Besjoch de boarne foar Olympyske Simmerspullen 1896

{{Sportevenemint
| namme             = Ie Olympiade
| ôfbylding         = Athens 1896 report cover.jpg
| ôfbyldingsbreedte = 180px
| ûnderskrift       =
| plak              = [[Atene]], [[Grikelân]]
| jier              = [[1896]]
| data              = 
| sport             = 
| organisator       = 
| ferienigings      = 
| lannen            = 14
| atleten           = 241
| eveneminten       = 43
| iepening          = [[6 april]]
| sluting           = [[15 april]]
| earste            = 
| lêste             = 
| aktueel           = 
| foarige           = 
| folgjende         = [[Olympyske Simmerspullen 1900|1900 Parys]]
}}

De '''Olympyske Simmerspullen 1896''', offisjeel de Spullen fan de I Olympiade, wiene de earste moderne [[Olympyske Spullen]].

== Medaljespegel ==
{| {{Tabelkop Olympysk medalje klassemint}} 
|- bgcolor=ccccff
| 1 ||align=left|Feriene Steaten || {{USA}} || 11 || 7 || 2 || 20
|- bgcolor=ccccff
| 2 ||align=left|Grikelân || {{GRE}} || 10 || 17|| 19 ||46
|-bgcolor=ccccff
| 3 ||align=left|Dútslân || {{GER}} || 6 || 5 || 2 || 13
|-
| 4 ||align=left|Frankryk || {{FRA}} || 5 || 4 || 2 || 11
|-
| 5 ||align=left|Grut-Brittanje || {{GBR}} || 2 || 3 || 2 || 7
|-
| 6 ||align=left|Hongarije || {{HUN}} || 2 || 1 || 3 || 6
|-
| 7 ||align=left|Eastenryk || {{AUT}} || 2 || 1 || 2 || 5
|-
| 8 ||align=left|Austraalje || {{AUS}} || 2 || 0 || 0 || 2
|-
| 9 ||align=left|Denemark || {{DEN}} || 1 || 2 || 3 || 6
|-
| 10 ||align=left|Switserlân || {{SUI}} || 1 || 2 || 0 || 3
|}

== Skiednis ==
It wiene de earste spullen sûnt de Romeinske keizer [[Theodosius I]] de Olympyske spullen yn [[393]] by [[edikt]] ferbean hie, om't hja troch har [[Heidendom|heidenske]] karakter in bedriging foarmje soe foar it [[kristendom]]. De Spullen waarden weryntrodusearre op inisjatyf fan Baron [[Pierre de Coubertin]] en hiene plak fan [[6 april|6]] oant en mei [[15 april]] [[1896]] yn [[Atene]] ([[Grikelân]]) ([[Gregoriaanske kalinder]]), de lokale data wiene[[25 maart]] oant [[3 april]] ([[Juliaanske kalinder]]). De Spullen waarden unanym oan Atene tawiisd op in kongres dat troch De Coubertin yn [[1894]] organisearre wie, dêr't tagelyk it [[Ynternasjonaal Olympysk Komitee]] (YOK) by oprjochte waard.

== Sporten ==
By it kongres fan 1894 waard in grut oantal sporten foardroegen as ûnderdiel fan de Spullen. By de earste offisjele bekindmakkings omtrint de "dielnimmende" sporten wiene ek teamsporten, lykas fuotbal en cricket, mar dy plannen waarden nea fierder útwurke en hellen dêrom de úteinlike Spullen net. [[Roeien op de Olympyske Simmerspullen|Roeien]] en [[Hurdsilen op de Olympyske Simmerspullen|hurdsilen]] wiene al pland, mar waarden ôflast fanwege te hurde wyn op de wedstriiddei.

