Oerlis:Dronryp-represaille

Goeie,

It wie net in gefjochtsgroep út Frjentsjer dy't it spoar fernielde, it gie ek net om treinsabotaazje, mar om spoarsabotaazje. In nuânseferskil, mar dochs... Fierder is dit net it spoar Ljouwert - Grins, mar Ljouwert - Harns. De finzenen binne net nei it plak fan de sabotaazje brocht. Johannes Ducaneauxen Oudger van Dijk sieten yndied net yn it ferset: se stipen de Dútsers. Egbert Wierda kent elkenien as Mark Wierda.

Freonlik groetsjend!

Goeie,

Ik haw it spoar en de namme oanpast. De rest wit ik net sa: At it net "in gefjochtsgroep út Frjentsjer" wie, wa wienen it dan al? At dy twa de Dútsers stipen, wêrom binne dy dan deasketten? Dat de finzenen net nei it plak fan de sabotaazje brocht binne, is dat net krekt wat der no stiet? Dat "de treinsabotaazje" liket my in oantsjutting foar dat part fan de sabotaazje yn Noard-Nederlân. Wy soenen ek de algehiele sabotaazje neame kinne, mar hokfoar wurd as namme soenen wy dan brûke moatte? Tank foar jo help; at wy trochgeane krije wy it grif wol goed. Mysha

Eala!

'De Fles is leeg' wie de sin fia Radio Oranje dy't de fersetsgroepen oprôp ta sabotaazje fan 'weg, water en rail'. Dus it soe spoarsabotaazje wêze kinne, mar yn feite is dat mar in wurdsje ferskil. Ducaneaux wie in prvokateur dy't ek troch de Dútsers net fertroud waard. Hy waard fertocht fan dûbelspionaazje. Van Dijk wie lid fan de SS, mar desertearde en waard oppakt. As deserteur dus deasketten. De fersetsgroep dy't de sabotaazje die, kaam neffens my fan Dronryp en stie (dêr bin ik wis fan) ûnder lieding fan Broer Dijkstra. Der stiet dat de finzenen nei it plak fan de sabotaazje brocht waarden, mar dêrnei folget de útlis oer wêrom dat krekt net barde. Is ek mar in taalkwestje miskien. Soe wurde kinne: De Dútsers wiene fan doel de finzenen nei it plak fan de sabotaazje te bringen.

Soksawat!

Ja, gâns dy sabotaazjeaksje soenen wy eins in side oer hawwe moatte. De groep van Broer Dijkstra wie fan Dronryp, neffens oare side. Dat stikje mei de auto stie wat te folle yn ferslachstyl, dat dat hw ik ek oanpast. Mysha

Nl. Wikipedia

Volgens de Nederlandstalige Wikipedia: ...De Sicherheitsdienst uit Leeuwarden had op 11 april 1945 14 gevangenen naar de brug bij Dronrijp gebracht, te weten ... Kan iemand dit bevestigen? Ik had nl. een plaatje ontdekt en wilde er nu graag het fijne van weten. Lotje (oerlis) 15 jul 2018, 16.53 (CEST)

Op ûnthjit fan de Sicherheitsdienst yn Grins waarden 11 april fjirtsjin finzenen út it Burmaniahûs helle en yn in auto set om nei it plak fan de sabotaazje by Dronryp brocht te wurden hebben wij ook. Tekst by de foto: De vrouw van Ruurd Feitsma, wachter bij het stoomgemaal onder Dronrijp, die Gerard de Jong onderdak verschafte toen deze zwaar gewond de executie door de Duitse bezetter had overleefd. Meer informatie heb ik ook niet, bedoel ik maar Drewes (oerlis) 15 jul 2018, 17.57 (CEST)

Fijn, toch bedankt Drewes. Dapper vrouw, ze had het met haar leven kunnen bekopen. Dergelijke moed verdient een pluim. Lotje (oerlis) 15 jul 2018, 18.37 (CEST)

@Lotje en Drewes: Ik heb in mijn bezit het boek Net Ferjitte... Niet Fergete (de titel is tweetalig Fries & Bildts: "Niet Vergeten") over WO2 in de voormalige gemeenten Menaldumadeel en Het Bildt (Dronryp lag in Menaldumadeel). Geschreven door Andries Bosma en Harrie Dijkstra, 1995, Franeker, Uitgeverij Van Wijnen, ISBN 9 05 19 41 307.

