Piëmont

Piëmont; Piemonte
Lokaasje yn Itaalje
Algemien
Haadstêd	Turyn
Oerflakte	25.387,07 km²
Befolking	4.253.801 (31.07.2024)
Befolkingstichtens	167,56 ynw./km²
Oare ynformaasje
Heechste punt	Punta Dufour: 4.643 m
Oantal gemeenten	1.180
Provinsjes	Alessandria, Asti, Biella, Cuneo, Novara, Turyn, Verbano-Cusio-Ossola, Vercelli

Piëmont (Italjaansk: Piemonte, Piëmonteesk: Piemont) is in regio yn Itaalje, oprjochte yn 1948. De haadstêd is Turyn. De namme Piemonte betsjut yn it Italjaansk letterlik 'oan de foet fan de bergen'. Piëmont grinzget oan Switserlân en Frankryk en oan de Italjaanske regio's Liguerje, Emilia-Romagna en Lombardije.

De taal dy't meast praat wurdt is Italjaansk, mar dêrnjonken wurdt der ek Frânsk en wat Oksitaansk sprutsen.

Lânskip

It lânskip is yn trije parten op te dielen:

it Alpegebiet mei as heechste berch de Gran Paradiso (4.061 meter),
de Po-flakte mei de grutte stêden,
it heuveleftige gebiet.

Skiednis yn it koart

Piëmont makke mear as tûzen jier part út fan it Romeinske ryk. Oan 'e ein fan 'e Romeinske tiid, waard it yn 'e tiid fan it Grutte Folkeferfarren ferskate kearen plondere troch rûnswalkjende folken. It kaam yn besit fan 'e Ostrogoaten en letter de Longobarden. Under Karel de Grutte makke it diel út fan it Frankyske ryk.

Yn 'e rin fan 'e midsiuwen sloegen de markizen fan Piëmont foar master op. It Hûs fan Savoye makke Piëmont ûnderhearrich en Frankryk en de Habsburgers hawwe in soad om it gebiet fochten.

Yn 1718 waard Piëmont feriene mei Sardynje en de Habsburchske keizer skonk harren de keningstitel (Keninkryk Sardynje). Nei de besetting troch Napoleon yn 1798 kamen de Eastenrikers oan 'e macht. Sy makken it gebiet ta in marjonettesteat mei Klemens fan Metternich oan it haad. Sûnt 1847 kaam de befolking hieltyd faker yn opstân tsjin de Eastenrikers en yn 1859 waarden sy troch de Piëmontezen en de Frânsken ferneatigjend ferslein yn 'e slach by Solferino.

Yn 1861 waard Victor Emanuel II ta kening fan it feriene Itaalje kroand. Sûnt dy tiid is Piëmont Italjaansk gebiet

Provinsjes

De regio bestiet njonken de metropolitane stêd Turyn út sân provinsjes:

Provinsje	Ofk.	Haadstêd	Oantal gemeenten
Alessandria	AL	Alessandria	187
Asti	AT	Asti	118
Biella	BI	Biella	74
Cuneo	CN	Cuneo	247
Novara	NO	Novara	87
Metropolitane stêd Turyn	TO	Turyn	312
Verbano Cusio Ossola	VB	Verbania	74
Vercelli	VC	Vercelli	82

Gemeenten

Understeand de 10 grutste Piëmonteeske gemeenten neffens ynwennertal op 28 febrewaris 2024 (provinsjale haadstêden en de grutstedske stêd Turyn mei fette letters wjerjûn.

Posysje	Gemeente	Ynwennertal	Oerflak (km²)	Befolkingstichtens (km²)	Hichte (m boppe seenivo)	Provinsje Metropolitane stêd
1º	Torino	846.430	130,01	6481,16	239	TO
2º	Novara	102.644	103,05	986,89	162	NO
3º	Alessandria	92.067	203,57	451,39	95	AL
4º	Asti	73.797	151,31	488,61	123	AT
5º	Cuneo	55.978	119,67	466,68	534	CN
6º	Moncalieri	55.970	47,53	1183,61	219	TO
7º	Collegno	48.129	18,10	2698,12	302	TO
8º	Rivoli	46.862	29,50	1593,18	390	TO
9º	Nichelino	46.077	20,56	2251,55	229	TO
10º	Settimo Torinese	45.771	31,46	1476,12	207	TO

Gemeenten yn Piëmont mei in heger ynwennertal fan mear as 20.000 ynwenners (sifers 28 febrewaris 2024):

Posysje	Gemeente	Ynwennertal	Oerflak (km²)	Befolkingstichtens (km²)	Hichte (m boppe seenivo)	Provinsje Metropolitane stêd
11º	Vercelli	45.681	79,78	575,02	130	VC
12º	Biella	42.979	46,69	935,17	420	BI
13º	Grugliasco	36.705	13,13	2795.13	293	TO
14º	Chieri	35.950	54,20	662,58	283	TO
15º	Pinerolo	35.472	50,34	706,12	376	TO
16°	Casale Monferrato	32.226	86,21	385,26	116	AL
17º	Venaria Reale	32.081	20,44	1605.58	262	TO
18º	Alba	31.155	53,59	582,48	172	CN
19º	Verbania	30.006	37,49	802,99	197	VB
20º	Bra	29.758	59,53	494,98	290	CN
21º	Carmagnola	28.108	95,72	296,09	240	TO
22º	Novi Ligure	27.339	55,20	503,37	197	AL
23º	Tortona	26.615	98,87	274,02	122	AL
24º	Chivasso	26.188	51,24	519,28	183	TO
25º	Fossano	24.211	130,15	188,14	375	CN
26º	Orbassano	23.018	22,21	1043.00	273	TO
27º	Ivrea	22.496	30,11	765,46	253	TO
28º	Mondovì	22.060	87,05	255,76	395	CN
29º	Savigliano	21.777	110,79	193,54	320	CN
30º	Borgomanero	21.221	32,27	657,86	307	NO
31º	Trecate	20.942	38,22	533,39	136	NO

Ofbylden

Turyn.
Castelnuovo Calcea.
Sacra di San Michele.
Ferballingsfort Valle di Susa.
Vercelli.

Ofbylden dy't by dit ûnderwerp hearre, binne te finen yn de kategory Piedmont fan Wikimedia Commons.

Regio's fan Itaalje
Abruzzen - Aostadelling - Apûlje - Basilikata - Feneto - Emylje-Romanje - Friûly-Julysk Feneesje - Kalaabrje - Kampaanje - Latium - Liguerje - Lombardije - Marke - Molise - Piëmont - Sardynje - Sisylje - Trentino-Súd-Tiroal - Toskane - Umbrje
· ·