Sebald Justinus Brugmans: ferskil tusken ferzjes

←Toan eardere ferskillen Neikommende ferskillen →

Content deleted Content added

Inline

De ferzje fan 13 jan 2010 om 21.01

Oan dizze side wurdt noch wurke! Fier hjir asjebleaft gjin bewurkings út oant de skriuwer mei de side klear is.

Sebald Justinus Brugmans (Frjentsjer, 24 maart 1763 - Leien, 22 july 1819) wie in Nederlânske arts, botanikus en heechlearaar yn mear as ien natuerwittenskippen. Hy wie de soan fan Antonius Brugmans, heechlearaar yn meardere wittenskippen.

Brugmans studearre oan de Universiteit fan Grins, dêr't er syn doktoraten yn de medisinen en filosofy helle, en ôfstudearre yn de frije keunsten. Yn 1785 waard er professor yn de fysika en wiskunde oan de Universiteit fan Frjentsjer en yn 1786 folge er David van Royen (1727-1799) op as professor yn de botanika oan de Universiteit fan Leien, dêr't er ek direkteur (praefectus horti) fan de Hortus Botanikus waard, dy't ûnder syn bewâld ek tige útwreide waard. By de hortus wurke er gear mei hortulanus Nicolaas Meerburgh, syn rjochterhân.

Yn 1795 waard Brugmans beneamd as professor yn de genêskunde yn Leiden nei't er himsels foar de funksje oanbean hie. Dat jier waard er ek haad fan it 'Geneeskundig Bureau der Bataafsche Republiek' fan de nije stichte Bataafske Republyk. Yn 1811 waard er beneamd as Ynspekteur-Generaal fan de Frânske Keizerlike Sûnenstsjinst en krewearre er foar de medyske fakulteiten en de ferbettering fan de libbensomstannichheden fan de militêren. Troch de klam dy't er lei op hygiëne wist er epidemyske syktes en gangreen súksesfol te bestriden. Wat dat oanbelanget kin er as foargonger fan Ignaz Semmelweis sjoen wurde.

Brugmans hie noch folle mear funksjes; sa wie er liifdokter fan kening Lodewijk Napoleon Bonaparte, lid fan 23 genoatskippen en foarsitter fan de keunstakademy Leiden. Op 4 maaie 1808 waard er installearre as lid fan it Koninklijk Instituut van Wetenschappen, Letterkunde en Schoone Kunsten. Ek wie er ien fan de gearstallers fan de Pharmacopoea Batava, it earste Nederlânske resepteboek foar aptekers. Teffens wie er adviseur fan de oerheid wat feeartsenijkundig ûnderwiis en -ûndersyk oanbelange. Tusken 1806 en 1809 wie er lid fan de Steatsried.

Brugmans wie ek fûl samler fan natuerlike preparaten sa as minskeherten, soldateplassen mei wûnnen (dizze waarden him tastjoerd troch dokters, dy't er earst oplaat hie en yn it leger fan Napoleon Bonaparte tsjinnen, nei de Slach by Waterloo), hoarnen, hûden, bonken, dierlike skeletten en anatomyske ferfoarmingen sa as oanberne ôfwikings. Dy binne hjoed den dei noch te sjen yn Museum Boerhaave.

Der is in portret fan Brugmans bewarre bleaun dat skildere is troch Charles Howard Hodges. It plantegeslacht Brugmansia is troch Christiaan Hendrik Persoon nei him neamd.

