Soevereine Militêre Oarder fan Malta
De Soevereine Militêre Oarder fan Malta of koartwei de Oarder fan Malta, foarhinne bekend as de Johanniteroarder of de Hospitaalridders fan Sint-Jan, is in religieuze militêre oarder dy't yn de 11e iuw stifte waard yn it hillige lân. De oarder waard oarspronklik oprjochte om sike en ferwûne pylgers te fersoargjen dy't nei Jeruzalim kamen, mar ûntwikkele him letter ta in militêre oarder dy't dielnaam oan de krústochten en it ferdigenjen fan kristlike belangen yn it Midden-Easten. Tsjintwurdich is de Johanniteroarder in woldiedichheidynstelling en ridderlike oarder dy't wrâldwiid aktyf is yn it sosjale en humanitêre domein.
Skiednis
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]Oprjochting en iere jierren
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]De Johanniteroarder waard yn 1099 stifte troch Gerard de Tenque, ek wol bekend as Geart de Hillige, yn Jeruzalim. De oarder begûn as in hospitaal foar pylgers dy't Jeruzalim besochten nei't de stêd ferovere wie troch de krústochten. Nei de dea fan Gerard waard de oarder omfoarme ta in militêre oarder ûnder de lieding fan Raymond du Puy. De leden fan de oarder, ek wol bekend as Hospitaalridders of Johanniters, namen diel oan de militêre aksjes fan de krústochten en ferdigenen de kristlike gebieten yn it Heine Easten.
De oarder yn Jeruzalim, Rhodos en Malta
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]Nei de fal fan Jeruzalim yn 1187 ferskode de oarder syn haadkertier earst nei Akko en letter nei it eilân Rodos, dat yn 1310 troch de Johanniters ferovere waard. Op Rodos bouden se in sterke ferdigeningsline en bleaunen dêr oant 1522, doe't se troch de Ottomaanske Turken ferdreaun waarden. Yn 1530 krigen se it eilân Malta fan de Karel V fan it Hillige Roomske Ryk en waard de oarder dêrom ek wol de Oarder fan Malta neamd. Yn Malta bleaune de Johanniters oant 1798, doe't se ferdreaun waarden troch Napoleon Bonaparte.
19e en 20e iuw
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]Nei de ferdriuwing fan Malta fersprate de oarder him oer ferskate lannen yn Europa. De oarder waard reorganisearre en rjochte him mear op woldiedige en humanitêre wurksumheden. Yn de 19e en 20e iuw ûntstienen ferskate nasjonale ferienings fan de Johanniteroarder, wêrûnder de Britske Order of St. John en de Dútske Johanniter-Unfall-Hilfe.
Hjoeddeistige organisaasje
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]Hjoed-de-dei is de Johanniteroarder ûnder de namme Soevereine Militêre Oarder fan Malta (SMOM) in netwurk fan organisaasjes dy't aktyf binne yn ferskate foarmen fan sosjale en humanitêre helpferliening. De oarder is benammen aktyf yn it fersoargjen fan sike en ferwûne minsken, it oanbieden fan earste help kursussen, en it organisearjen fan tsjinstferliening by rampen en needsitewaasjes.
Dútske Johanniter-Unfall-Hilfe
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]De Dútske Johanniter-Unfall-Hilfe is ien fan de grutste dochterorganisaasjes fan de Johanniteroarder en is benammen bekend om syn earste help kursussen en ambulânsetsjinsten. De organisaasje waard oprjochte yn 1952 en hat tsjintwurdich tûzenen frijwilligers en meiwurkers dy't aktyf binne yn hiel Dútslân.
Order of St John yn it Feriene Keninkryk
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]De Order of St John yn it Feriene Keninkryk is in oar wichtich ûnderdiel fan de Johanniteroarder. Dy oarder is benammen bekend om syn tsjinstferliening op it mêd fan earste help en medyske assistinsje en organisearret ferskate helpferlieningsprogramma's yn binnen- en bûtenlân.
De Johanniteroarder yn de Fryske lannen
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]
Yn de 13e iuw fêstigen har de ridderoarders fan Johanniter en Tempeliers yn Fryslân. De kleasters waarden it middelpunt fan al it geastlik libben. De muontsen en nonnen beaën foar it sieleheil fan de Friezen. Mar ek foar it politike libben wiene de kleasters fan essinsjeel belang. De muontsen skreaunen de Fryske wetteksten oer en holden de dokuminten en ferdragen efter de kleastermuorren yn bewar.
Yn de Reformaasje en de sekularisaasje fan de Fryske lannen waarden hast alle kleastergebouwen ferneatige. Fan alle âlde tsjerken en kleasters fan de Johanniteroarder is allinnich de kapel fan de Kommanderije fan de Johanniters yn Boukeläsk bewarre bleaun.
Symboalen
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]De Johanniteroarder hat ferskate symboalen dy't har identiteit útdrage. It bekendste symboal is it wite krús op in swarte eftergrûn, ek wol bekend as it Johanniterkrús. Dat krús wurdt noch altyd brûkt troch de ferskate nasjonale organisaasjes en ferienings fan de oarder.