatuer

ûnder oaren:

1953 Autobiography of Maxim Gorky; [Logue, Christopher]
1984 Maxim Gorki; [Idzikowski, Ilse | Jarosch, Günther]
1973 Maxim Gorki; [Rischbieter, Henning]
1974 Revolution und Kunst. Betrachtungen über die Beziehungen zwischen Lenin und Gorki; (Bjalik, Boris)
1978 Die frühen Dramen M. Gor'kijs in ihrem Verhältnis zum dramatischen Schaffen A. P. Cechovs; [Pailer, Wolfgang]
1982 Dramenübersetzung. Sprachtheoretische und dramaturgische Aspekte, dargestellt am Beispiel des Schauspiels "Sommergäste" von Maksim Gor'kij; [Haas, Beatrice]
1984 Maxim Gorki. Leben und Werk; [Ludwig, Nadeshda]
1986 Russyske letterkunde. Oersjoch fan de wichtichste skriuwers en streamingen fan Poesjkin oant Soltsjenitsjin; E. Waegemans.
1990 Maksim Go'rkijs Weg in die russische Sozialdemokratie; [Katzer, Nikolaus]
1990 Gorki. Sturmvogel der Revolution. Eine Biographie; [Troyat, Henri]
1993 Der sozialistische Übermensch. M. Gor'kij und der sowjetische Heldenmythos; [Günther, Hans]
1993 Mit Tränen löschst du das Feuer nicht. Maxim Gorki und sein Leben; [Studnitz, Cecilia von]
1999 Maxim Gorki. Mit Selbstzeugnissen und Bilddokumenten; [Gourfinkel, Nina]
2003 Maxim Gorki in Saarow 1922/23; [Ebert, Christa]

Sjoch ek

Russyske skriuwers