Op pag. 137/139 staat:

Gerard de Jong vertelt in een verklaring van 25 oktober 1945 het volgende: "Woensdag 11 april 1945 is het mijn beurt met nog dertien andere gevangenen. Des middags om ongeveer 2 uur worden onze namen omgeroepen en om half drie worden we in het gelid opgesteld in de kelder en moeten dan bij vieren tegelijk naar buiten marcheren, waar vijf auto's klaar staan waar wij in worden gestopt. Vervolggens rijden we de Nieuwestad af, de Vrouwenpoortsbrug over en zo de Harlingerstraatweg op. Wij rijden tot aan de kruising Dronrijp, waar we links afslaan in de richting van het dorp. We rijden door het dorp naar de brug over het kanaal. Dit alles gebeurt onder zware bewaking: voorop rijdt een luxe open wagen waarvan volgen mijn mening Emiel de Gendt chauffeur is; hij heeft een verband om zijn hoofd. Wie verder in de eerste wagen zitten, kan ik niet nagaan. Achter op de kap zit echter de SS-er Jozef Keijl, die de andere auto's onder schot houdt met een automatisch geweer. In de auto waar ik in zit, bevinden zich drie SD-ers en een landwachter die ik niet ken, allen gewapend met een geweer of karabijn. Van deze vier is Robert Frank de chauffeur. Op het rechtervoorspatbord zit nog een SD-er of Rexist die ik niet ken. Wij rijden vlak achter de eerste open wagen, terwijl achter ons nog drie wagens volgen.

Wanneer wij door Dronrijp heen zijn, rijden onze auto en de auto welke achter ons aankomt tot aan het brugdek toe; dit staat namelijk omhoog. De andere drie wagens blijven bij de laatste huisjes van het dorp staan. Omdat er Tommies in de lucht zijn, gaan onze bewakers uit de auto's en verschansen zich tegen het hekwerk van de brug. De wagens houden zij onder schot. Wij vragen of wij er ook uit mogen, maar dat wordt niet toegestaan. Als de vliegtuigen zijn verdwenen, begint de moordpartij. Eerst worden acht van onze jongens, degenen uit de auto's vlakbij het dorp, uit de wagens gehaald en in het gelid gezet. Vervolgens moeten zij naar de brug marcheren. Dan worden zij naar beneden gedirigeerd, één voor één bij het trapje omlaag. Onder, in het gras, worden zij opgesteld, naast elkaar en ongeveer één meter van elkaar af. Er staan SD-ers en Rexisten op ongeveer vier meter afstand tegenover hen opgesteld. Onze jongens staan met de gezichten naar hen toe. Dan klinkt er een commando. De ploerten geven eerst een salvo over hun hoofden heen, en vlak daarna het gerichte schot. Dit is voor de heren blijkbaar nog niet voldoende; zij jagen alle acht slachtoffers met de revolver nog een kogel door het hoofd.

Dan is het onze beurt. Ook wij moeten acher elkaar bij het trapje neer en worden naast elkaar opgesteld. Wij doen nog een verzoek om een briefje voor onze ouders achter te mogen laten. Dit wordt niet toegestaan. Er wordt om gelachen. Direct daarop klinkt het commando. Er wordt op ons gevuurd. Ik voel een klap. Het is net of mijn schouder in brand staat. Ik begrijp direct dat het schot mis is geweest. Maar ik laat mij vallen en houd mij voor dood. De bandieten schijnen veel haast te hebben om weg te komen, omdat er weer Tommies in de lucht zijn. Ik lig met mijn gezicht in het gras. Ze keren mij om. Ze zeggen tegen elkaar: "Tot... tot... tot..." en verdwijnen."

