Ludolph Smids
Ludolph (ek Ludolf) Smids (Grins, 13 juny 1649 - Amsterdam, 7 maart 1720) wie in 17e iuwske, ein 18e iuwske dokter, âldheidkundige en dichter.
Biografy
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]Ludolph Smids wie in soan fan Casparus Smids en Maria Sevenster, mar beide âlden stoaren doe't er noch jong wie. Nei de legere skoalle gie er earst twa jier nei Antwerpen en dêrnei in tal jierren nei in kleaster yn Westfalen foar mear ûnderrjocht. Fan 1670 ôf studearre er Genêskunde oan de Universiteit fan Leien, mar yn 1673 sette er him wer nei wenjen yn Grins.
Ludolph Smids troude mei Maria van Tinga yn 1674, mar sy stoar al yn 1682. In skoftke letter gie er fan it katolike leauwe oer op it protestantske, en boaske er oan de protestantske Anna de Groot. Sy festigen har yn 1685 yn Amsterdam.
Yn Amsterdam wie Smids dwaande mei skiednis, dichtsjen, toaniel en it sammeljen fan seldsume objekten, benammen peinjes. Hy waard it meast bekend mei syn Schatkamer der Nederlandsche Oudheden, in beskriuwing fan âlde kastielen en boufallen, mei 60 gravueres fan Jacobus Schijnvoet (1685-1733), nei de ferneamde kastieltekeningen fan Roghman. Sawol de Fryske dichteresse Titia Brongersma as de Amsterdamse dichteres Katharyne Lescailje hawwe lofdichten op him skreaun.
Smids stoar nei't er fan in trep fallen wie op 7 maaie 1720. Hy waard begroeven yn de Westertsjerke yn Amsterdam.
Gedicht fan Ludolph Smids
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]- Groningens waternood voorgevallen 22 november 1686
- (...)
- Het dondert en die zware bliksemslag
- Maakt van de nacht een dag.
- 't Is Groningen (ik ken haar hoge toren)
- Alwaar (helaas!) zich deze orkaan laat horen,
- Die 't water perst en over 't paalwerk beurt
- En alle dijken scheurt.
- Zie daar, zie daar de sluizen losgewrongen!
- Het hol getij in Hunzingo gedrongen!
- Het Fiv'lingo en 't vette Oldambt, (o wee!)
- Veranderd in een zee!
- Welk naar gekrijt verheft zich langs de dijken!
- Elk loopt en draaft; doch werwaarts zal men wijken,
- Terwijl de vloed huis, hooiberg en geboomt
- En alles overstroomt?
- O akkerman, grijp deze korenschoven!
- Of hou u met een hek of staldeur boven
- Totdat men u met schouw of snabbe of boot
- Komt redden uit de nood.
- Vat aan, vat aan, wilt gij behouden blijven!
- Het water wast. Wat is 't? Wat ziet ge drijven?
- Uw vee? Nee, ik speur veel te groot een rouw.
- Uw vader! Kind! En vrouw!
- O waterplaag! De droefheid zal hem doden.
- Bedwing u toch! Hier is niet meer van node.
- (...)
- Breng mij van hier. 'k Ben moe dit aan te schouwen.
- O wind! Ik kan mijn tranen niet weerhouwen.
- 't Is Groningen, het is mijn vaderland
- Door u zo aangerand!
- O voedsterstad! Wat onheil! Wat gevaren
- In 't klein begrijp van tweemaal zeven jaren!
- De bliksem treft de hoofdkerk van de A.
- O onherstelbre scha!
- Dit schoon gebouw is binnen weinig uren
- Niets dan een naakt geraamt van zwarte muren.
- (...)
- Hoe dobbert hier de boer en daar zijn vee!
- Geen huis staat op zijn stee.
- Hier ziet men een schip op de hoogste dijk gedragen,
- En hoort het volk zijn nood de hemel klagen.
- Ginds wemelen nog mensen op het dak
- Vol smart en ongemak.
- Men bergt hen niet, hoe kenbaar zij zich maken
- Met voorschoot, hemd, of uitgestoken laken.
- Zij zitten daar, verkild en afgevast
- Tot hen de dood verrast.
- Waar ik mij keer, naar achteren of naar voren,
- 'k Zie hier een huis en daar een kerk of toren
- In 't midden van de vlakte zonder strand,
- Nog pas een volkrijk land.
- Delfzijl! Termunt! Uw scha gaat mij ter harte.
- O Otersum, wie zou uw lot niet smarten?
- O Woldendorp! Midwolderhamrik! Ach!
- Dit is een droeve dag.
- Uithuizen! Spijk! Godlinze! Pieterburen!
- Gij kondt al mee die springvloed niet verduren?
- O neen, gij zijt ellendig omgewoeld
- En door hem weggespoeld!
- God is vergramd. Hij toont het met die slagen.
- Wat raad? Hier helpt geen jammeren of klagen.
- Verzoen u toch met hem en kus de roe
- En word uw misdaên moe.
- Bid om gena. Hij kan en wil u troosten.
- Daar draait alreeds de wind zich naar het oosten!
- Het water deinst terug, bedaard en stil
- En vlucht weer naar zijn kil.
- 't Verdronken land zal weldra ademhalen,
- En uw verlies met overmaat betalen
- Als gij de deugd omhelst en de ondeugd haat
- En nimmer God verlaat.
Publikaasjes (karút)
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]- Gallerije ofte Proef van dichtoeffeningen (1685)
- Konradijn, treurspul (1686)
- De Deboosjant, klucht (bewyrking fan de Mostellaria fan Plautus) (1686)
- De geschaakte Cinthia, klucht (bewurking fan De verwaande krijgsman fan Plautus) (1688)
- Letterk. ontwerp der aanm. over de Roomsche gedenkpenningen (1693)
- Poëzije (mei dêryn: een Nederlandse spraakkunst) (1694)
- Schatkamer der Nederlandse oudheden (mei 60 platen tekene troch R. Rogman) (1711)
- Korte levensschets der Graven en Gravinnen van Holland (s.j.)
- Rouwklacht, op de dood van Agnes Block (1704)
- Oorlogend Europa of korte Chronyk (1715)
- Aanteekeningen op alle de werken van Publ. Ovidius Naso, in de Nederl. taal overgebragt door Abraham Valentijn (3 dln), (1697)
Fierders noch in tal toanielstikken en blijspullen, Latynsk wurk, briefwikselingen mei gelearden oer genêskunde en peinjes, ensfh.