Skroef (mûne)

Houten moleskroef

Skroefgemaal de Leyens yn Zoetermeer

De skroef fan in mûne is in fariant fan 'e skroef fan Archimedes en 'skroeft' it wetter fan leech nei heech. In mûneskroef hat 2 of 3 skroefgongen. By tsjaskers wurdt de skroef troch in timmere tonne omsletten. Om't by it pompen de hiele tonne fol wetter komt te stean en sa by in grutte lingte lêst kriget fan it gewicht fan it wetter, hat in tsjasker mar in beheine opfierhichte. Sa'n tonne wurdt de skroeftonne neamd.

Sûnt de 17e iuw wurde poldermûnen by djippere bemeallings (djipper as 1,50 meter) foar it earst mei in skroef útrist. Oant dy tiid waarden allinne skeprêden brûkt en wienen mûnegongen needsaaklik om it wetter heger op te fieren as de maksimale opfierhichte fan in skeprêd. Skroeven waarden yn it earstoan fan hout makke (sjoch boppeste foto); sûnt 1900 wurde se ek fan stiel makke. In stielen skroef kin it wetter 4 oant 5 m opfiere. By gruttere opfierhichten rint it rendemint werom. In houten skroef sakket maklik troch en hat mear lekferliezen, wêrtroch't de opfierhichte lytser is. By in skroef wurdt it wetter droegen troch de skroefbak.

De oerbringingsferhâlding fan skroefmûnen is meastal 1:2 (1 toer fan it wjukkekrús jout 2 toeren fan de skroef).

De skroeflingte

De opfierhichte fan it wetter hinget ôf fan de lingte fan de skroef en de hellingsheke. By in 9 meter lange skroef en in hellingshoeke fan 30 graden is de opfierhichte 4,5 meter en by in 3 meter lange skroef is er 1,5 meter.

Wetterbeweging

De hoemannichte opfierd wetter hinget ûnder mear ôf fan de hellingshoeke fan 'e skroef, it plak fan it folpunt, de diameter fan 'e skroef, it tal skroefgongen, de gong, de tsjokkens fan de skoep, de diameter fan de skroefbalke en it lekferlies. Sa jildt foar in trijegongige houten skroef mei in hellingshoeke fan 30 graden en in lekferlies fan 10% de folgjende formule:

$K=n\cdot {\tfrac {3}{8}}\cdot {\tfrac {\pi }{4}}\cdot \left(D^{2}-d^{2}\right)\left(S-3s\right)\cdot 90\%\,{\scriptstyle {\text{troch lekferlies}}}$

dêr't:

• K = de hoemannichte opfierd wetter yn m³ de minút
• n = it tal toeren fan 'e skroef de minút
• D = diameter yn meters
• d = balkdiameter yn meters
• S = gong yn meters
• s = skoeptsjokkens yn meters

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: References, op dizze side. Commons Wikimedia Commons  Ofbylden dy't by dit ûnderwerp hearre, binne te finen yn de kategory Archimedesskroeven fan Wikimedia Commons.