Verborgen achter de brugpijlerss staat, als versteend, Jan Robben (23 dec. 1931). Robben is nog geen maand in Dronrijp als hongerevacuée op genomen in het gezin van Vallinga op het Tichelwerk, maar als stadsjongen uit het grote Rotterdam voelt hij zich al aardig thuis in het gastvrije dorp. Woensdagmiddag 11 april hoeft hij niet naar school. Als omstreeks half drie een colonne Duitse auto's het dorp binnenrijdt in de richting van de brug, wordt Jan nieuwsgierig. Als zo velen weet hij ook dat de brug al enige tijd omhoog gedraaid is. [...] Hollend via enkele nauwe straatjes bereikt Jan het kanaal oostelijk van de brug. [...] Er klinken bevelen. Mensen worden naar beneden gestuurd aan de westkant van de brug. Jan weet dat daar een steile trap is aangelegd. Als gedreven door een onzichtbare hand sluipt Jan tot achter de pijlers van de brug. Duitse soldaten met het geweer in de aanslag volgen de burgers. Geen enkele keer kijken ze in de richting van Jan. Wel werpen ze heimelijk een blik in de lucht.

Het groepje burgers staat op een meter of vijf van de walkant opgesteld, een meter van elkaar. Tegenover hen staan de soldaten. Vanaf de brug klinkt een bevel. De soldaten schouderen het geweer. Zij richten op de burgers. Weer een bevel. Een salvo klinkt, en nog één. Als verlamd door een panische angst ziet Jan de burgers achterover vallen. Twee van hen proberen weer op te krabbelen. Er klinken weer schoten, nu uit revolvers. Alle burgers liggen roerloos in het gras. Met snauwende bevelen wordt een volgend groepje naar beneden gestuurd. Zij zien de lichamen liggen en weten dat ook hen dat lot wacht. Opstellen... Bevel. Salvo. Salvo. Als de moordenaars verdwijnen komt er een arbeider uit de melkfabriek aanrennen. Hij blijft bij één lichaam staan en knielt neer. Hij gaat weer staan en schreeuwt om hulp: "Dizze libbet noch!" Jan Robben kan eindelijk wegrennen, het dorp in, om de mensen te vertellen van dit afschuwelijke drama.

En op pagina 140/141 (deel van het ooggetuigeverslag van Henk Robben, een andere jonge hongerevacuée):

"Eén van de slachtoffers blijkt in z'n arm geschoten te zijn. Hij heeft zich dood gehouden en wordt door enkele mannen op een ladder gelegd en zo in een bootje naar de overkant geroeid. Wij staan nog op de brug als in het dorp geluid van een motor klinkt. Voordat we goed beseffen wat dat kan betekenen, scheurt er een Duitse motorrijder door de hoofdstaat in onze richting. We rennen voor ons leven naar de speelplaats achter de school, daar zijn we voorlopig veilig. De soldaat zet z'n motorfiets tegen de brugleuning en betrekt de wacht."

Op pagina 143/144:

Zoals Jan Robben al heeft gezien, komt er uit de naburige melkfabriek een arbeider toegelopen naar de plek van de moord en constateert aldaar: "Dizze libbet noch!" Hij doelt daarbij op Gerard de Jong. (Ook Johannes Nieuwland toont tekenen van leven, maar die voelt zelf hoe slecht hij er aan toe is, en zegt de helpers hem maar te laten liggen. Inderdaad is Nieuwland enkele momenten later gestorven.) De Jong wordt op een ladder gelegd en met een bootje naar de overkant van het kanaal gebracht, waar hij een boerderij wordt binnengebracht. "Daar ben ik op bed gekomen en er kwam een dokter om me te verbinden. Mijn kleren werden in een zak gedaan en met stenen verzwaard in het water geduwd. Midden in de nacht kregen die mensen het blijkbaar benauwd, en toen zeiden ze: 'Jongen, het is hier niet meer veilig voor jou. Doe deze pantoffels maar aan en loop langs het kanaal in de richting van Leeuwarden, dan kom je bij een bemalingsgebouwtje. Daar staat een woonhuis bij, en klop daar maar aan.' Ik daar op af met de arm in de doek. Het was nog een flink eind lopen ook.