{{Kolommen3
|Kolom1=
*[[Atletyk op de Olympyske Simmerspullen 1896|Atletyk]]
*[[Gewichtheffen op de Olympyske Simmerspullen 1896|Gewichtheffen]]
*[[Skermjen op de Olympyske Simmerspullen 1896|Skermjen]]
*[[Dykhurdfytsen op de Olympyske Simmerspullen 1896|Dykhurdfytsen]]
|Kolom2=
*[[Sjitsport op de Olympyske Simmerspullen 1896|Sjitsport]]
*[[Tennis op de Olympyske Simmerspullen 1896|Tennis]]
*[[Gymnastyk op de Olympyske Simmerspullen 1896|Gymnastyk]] 
|Kolom3=
*[[Baanhurdfytsen op de Olympyske Simmerspullen 1896|Baanhurdfytsen]]
*[[Wrakseljen op de Olympyske Simmerspullen 1896|Wrakseljen]]
*[[Swimmen op de Olympyske Simmerspullen 1896|Swimmen]]
}}

== Dielnimmers en Dielnimmende lannen ==
[[Ofbyld:1896 Olympic games countries.PNG|thumb|200px|Rechts|Lannen dêr't wis fan is dat der dielnimmers fan meidiene oan dizze spullen.]]
=== Dielnimmers ===
Der waarden gjin profesjonele sporters talitten ta de spullen. Dat wie de útkomst fan it earste reglemint dêr't oer stimd waard by it kongres fan 1894. De dielnimmers waarden dus allegear achte amateur te wêzen, wat problemen joech oangeande de regels, omdat der gjin ynternasjonale regeljouwing wie. Boppedat wie der krityk op it amateurisme, ek fanwege it feit dat ek de legere sosjale klassen mei dwaan mochten oan de spullen. Utsein profesjonals mochten ek froulju net meidwaan oan de spullen.

It krekt oantal dielnimmers oan dizze earste Spullen is net bekind. Ferskillende boarnen sprekke elkoar dêr oer tsjin. It YOK hâldt it op 241 dielnimmers, Mallon & Widlund komme út op 245 dielnimmers, wylst De Wael dêr ek op útkomt. Dy tsjinstridigens is te ferklearjen troch it feit dat net altyd sekuer registrearre waard wa har foar in bepaald ûnderdiel ynskreau en hokker nasjonaliteit dy persoan dan hie. Yn de Offisjele útslaggen steane faak ek allinne de namme fan de dielnimmers dy't boppeoan einigen. Mar sa'n 175 dielnimmers binne by namme bekind.

By de earste Spullen koene de dielnimmers har yn Atene ynskriuwe en se waarden net, troch harren lân ôffeardige. Sa bestie in grut diel fan de Britske dielnimmers út studinten mei ynteresse yn Grykske [[keunst]] en út ambassade meiwurkers. Fierder wiene alle Amerikaanske dielnimmers studint oan [[Princeton-universiteit]]. Faaks diene sporters mei om't se by tafal, troch wurk as stúdzje, oanwêzich wiene yn Atene.

=== Dielnimmende lannen ===
Trochdat dielnimmers net troch harren lân ôffeardige waarden en by de ynskriuwing net altyd de nasjonaliteit opskreaun waard, ûntstie der ek ûndúdlikens oer it oantal lannen dat op de Spullen fertsjintwurdige wie. Neffens it YOK diene 14 lannen mei, mar it YOK jout net oan hokker lannen dat binne. De list dy't yn dit artikel stiet, is dan nei alle gedachten ek de list dy't it YOK brûkt. Sommige boarnen jout 12 lannen oan, dêr't [[Sily]] en [[Bulgarije]] ûntbrekke; oare boarnen neame 13 lannen, mar dêr't [[Itaalje]] dan wer ûntbrekt. Wer oare boarnen foegje ek [[Egypte]] oan de list ta, om't dielnimmer [[Dionysios Kasdaglis]] in Grykske Egyptner wie dy't yn Egypte wenne. It is al sa goed as wis dat der gjin [[Friezen]] as [[Nederlân|Nederlanners]] meidien ha oan dizze spullen.