Bibliografy

De Leidse Hortus, een botanische erfenis; W.K.H. Karstens & H. Kleibrink; Waanders, 1982; ISBN 9070072920
Sebald Justinus Brugmans’ strijd tegen de hospitaalversterving; Teun van Heiningen; yn Gewina: 2003; 26 (4): 216-33.
La carriere de Sebald Justinus Brugmans (1763-1819) dans le Service de sante militaire; T.W. van Heiningen; yn: Histoire des Sciences Médicales, 2004, volume 38; nûmer 3, siden 275-304
“Lofrede op Sebaldus Justinus Brugmans”; H.C. Van der Boon Mesch; in: Werken der Hollandsche Maatschappij van Fraaije Kunsten en Wetenschappen, diel 7, Leiden, 1825, s.336.
Elenchus plantarum, quae in Horto lugduno-batavo coluntur; Sebald Justinus Brugmans; Google Books; online ferzje hjir
Sebald Justinus Brugmans (1763-1819), Overal professor in; Hans de Jonge; Yn: lustrumnûmer 31 Mare; online ferzje hjir
Prof.Dr. S.J. Brugmans, Parlement & Politiek, online ferzje hjir
Levensbericht van Sebald Justinus Brugmans; Handelingen van de jaarlijksche vergadering der Maatschappij van Nederlandsche Letterkunde te Leyden; online ferzje hjir
Het vergeten Fenomeen: Sebald J. Brugmans (1763-1819), Verzamelaar tussen koning, keizer en universiteit; Musea en tentoonstellingen; yn: Nieuwsbrief Universiteitsgeschiedenis; online ferzje hjir
Sebald Justinus Brugmans, Museum Boerhaave, online ferzje hjir
Side fan Sebald Justinus Brugmans by de Keninklike Nederlandse Akademy fan Wittenskippen
Side fan Sebald Justinus Brugmans by de Digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren (DBNL)