"Daar bleek de familie Feitsma te wonen en die mensen hebben mij verzorgd tot en met. Op vrijdagmorgen heeft een verzetsgroep uit Dronrijp me op een boerenwagen opgehaald. Als landarbeider verkleed ben ik naar de andere kant van het dorp gebracht en daar over de vaart gezet. Toen als eierzoeker met de polsstok in de hand door het land naar de oude vlasfabriek. Daar kwam ik in een gezin terecht dat blijkbaar al op de hoogte was en waar nota bene vijf kinderen waren, waarvan er maar twee wisten dat ik daar verbleef. Daar hebben ze me nog apart gehouden tot de zondagmorgen; toen bleek Leeuwarden al bevrijd te zijn. Op de maandagmorgen heeft een verzetsgroep me daar vandaan gehaald met een lijkwagen waar ze een stoel in hadden gezet, en die jongens hebben me toen naar het dorpshuis gebracht.

"Daar hadden ze een noodhospitaal ingericht en daar wilden ze me weer op bed hebben. Maar ik zei: 'Het spijt me wel, maar zullen we dat nou maar niet doen, want ik kan wel lopen en ik heb alleen maar de arm in de doek. Nou wil ik me wel weer in vrijheid begeven.' En dat is ook zo geschied. Intussen was mijn vader ook al in het dorp verschenen. Achteraf bleek dat die op de avond na de executie al door de boormeester van de melkfabriek was gewaarschuwd dat ik nog leefde. Maar iedereen in het dorp aan wie hij had gevraagd waar hij mij kon vinden, had gezwegen als het graf. Tot ik vader in het dorp tegen het lijf liep. Nou ja, dan weet je wel wat er dan ontstaat, op zo'n moment," aldus Gerard de Jong in Oorlogsherinneringen, afgedrukt in Fenno Schoustra's Kleine Krantje. Voorjaar 1994 overleed Gerard de Jong, de enige van de veertien slachtoffers die het heeft kunnen navertellen.

Ieneach fan 'e Esk (oerlis) 16 jul 2018, 01.53 (CEST)

Ieneach fan 'e Esk: ik word er heel, heel stil van. Misschien moet er dringend werk worden gemaakt om deze informatie in een artikel opgedragen aan Gerard de Jong te plaatsen. Men zegge het voort.

dit is een (eerste?) afbeelding van Gerard de Jong. Ik blijf verder zoeken. Lotje (oerlis) 16 jul 2018, 09.37 (CEST)

Ik bracht de afbeeldingen onder in een People from Huizum, misschien nuttig :) Lotje (oerlis) 16 jul 2018, 11.43 (CEST)

@Lotje:Hij is zeker een artikel waard. Bedankt voor het opsporen van de foto. Met de link op deze pagina kunnen we die in elk geval altijd terugvinden. Het zou misschien goed zijn als er bij wordt gezet dat De Jong de persoon rechts op de foto is. Dat staat er nu niet bij en ik kan het enkel afleiden door de persoon op de trouwfoto aan de muur, die De Jong zou zijn, te vergelijken met de drie zittende mannen.

Nog even iets anders. Ik heb vandaag tussen de bedrijven door nog even de stukken in het bovengenoemde boek gelezen die ik gisteravond had overgeslagen, en dan komt toch enige discrepantie aan het licht met de tekst op de Nederlandse Wikipediapagina. Over een 'poging tot verijdeling' zoals die daar wordt genoemd, kan ik niets terugvinden. Ook volgens het stuk dat ik hierboven heb overgetypt stond de brug al enige tijd open, wat bekend was bij de bevolking, dus waarom zou het verzet het konvooi opwachten "bij de spoorlijn, iets verderop"? Op pagina 145 staat, onder het kopje "NBS weet van niets" het volgende:

(even terzijde: ik weet niet hoe bekend jij als Vlaamse bent met de Nederlandse geschiedenis, dus ik zeg er maar even bij dat de NBS, Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten, afgekort ook wel BS, het verzet waren, niet te verwarren met de NSB, de Nationaal-Socialistische Beweging, die op de hand van de Duitsers was.)

Het gruwelijke resultaat van de moordpartij blijft onder scherpe bewaking 24 uur lang onaangeroerd. Op 12 april worden de lichamen in kisten per vrachtauto naar de protestantse kerk gebracht. Zuster Van der Veen en dokter Van der Kooi en ongetwijfeld nog enkele andere bereidwillige helpers gaan over tot het wassen en kisten van de slachtoffers. Midden onder dit sinistere werk komt er een man binnen die een haarlok afknipt bij de drie broers Wierda. Dit doet hij om de ouders van de jongens ervan te overtuigen dat het echt waar is dat zij zijn gedood. [...] Op streng bevel van de bezetter vindt de begrafenis in Dronrijp plaats. Alleen de twee plaatselijke predikanten en de pastoor mogen erbij zijn. Als slechts vier dagen later de bevrijding van het Duitse juk een feit is, vindt onder overweldigende belangstelling de herbegrafenis in Leeuwarden plaats.

