Besjoch de boarne foar Piperbus (Swol)

{{Ynfoboks bouwurk
| namme                       = Piperbus
| ôfbylding                   = Zwolle_Peperbus.jpg
| ôfbyldingsbreedte           = 260
| ôfbyldingstekst             = 
| lân                         = {{NEDf}} 
| bestjoerlike ienheid 1      = provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= {{NL-OVf}}
| bestjoerlike ienheid 2      = 
| namme bestjoerlike ienheid 2= 
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| plak                        = [[Ofbyld:Flag of Zwolle.svg|20px|border]] [[Swol]]
| adres                       = Ossenmarkt 25
| koördinaten                 = {{Koördinaten yn tekst|52_30_43_N_6_05_23_E_scale:3000|52° 30' 43" NB, 6° 05' 23" EL}}
| type bouwurk                = [[tsjerketoer]]
| subtype                     = 
| keatling                    = 
| boujier                     = [[1454]]-[[1463]]
| sloopjier                   = 
| arsjitekt                   = Berend van Covelens
| yngenieur                   = 
| boustyl                     = [[gotyk|letgotyk]]
| oerbrêget                   = 
| tunnelet ûnder              = 
| wei of spoar                = 
| monumintale status          = 
| monumintnûmer               = 
| hichte                      = 75 m
| lingte                      = 
| breedte                     = 
| draachkrêft                 = 
| oerflak                     = 
| tal ferdjippings            = 
| tal keamers                 = 
| kapasiteit                  = 
| kosten                      = 
| webside                     = 
| ôfbylding2                  = 
| ôfbyldingstekst2            = 
| ôfbylding3                  = 
| ôfbyldingstekst3            = 
| mapname                     = Swol-Sintrum
| mapwidth                    = 260
| lat_deg                     = 52
| lat_min                     = 30
| lat_sec                     = 43
| lat_dir                     = N
| lon_deg                     = 6
| lon_min                     = 5
| lon_sec                     = 23
| lon_dir                     = E
| tekst by posysjekaart       = 
}}
De '''Piperbus''' ([[Nederlânsk]]: ''Peperbus'', [[Swolsk]]: ''Pèperbusse'' is in [[gotyk|letgoatyske]] toer yn de [[Oerisel]]ske haadstêd [[Swol]], dy't by de [[Basilyk fan Us-Leaffrou-te'n-Himelopnimming (Swol)|Basilyk fan Us-Leaffrou-te'n-Himelopnimming]] heart. De toer wie oant [[2006]] it heechste gebou fan de stêd oant de doe reekommen [[Iseltoer]] mei 96 meter de heechste waard. De namme Piberbus is de bynamme fan de Us Leaffroutoer om syn foarm dy't op in [[piper]]bus liket. 

== Skiednis ==
[[Ofbyld:Zwolle Peperbus Brand 1815.PNG|thumb|left|De brân fan 1815]]
Nei't de Us-Leaffroutsjerke yn [[1454]] reekaam moast der noch in toer boud wurde. Nei alle gedachten waard dêr yn [[1463]] mei úteinset. De toer waard boud troch stedsboumaster Berend van Covelens. Yn [[1477]] waard de toer tichtmakke en waard dus in stompe toer dy't doe út twa [[Lid (arsjitektuer)|lidden]] mei [[Kapiteel|kapitelen]] en drakeflibers op de hoeken bestie. In jier letter waard besletten de toer te ferheegjen en waard in tredde lid mei in klokkestoel dêr boppe op te mitseljen. Yn [[1539]] waard in [[Lantearne (boukunde)|lantearne]] boppe op de toer boud. Men woe ynearsten in spits op de toer bouwe litte, dochs troch jildbrekme is der doe in platte dak op kommen.

Yn [[1669]] waard de 115 meter hege toer fan de [[Grutte Tsjerke (Swol)|Grutte of Sint-Michaeltsjerke]] troch wjerljocht troffen. Dat late ta it ynstoarten fan dy toer. Doe wie de Us-Leaffroutsjerke fannijs fan belang om Swol oansjen te jaan. De tsjerke waard net mear brûkt foar tsjerketsjinsten en wie in wurkplak foar ûnder oaren de oargelbouwers [[Arp Schnitger|Schnitger]] tusken [[1718]] en [[1721]]. Ek die de tsjerke tsjinst as opslachplak foar legerreauwen. 

