Grutte Merk (Swol)

	Grutte Merk ; Grote Markt
	Boppe-oansicht fan de Grutte Merk
	;

De Grutte Merk (Nederlânsk: Grote Markt) is it sintrale plein yn it âlde sintrum fan de Oeriselske haadstêd Swol.

Skiednis[bewurkje seksje | boarne bewurkje]

It plein is ien fa de âldste parten fan de stêd en leit op it plak dêr't eartiids in oerstekplak oer it rivierke de Grote Aa wie. Yn de fjirtjinde iuw waard dy rivier tichtsmiten en waard der om dat plak hinne boud dêr't de hjoeddeistige foarm troch ûntstie.

Iuwenlang waarden der fonnissen op it plein útfierd. By de haadwacht fan de Grutte of Sint-Michaelstsjerke stien in skandpeal. Misdiedigers waarden dêr ûnder oaren mei de swipe slein en brânmerke. De deastraf waard útfierd troch middel fan rêdbraken, ûnthalzgjen of ophingjen. Dat barde foar de lêste kear yn 1837 doe't Albert Wetterman ferhongen waard foar de moard op syn frou.

Oant yn de njoggentjinde iuw waarden der sneins nei tsjerketiid foar de haadwacht de saneamde tsjerkespraken holden. Dêr waard yn buorkundich makke hokker keapen en pachten dy wyks wêze soene.

Yn 1840 ferhûze de molkhannel fan de Melkmarkt (Molkemerk) nei de Grutte Merk. Dy merke duorre oant 1909.

Yn 1929 waard der in rotonde op it plein oanlein om it oanboazjende ferkear yn goede banen te lieden. Dy rotonde is ûnderwilens al wer fuorthelle en it plein is hjoed-de-dei autofrij, mei útsûndering fan taksys en foar itbefoarriedzjen fan de winkels.

Strjitten en gebouwen oan it plein[bewurkje seksje | boarne bewurkje]

Omreden syn sintrale lizzing, komme der in soad strjitten út op it plein dêr't de bekendste faaks de Diezerstrjitte (Diezerstraat) fan is. De Korte Ademhalingssteeg ferbynt it plein mei it Grutte Tsjerkeplein (Grote Kerkplein). Oan it plein steane in soad âlde gebouwen, wêrûnder de Grutte of Sint-Michaelstsjerke. De gebouwen oan de Grutte Merk hawwe oarspronklik ek saneamde hûsnammen. By guon gebouwen is dy hûsnamme fannis opmakke en te sjen op de gevelmuorre. Der waard yn 2006 ûndersyk dien nei de hûsnammen. Net fan alle pannen wie doe in namme bekend.^[1]

Yn it midden fan it plein stiet in glêzen byld fan aartsingel Michael dy't de beskermhillige fan de stêd Swol is.

Hûsnammen[bewurkje seksje | boarne bewurkje]

Nûmer	Hûsnamme	Fryske oersetting	Namme op it pân (2006)
3	De Drie Kalanders (oarspronklik: De Drie Camelotten)	De Trije kalinders	ja
4	In de Zon	Yn de Sinne	ja
5	Koning David	Kening David	ja
6	Het Rad van Avontuur	It Rêd fan Aventoer	nee
7	De Blauwe Druif	De Blauwe Drúf	nee
8	De Goude Arend (oarspronklik:De Clarenborch)	De Gouden Earn	nee
9	De Blanckensteyn		nee
10	In 't Rode Hert	Yn it Reade Hart	ja
11 east	De Gouden Ster	De Gouden Stjer	nee
11 west	De Kronenborg	De Kroaneboarch	nee
11	Het Nieuwe Heerenlogement (nei gearfoeging east- en westlik part)	It Nije Heare-út-fan-hûzersplak	nee
12	De Zilveren Helm	De Sulveren Helm	nee
13	De Witte Wan		nee
13A	Stadscafé Blij		ja
14	De Drie Flesjes	De Trije Fleskes	ja
15	Het Hondje	It Hûntsje	ja