De NBS in het district weet niets van de voorgenomen fusillade. De verantwoordelijke groep [d.w.z. verantwoordelijk voor de sabotage-actie die met de represaille werd bestraft] vertoeft op dat moment weer in de schuilplaats in De Puollen op enkele kilometers afstand van de plaats des onheils. "Toen we van een koerierster hoorden wat er was gebeurd, waren we geweldig terneergeslagen. Als we het eerder hadden geweten, dan waren we er naar toe gegaan en dan was het op een schietpartij uitgedraaid. De Duitsers hadden als straf wellicht heel Dronrijp platgebrand. In Leeuwarden zat nog voldoende van dat Duitse tuig, en die waren gegarandeerd gekomen. Er zouden veel meer slachtoffers zijn gevallen. We wisten van niks en dat was achteraf misschien maar goed ook," vindt Broer Dijkstra.

Broer Dijkstra was de leider van de NBS in Menaldumadeel. Hierna volgt een alinea over de verdere activiteiten van het verzet in Menaldumadeel in de laatste dagen voor en direct na de bevrijding, eindigend met nog een citaat van Dijkstra:

"We dachten goed na over de gevolgen van onze acties voor de burgers. Zelf konden we natuurlijk ook sneuvelen. Van de bevolking hebben we trouwens nooit commentaar gehad op onze daden. Vaak heb ik later gedacht: wat heb ik allemaal gedaan? Wat een risico's. Al die wapens op ons erf, bijvoorbeeld. Als dat bekend was geworden was ons hele gezin opgepakt en in een concentratiekamp terechtgekomen." In 1980 ontvangt Dijkstra het Verzetskruis.

De regel die ik hierboven heb vetgemaakt is in directe tegenspraak met de tekst: De bevolking van Dronrijp was na de executies woedend op de BS'ers. "Dit bereiken jullie nu met jullie sabotage", zouden zij hebben geroepen. in het Nederlandstalige artikel. Ik ga daar zelf geen werk van maken; ik probeer me zo weinig mogelijk met nl: te bemoeien. Als jij er iets aan wilt doen, graag. Ik raad je aan om dan het hele stuk tekst onder het kopje "Poging tot verijdeling" te wissen, aangezien daarvoor geen enkele bron wordt gegeven. Je zou daarvoor deze citaten als argument kunnen aanvoeren en naar de overlegpagina aldaar kunnen kopiëren. Als je dat doet, dan a.u.b. zonder mijn opmerkingen erbij. Ieneach fan 'e Esk (oerlis) 16 jul 2018, 22.18 (CEST)

@Ieneach fan 'e Esk: de aanpassingen op enkele foto's met de verwijzing naar Gerard de Jong (rechts op de foto) bracht ik zopas aan.

Ik had echter een vraagje m.b.t. tot een zinnetje hierboven vet aangehaald door me: ...Henk Robben, een andere jonge hongerevacuée... is Henk Robben een vrouw of een man? (cfr. évacuée) of is het een typo? Ik meende te weten dat Henk een jongensnaam is, maar het kan natuurlijk ook anders. :)

@Lotje: Nee, Henk is beslist een jongen. Ik heb bij de schrijfwijze 'hongerevacuée' ook even m'n wenkbrauwen gefronst, maar het was laat, ik was niet al te helder meer en ik wilde even opschieten, dus ik heb het Groene Boekje er niet op nageslagen. Het staat dus letterlijk zo in de tekst van Bosma/Dijkstra. Een typo? Het lijkt me waarschijnlijker dat ze gewoon niet beter hebben geweten: 'prostituée' schrijf je toch ook altijd met 'ée'? ;-) Je moet begrijpen, Lotje, dat de 99% van de Friezen geen woord Frans spreekt. Zijdelings: het gedicht Jonker Pyt en Sibbel, uit 1822, geeft m.i. nog altijd vrij accuraat weer hoe veel Friezen naar het Frans kijken. (Hierin keert een Friese jonker terug uit Parijs. Hij denkt dat het modieus is om zijn taalgebruik te doorspekken met Franse zinssneden en meent daarmee indruk te kunnen maken op een Friese boerendochter, die zijn avances echter resoluut van de hand wijst.) Ieneach fan 'e Esk (oerlis) 17 jul 2018, 22.41 (CEST)