Yn [[1727]] waard der in sipelfoarmige kapen op 'e toer pleatst. Yn [[1809]] waard de tsjerke fannijs as gebedshûs brûkt. Yn [[1813]] waard in Brunswick-oargel oankocht en yn de tsjerke pleatst. Lykwols waard de Us-Leaffroutoer yn [[1815]] ek troch wjerljocht troffen. De sipelfoarmige kape, de lantearne en in part fan it tredde lid rekken swier skeind. Twa fan de trije wou-klokken fleagen troch it dak fan 'e tsjerke hinne en skansearre de oargel. De klokken waarden dêrnei getten en it dak en oargel weropboud. De toer bleau fan boppe iepen oant [[1828]] stedsarsjitekt Herman Klinkert de toer mei lantearne weropboude. Ditkear waard de toer mei in koperen koepelfoarmich dak foarsjoen. Dy bekroaning joech de toer de bynamme de "Piperbus".

== De toer ==
De toer is boud yn [[Nederryn (regio)|Nederryn]]ske styl en bestiet út trije rjochthoekige lidden en in lantearne mei in koperen koepeldak. It earste lid is de foarhal en tsjinnete is de yngong fan de tsjerke. Yn de foarhal binne in tal keunstwurken. Boppe de yngong is in byldreliëf fan [[Marije (mem fan Jezus)|Marije]] mei lytse [[Jezus (tradisjoneel-kristlik)|Jezus]] op har skoat. Foar de yngong oer is de efterwand fan de oargel. Under it oargel boppe de yngong hinget in byld fan de [[aartsingel Michael]], de [[Patroanhillige|beskermhillige]] fan de stêd Swol. It twadde lid fan de toer is hjoed-de-dei in lege romte. Eartiids stie dêr in wetterdrukfet, en tsjinne de Piperbus ek as in wettertoer foar de stêd Swol. Dêrboppe is de liedsouder dêr't eartiids de seis liedklokken fan klokkejitter Geert van Wou út 1484-1485 hongen. Allinnich de lytse Marijeklok is bewarre bleaun. Op de râne fan dy klok stiet it opskrift: ''Maria voror divina loqour fuga demon(i)a + Gherardus de Wou me fecit anno Domini MCCCCLXXXIIII'' (Marije ik ferkundigje hillige saken en jei de duvels fuort + Gerard de Wou yn it jier fan de Heare 1484). De grutste liedklok waard yn 1714 makke troch Claes Noorden en Albert de Grave, dy't de Michaël neamd is.

Yn dy romte is in ekstra souder oanmakke dêr't de automatyske spieltrommel yn fêstige is. It spyl- en oerwurk fan de grutte wizers binne hjoed-de-dei automatisearre. Dêrboppe is de achtkantige lantearne, dy't yn 1539-1540 troch  Jacob van Collen boud waard. Yn de lantearne is it klokkespul. Boppe op de lantearne is in koperen sipelfoarmich dak.

Yn de toer binne 236 treppen.

== Galery ==
<gallery mode="packed" heights="200px">
Ofbyld:Zwolle, straatzicht2 met Peperbus foto2 2010-07-03 08.42.JPG|strjitte mei Piperbus
Ofbyld:Zwolle Peperbus Bevrijding.JPEG|Piperbus sjoen fan de foet fan de toer ôf mei de Swolske flagge boppe op de toer
Ofbyld:Peperbus_Zwolle.jpg|Piperbus fan de stedsgrêft ôf
Ofbyld:Peperbus Zwolle vanuit reuzenrad 25-12-2011.jpg|Piperbus sjoen út in reuzerêd op ''Rodetorenplein'' wei
</gallery>

== Keppelings om utens ==
* [https://www.peperbus-zwolle.nl/volgende.phphttps://www.dbnl.org/tekst/%20jaa030199201%2001/%20jaa030199201%2001%200005.php Webside fan de Piberbus]
* [https://www.dbnl.org/tekst/%20jaa030199201%2001/%20jaa030199201%2001%200005.php Oer de skiednis fan de Piperbus]

{{Boarnen|boarnefernijing=
* [https://www.peperbus-zwolle.nl/volgende.phphttps://www.dbnl.org/tekst/%20jaa030199201%2001/%20jaa030199201%2001%200005.php www.peperbus-zwolle.nl]
}}

[[Kategory:Bouwurk yn Swol]]
[[Kategory:Toer yn Nederlân]]
[[Kategory:Bouwurk út 1463]]