@@ Rigel 7: / Rigel 7: @@
 Yn 1795 waard Brugmans beneamd as professor yn de genêskunde yn [[Leiden]] nei't er himsels foar de funksje oanbean hie. Dat jier waard er ek haad fan it 'Geneeskundig Bureau der Bataafsche Republiek' fan de nije stichte [[Bataafske Republyk]]. Yn 1811 waard er beneamd as Ynspekteur-Generaal fan de Frânske Keizerlike Sûnenstsjinst en krewearre er foar de medyske fakulteiten en de ferbettering fan de libbensomstannichheden fan de militêren. Troch de klam dy't er lei op hygiëne wist er epidemyske syktes en [[gangreen]] súksesfol te bestriden. Wat dat oanbelanget kin er as foargonger fan [[Ignaz Semmelweis]] sjoen wurde.
-Brugmans had gedurende zijn leven nog meer functies, waaronder lijfarts van koning Lodewijk Napoleon Bonaparte, lid van 23 genootschappen en voorzitter van de kunstacademie Leiden. Op 4 mei 1808 werd hij geïnstalleerd als lid van het Koninklijk Instituut van Wetenschappen, Letterkunde en Schoone Kunsten. Ook was hij één van de samenstellers van de Pharmacopoea Batava, het eerste Nederlandse receptenboek voor apothekers. Tevens was hij adviseur van de overheid met betrekking tot veeartsenijkundig onderwijs en onderzoek. Tussen 1806 en 1809 was hij lid van de Staatsraad.
+Brugmans hie noch folle mear funksjes; sa wie er liifdokter fan kening [[Lodewijk Napoleon Bonaparte]], lid fan 23 genoatskippen en foarsitter fan de keunstakademy Leiden. Op 4 maaie 1808 waard er installearre as lid fan it ''Koninklijk Instituut van Wetenschappen, Letterkunde en Schoone Kunsten''. Ek wie er ien fan de gearstallers fan de ''Pharmacopoea Batava'', it earste Nederlânske resepteboek foar aptekers. Teffens wie er adviseur fan de oerheid wat feeartsenijkundig ûnderwiis en -ûndersyk oanbelange. Tusken 1806 en 1809 wie er lid fan de Steatsried.
-Brugmans was ook een verwoed verzamelaar van natuurlijke preparaten als mensenharten, soldatenschedels met verwondingen (deze werden hem toegezonden door artsen die door hem waren opgeleid en in het leger van Napoleon Bonaparte dienden en werden door hemzelf verzameld na afloop van de Slag bij Waterloo in 1815), hoornen, huiden, beenderen, dierlijke skeletten en anatomische malformaties als congenitale afwijkingen, die heden ten dage nog steeds zijn te bezichtigen in Museum Boerhaave.
+Brugmans wie ek fûl samler fan natuerlike preparaten sa as minskeherten, soldateplassen mei wûnnen (dizze waarden him tastjoerd troch dokters, dy't er earst oplaat hie en yn it leger fan [[Napoleon Bonaparte]] tsjinnen, nei de [[Slach by Waterloo]]), hoarnen, hûden, bonken, dierlike skeletten en anatomyske ferfoarmingen sa as oanberne ôfwikings. Dy binne hjoed den dei noch te sjen yn Museum Boerhaave.
+Der is in portret fan Brugmans bewarre bleaun dat skildere is troch [[Charles Howard Hodges]]. It plantegeslacht Brugmansia is troch [[Christiaan Hendrik Persoon]] nei him neamd.
-In de nacht van 22 op 23 juli overleed Brugmans op 56-jarige leeftijd. Omdat zijn beoogde opvolger als hoogleraar botanie en hortusdirecteur, C.G.C. Reinwardt nog actief was in Nederlands-Indië , werd de anatoom Gerard Sandifort (nog student onder Brugmans) gedurende ruim drie jaar aangesteld als tijdelijk plaatsvervanger. Hoogleraar Kraus, een medicus-chemicus, verzorgde de colleges chemie en de hoogleraar theologie Clarisse verzorgde de colleges natuurlijke historie. De Hollandsche Maatschappij van Fraaije Kunsten en Wetenschappen schreef een prijsvraag uit voor een lofrede op Brugmans. De inzending van H.C. van der Boon Mesch werd onderscheiden met de gouden erepenning en die van A. Capadose met de zilveren erepenning.
+==Bibliografy==
-Er is een portret van Brugmans bewaard gebleven, dat is geschilderd door [[Charles Howard Hodges]]. Het plantengeslacht Brugmansia is door [[Christiaan Hendrik Persoon]] naar hem vernoemd.
+*''De Leidse Hortus, een botanische erfenis''; W.K.H. Karstens & H. Kleibrink; Waanders, 1982; ISBN 9070072920
+*Sebald Justinus Brugmans’ strijd tegen de hospitaalversterving; Teun van Heiningen; yn ''Gewina'': 2003; 26 (4): 216-33.
+*La carriere de Sebald Justinus Brugmans (1763-1819) dans le Service de sante militaire; T.W. van Heiningen; yn: ''Histoire des Sciences Médicales'', 2004, volume 38; nûmer 3, siden 275-304
-== Keppelings om utens ==
+*“Lofrede op Sebaldus Justinus Brugmans”; H.C. Van der Boon Mesch; in: ''Werken der Hollandsche Maatschappij van Fraaije Kunsten en Wetenschappen'', diel 7, Leiden, 1825, s.336.
+*''Elenchus plantarum, quae in Horto lugduno-batavo coluntur''; Sebald Justinus Brugmans; Google Books; online ferzje [http://books.google.nl/books?hl=nl&id=8YkCAAAAYAAJ&dq=%22Sebald+Justinus+Brugmans%22&printsec=frontcover&source=web&ots=rfDBdi7J76&sig=YWEfMYSKG4kD0qwddK5c4Wr_QxY#PPP1,M1 hjir]
+*Sebald Justinus Brugmans (1763-1819), Overal professor in; Hans de Jonge; Yn: lustrumnûmer 31 ''Mare''; online ferzje [http://www.leidenuniv.nl/mare/arx/lustrum/25.html hjir]
+*Prof.Dr. S.J. Brugmans, Parlement & Politiek, online ferzje [http://www.parlement.com/9291000/biof/25888 hjir]
+* Levensbericht van Sebald Justinus Brugmans; ''Handelingen van de jaarlijksche vergadering der Maatschappij van Nederlandsche Letterkunde te Leyden''; online ferzje [http://www.dbnl.nl/tekst/_jaa002182001_01/_jaa002182001_01_0001.htm hjir]
+* Het vergeten Fenomeen: Sebald J. Brugmans (1763-1819), Verzamelaar tussen koning, keizer en universiteit; Musea en tentoonstellingen; yn: ''Nieuwsbrief Universiteitsgeschiedenis''; online ferzje [http://www.kuleuven.ac.be/archief/studgen/nbr/2001_2/Tentoonstelling.htm hjir]
 *Sebald Justinus Brugmans, Museum Boerhaave, online ferzje [http://www.museumboerhaave.nl/collectie/personen/personenmap/brugmans.html hjir]
 *[http://www.knaw.nl/cfdata/leden/historisch_ledenlist.cfm?persoon=4326 Side fan Sebald Justinus Brugmans by de Keninklike Nederlandse Akademy fan Wittenskippen]