{{Kolommen3
|Kolom1=
*{{AUSf}}
*{{BULf}}
*{{CHIf}}
*{{DENf}}
*{{GERf}}
*{{FRAf}}
|Kolom2=
*{{GREf}}
*{{CYPf}}
*{{GBRf}}
*{{HUNf}}
*{{ITAf}}
|Kolom3=
*{{AUTf}}
*{{USAf}}
*{{SWEf}}
*{{SUIf}}
}}

== Kalinder ==
{{Bûsboek Olympyske Simmerspullen 1896}}

=== Iepening Seremoanje ===
[[Ofbyld:1896 Olympic opening ceremony.jpg|thumb|right|200px|Foto fan de iepening seremoanje yn 1896]]
De iepening seremoanje waard hâlden op 6 april 1896 ''(25 maart lokale datum)'' yn it [[Stadion Panathinaiko]]. De Spullen waarden iepene troch kening [[George I fan Grikelân]] dy't beselskippe waard troch troch syn folsleine famylje. Mear as fyftichtûzen minsken jûgen de kening ta nei syn taspraak. De sporters wiene per lân sammele op it middenfjild. By de iepening waarden der kanonskotten lost en der waarden mear as tûzen [[dowen (fûgel)|dowen]] loslitten. In koar song de [[hymne]], dy't letter de [[Olympyske hymne]] wurde soe, dy't spesjaal foar de gelegenheid troch de Gryk [[Spiros Samaras]] komponearre wie en wêr't foar de dichter [[Kostís Palamás]] de skreaun hat.

=== Slutingsseremoanje ===
[[Ofbyld:Parade_of_the_winners_of_the_1896_Summer_Olympics.jpg|thumb|right|200px|De earerûnte yn it stadion ûnder de slútingsseremoanje]]
Pas by de slutingsseremoanje op de slotdei fan de spullen, oerlange de kening de prizen oan de winners fan de spullen. De winners krigen in sulveren medalje, in oliftak en in diploma. De nûmers twa krigen in brûnzen medalje, in lauriertak en in diploma. Fierder krigen in oantal winners noch ekstra prizen, bygelyks de winner fan de maraton, dy't in beker krige. De winner fan de maraton rûn dêrnei foarop yn de earerûnte fan de winners troch it Olympyske stadion ûnder begelieding fan de [[olympyske hymne]]. De kening ferklearre dêrnei de earste Olympyske Spullen ôfsletten en ferliet it stadion, wylst it Grykske folksliet wer spile waard.

In pear dagen earder hie de kening al in ôfslutingsbanket foar alle skiedsrjochters en sporters hâlden. By dat banket hie de Kening in taspraak hâlden dêr't er dúdlik yn makke dat, as it oan him lei, de Spullen foar altyd yn Atene hâlden wurde moasten.

In protte minsken stiene efter it idee fan de kening om de folgjende Spullen ek yn Atene plak hawwe te litten. Sa ûndertekenen de measte Amerikaanske sporters in brief nei de kroanprins mei dy winsk. De Coubertin wie it dêr lykwols net mei iens, omdat hy fan miening wie dat ynternasjonale rotaasje fan de organisaasje ien fan de hoekstiennen fan de moderne Olympyske Spullen binne. Gehiel neffens syn winsk waarden de folgjende spullen yn Parys hâlden, dêr't se al in bytsje ferdreaun waarden troch de [[wrâldtentoanstelling]] dy't der doe ek organisearre waard.

== Keppeling om utens ==
* {{en}}[http://www.olympics.org Offisjele hiemside Ynternasjonaal Olympysk Kommitee]

{{Olympyske Spullen}}
{{Olympyske Simmerspullen 1896}}

[[Kategory:Olympyske Simmerspullen 1896| ]]
[[Kategory:Olympyske Simmerspullen|1896]]
[[Kategory:Barren yn 1896]]
[[Kategory:Sportevenemint yn Grikelân]]
[[Kategory:Skiednis fan Atene]]