Skiednis fan it Afrikaansk
 |
Der is in foarstel dien om dizze side te wiskjen.
|
De skiednis fan it Afrikaansk is ferweve mei de skiednis fan it Nederlânsk yn Súd-Afrika. De erkenning fan it Nederlânsk as offisjele taal, of de ôfwizing fan de taal ûnder Britsk gesach, wie per definysje in erkenning of ôfwizing fan it Afrikaansk. Dêrnjonken libbe it Afrikaansk en it Nederlânsk lang yn in harmonieuze relaasje; yn in taalsituaasje bekend as diglossy.
Tsientallen jierren foar it oprjochtsjen fan in Nederlânske koloanje oan de súdpunt fan Afrika hie Kaap Khoin-Khoin al kunde mei Seeljunederlânsk. Besiten fan seefarders as Van Linschoten (yn 1583) en De Houtman (yn 1595) oan de Kaapske kust binne dokumintearre. De ierste foarm fan it Afrikaansk, it Khoi-Afrikaansk as leartaal of hannelsjargon (in ienfâldige ferkearstaal dy't de kommunikaasje tusken seefarrende Jeropeanen en autochtoanen fasilitearre), wie dêrom noch foar it begjin fan de 17e iuw oan de Kaap yn gebrûk[1] .
Fan 1652 ôf fêstigen har benammen Nederdútske en Heechdútske ymmigranten oan de Kaap. Doetiids beskôgen de Nederlanners (of Nederlânske Dútsers) harsels in Dútsk/Dytsk folk en stienen ek wol bekend as Duitsmanne, Duismanne of Duusmanne. Frânske Hugenoaten, Ingelsken, Portegezen, Skandinaavjers en Maleizjers setten harren ek nei wenjen oan de Kaap. De delsetting oan de Kaap waard beheard troch de FEK út Nederlân en de taal wie it Nederlânsk. Alle ynwenners fan 'e Kaap, ynklusyf de lânseigen befolking en slaven, brûkten (of learden) Nederlânsk.
Ut de raantsjettel oan de Kaap ûntstiene nije sosjale fariëteiten lykas ek op oare plakken yn de Nije Wrâld. Undersikers wize der op dat der tusken 1800 en 1875 oan de Kaap fariëteiten sprutsen waarden, lykas suver Nederlânsk, Kaapsk-Nederlânsk, Boere-Nederlânsk (of Boere-Afrikaansk), Flat-Kaap, Hottentot-Nederlânsk (of Hottentot-Afrikaansk), Slave-Afrikaansk en Frjemdling-Afrikaansk.[2]
Taalkundigen leauwe dat guon fan dy taalfarianten ûnderwurpen binne oan in kreolisaasjeproses. Dat wiene benammen de rassen dy't brûkt waarden troch de legere sosjaal-ekonomyske klassen. Der binne ek taalûndersikers dy't leauwe dat it Maleisk-Portegeesk as lingua franca tsjinne ûnder dy klassen. De fariëteiten dy't troch de hegere sosjaal-ekonomyske klassen brûkt waarden, hienen lykwols net folle ynfloed fan oare talen. De ynfloed fan frjemde talen op it lettere Standertafrikaansk wie lyts.
Taalûndersikers wize der fierder op dat minsken yn legere sosjaal-ekonomyske klassen in ferienfâldige taalkoade brûke. Dat ferskynsel komt oer de hiele wrâld foar (sawol yn 'e stêden as op it plattelân).[3] De maatskiplike fariëteiten oan 'e Kaap hiene sûnder mis ek te krijen mei dat proses. Ferfâldige Afrikaansk-Nederlânske omgongsfarianten wiene it gefolch fan dat proses. It hjoeddeiske Standertafrikaansk is eins ferienfâldige Nederlânsk.
Nettsjinsteande it feit dat de Afrikaners in kultuertaal (Nederlânsk) hiene, wie it Genoatskip fan Echte Afrikaners (GRA) yn 1875 fan betinken dat ien fan de oare omgongsfarianten dy’t oan de Kaap sprutsen wurde, ek ûntwikkele waarden ta in kultuertaal foar de Afrikaners . Dat "echte" ferskaat wie Boere-Afrikaansk.[4]
It doel fan de GRA gie lykwols yn striid mei de (doetiids) algemiene taalopfetting. It Nederlânsk waard doe beskôge as de algemien akseptearre kultuertaal. Om dy reden moasten leden fan de GRA yn it geheim gearkomme om't har idee oer "Afrikaansk as skriuwtaal" te radikaal wie. It Afrikaansk waard doe ferbûn mei ûnkunde, efterstân en analfabetisme. Dêrnjonken beseften de Afrikaners fan 1880 net dat se it Afrikaansk praten, mar sprieken winliken in taal dy't omskreaun wurde kin as tusken it Afrikaansk en it Nederlânsk yn[5]. Sa'n sechtich jier lyn stie it Afrikaansk ek wol bekend as de Keukentaal.[6]
| Boarnen, noaten en/as referinsjes: |
|