Wat betreft je suggestie in het geval ik iets zou aanpassen op de nl.Wikipedia. Ik zal er eens over nadenken, maar ik plaats er zo dadelijk het sjabloon {{Bronvermelding}} bij en omdat het weeral Lotje is, en ik een gemakkelijke target lijk te zijn, volgt er naar alle waarschijnlijkheid onmiddellijk een reactie. Lotje (oerlis) 17 jul 2018, 07.32 (CEST)

@Ieneach fan 'e Esk:, er viel mij zopas nog iets op i.v.m. vertoeft op dat moment weer in de schuilplaats in De Puollen op enkele..., wordt daarmee de De Puollen (mole) bedoeld?

@Lotje: Die molen zal inderdaad naar die plek genoemd zijn, dus ik neem aan dat het daar in de buurt was. (Het betekent trouwens "De Poelen" -- puollen spreek je uit als "pwollen" met de Engelse w). Ieneach fan 'e Esk (oerlis) 17 jul 2018, 22.41 (CEST)

...In 1980 ontvangt Dijkstra het Verzetskruis... Op de nl.Wikipedia vind ik niets terug bij het Decorandi (met eigen Wikipedia-pagina). De naam van Dijkstra moet imo dan ook in de gaten worden gehouden en toegevoegd mocht er ooit een artikel over hem ontstaan... Lotje (oerlis) 17 jul 2018, 09.23 (CEST)

@Lotje: Duidelijk. Hier staat ie wel bij. De man zou volgens deze lijst zelfs nog leven en in 2019 100 jaar worden. Ieneach fan 'e Esk (oerlis) 17 jul 2018, 22.41 (CEST)

Oanfolling artikel

@Drewes: Oan ús artikel hjiroer moat ik mar even wat byspikere wurde. Wolle jo dat dwaan of sil ik? It makket my it measte net út wa't it docht, mar we moatte gjin dûbel wurk meitsje, dêr hat net ien wat oan. Ieneach fan 'e Esk (oerlis) 16 jul 2018, 22.37 (CEST)

@Ieneach fan 'e Esk: Jo sitte yn de matearje, dat... Wol betinke dat der mar ien boarne is. Drewes (oerlis) 16 jul 2018, 22.50 (CEST)

@Drewes: Bêst, dan doch ik it wol. Ik kin de Nieuwe Encyclopedie van Friesland der wol even op neislaan. Stiet der trouwens neat oer de Dronryp-represaille yn 'e âlde ensyklopedy út 1958? Al sette jo der inkeld even in boarne by, dan liket it al wer wat better. Ieneach fan 'e Esk (oerlis) 16 jul 2018, 22.54 (CEST)

Nee, dy fan 58 jout it net. Drewes (oerlis) 16 jul 2018, 22.59 (CEST)

@Drewes: Huh. Apart. No, yn elts gefal betanke dat jo der even nei sjoen hawwe. Ieneach fan 'e Esk (oerlis) 16 jul 2018, 23.01 (CEST)

Yn 'e nije ensyklopedy stiet der ek neat oer yn. Ik begryp net hoe't dy gearstallers sa'n aparte kar meitsjen kinnen hawwe, want de Dronryp-represaille wie no krekt wat dat der yn moatten hie, en dêr stiet der neat oer yn, mar doe't ik úteinlik ûnder 'represaille' socht, kaam ik wol in artikel oer Rembrandt tsjin. Ha je no wol oait! As it hawwen fan in Fryske frou in kritearium wêze kin om yn in ensyklopedy oer Fryslân te kommen, dan fret ik myn slobkousen op, soe omke Dagobert froeger yn 'e Donald Duck wol sein hawwe. Ieneach fan 'e Esk (oerlis) 16 jul 2018, 23.36 (CEST)