Besjoch de boarne foar Greyfriars Kirk (Dumfries)

{{Ynfoboks bouwurk
| namme                       = Greyfriars Kirk
| ôfbylding                   = Greyfriars Church, Dumfries - geograph.org.uk - 1769872.jpg
| ôfbyldingsbreedte           = 200px
| ôfbyldingstekst             = 
| lân                         = [[File:Flag of the United Kingdom.svg|20px]] [[Grut-Brittanje]]
| bestjoerlike ienheid 1      = lânsdiel
| namme bestjoerlike ienheid 1= [[File:Flag of Scotland.svg|20px]] [[Skotlân]]
| bestjoerlike ienheid 2      = 
| namme bestjoerlike ienheid 2= 
| bestjoerlike ienheid 3      =  
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| plak                        = [[Dumfries]]
| adres                       = 
| koördinaten                 = 
| type bouwurk                = [[tsjerke]]
| keatling                    = 
| boujier                     = [[1868]]
| sloopjier                   = 
| arsjitekt                   = [[John Starforth]] 
| boustyl                     = [[neogotyk|neogoatysk]]
| oerbrêget                   = 
| tunnelet ûnder              = 
| wei of spoar                = 
| hichte                      = 
| lingte                      = 
| oerflak                     = 
| tal ferdjippings            = 
| kosten                      = 
| webside                     = [http://www.greyfriarsdumfries.com/ www.greyfriarsdumfries.com]
}}
De '''Greyfriars Kirk''' of '''Greyfriars Church''' is in [[monumint (erf)|monumintaal]] [[tsjerke]]gebou yn 'e [[stêd]] [[Dumfries]], yn súdwestlik [[Skotlân]]. It hjoeddeiske [[gebou]] datearret fan [[1868]], mar de orizjinele [[tsjerke]], dy't ferneamd waard nei de [[fransiskanen]] of "grize fraters" (''grey friars''), waard mids [[trettjinde iuw]] set. De tsjerke waard ferneamd yn 'e [[skiednis]] fan [[Skotlân]] as it plak dêr't de romrofte [[Skotske kening]] en frijheidsstrider [[Robert de Bruce]] yn [[1306]] syn foarnaamste rivaal foar de troan, [[Jan&nbsp;III fan Comyn, hear fan Badenoch]], [[moard|om hals brocht]].

==Skiednis==
De Greyfriars Kirk ûntstie yn 'e midden fan 'e [[trettjinde iuw]], doe't [[Devorguilla fan Gallowegen]], de [[oarehelte|frou]] fan [[Jan I fan Balliol]] en de [[mem]] fan 'e lettere [[kening]] [[Jan fan Skotlân]], yn 'e [[stêd]] [[Dumfries]] in [[kleaster]] stifte. Hja nûge dêrta de [[fransiskanen|fransiskaanske oarder]] út om har yn 'e stêd te fêstigjen. Om't de leden fan dy [[kleaster]]oarder op 'e [[Britske Eilannen]] fanwegen harren grize [[pij]]en bekendstiene as "grize fraters" ([[Ingelsk]]: ''gray friars''), kaam de tsjerke neitiid yn it [[Skotsk]] de ''Greyfriars Kirk'' te hjitten. Der is gjin ôfbylding oerlevere fan it earste gebou, dat eins de namme 'Tsjerke fan Us Leaffrou' droech, mar der is alle reden om oan te nimmen dat it in tsjerke yn 'e [[Ingelân|Ingelske]] styl wie, mei in [[skip (arsjitektuer)|skip]] en in [[koar (arsjitektuer)|koar]]. 
[[File:Death_of_Comyn.jpg|left|thumb|250px|De dea fan [[Jan III fan Comyn, hear fan Badenoch|Jan fan Comyn]] foar it heechalter fan 'e Greyfriars Kirk.]]

De oarspronklike Greyfriars Kirk wie in [[kleaster]]kapel, dy't njonken de [[stins]] fan 'e [[Klan Maxwell|Maxwells]] ferriisde, likernôch 60&nbsp;m westlik fan it plak dêr't de hjoeddeistige tsjerke stiet. It wie dêr dat ein [[trettjinde iuw]] [[John Duns Scotus]], dy't letter [[sillich]] ferklearre wurde soe, ta [[mûnts]] wijd waard.

Under de [[Earste Skotske Unôfhinklikheidsoarloch]] hie op [[10 febrewaris]] [[1306]] [[Robert I fan Skotlân|Robert fan Bruce, greve fan Carrick]], yn 'e kapel in moeting mei [[Jan&nbsp;III fan Comyn, hear fan Badenoch]], syn foarnaamste rivaal yn 'e striid om 'e Skotske troan. Neffens it histoaryske [[14e iuw|fjirtjinde-iuwske]] [[epos]] ''Brus'', fan [[John Barbour]], dat ien fan 'e seldsume min ofte mear kontemporêne boarnen oer Robert fan Bruce is, soe dyselde Comyn dêrby lyk foar it [[heechalter]] fan 'e kapel deadien hawwe. Hoewol't [[paus]] [[Klemins&nbsp;V]] Bruce foar dy die [[ekskommunikaasje|ekskommunisearre]], liet Bruce himsels seis wiken letter te [[Scone (Skotlân)|Scone]] ta [[kening fan Skotlân]] kroane. Yn [[1314]] soed er troch de oerwinning yn 'e [[Slach by Bannockburn]] Skotlân befrije fan 'e [[Ingelân|Ingelske]] oerhearsking.

Mids [[sechstjinde iuw]] waard ûnder driging fan it [[protestantisme]] in grut diel fan 'e besittings fan it fransiskaanske kleaster en de Greyfriars Kirk yn bewarring jûn by lju dy't it [[roomsk-katolisisme|roomske]] [[leauwe]] in waarm hert tadroegen. Nei de [[Skotske Reformaasje]], fan [[1560]], sprongen pleatslike notabelen by om 'e [[pinsjoen]]en fan 'e fransiskaanske bruorren oan te suverjen. Neitiid ûntjoegen guon mûntsen har ta protestantske [[predikant]]en, wylst oaren beskûl sochten by it ynfloedrike Maxwell-laach, dat de [[Roomsk-Katolike Tsjerke]] trou bleau.

Nei [[1707]], doe't de besteande tsjerkegebouwen yn Dumfries troch de oanwaaks fan 'e stedsbefolking te krap wurden wiene, kocht it stedsbestjoer de âlde Maxwell-stins op en liet dy slope. Op dat plak (dêr't ek de moderne tsjerke noch stiet) waard yn [[1727]] in nij tsjerkegebou set, dat de namme fan 'Nije Tsjerke' (''New Kirk'') krije moast. De âlde gewoanten blieken lykwols te machtich, dat de namme fan 'Greyfriars Kirk' bleau ek neitiid yn gebrûk. De nijbou koste [[Skotsk pûn|S£]]1.970, in bedrach dat it stedsbestjoer byinoar brocht troch in spesjale [[belesting]] op [[bier]] te heffen. 
[[File:Greyfriars Church Chancel - geograph.org.uk - 844197.jpg|right|thumb|250px|It ynterieur fan 'e Greyfriars Kirk.]]

Tsjin 'e [[1860]]-er jierren wie de Nije Tsjerke yn ferfal rekke, en waard besletten ta sloop. Op itselde plak ferriisde yn [[1868]] de hjoeddeistige tsjerke. Troch [[sekularisaasje]] en leechrin besleat de [[presbyterianisme|presbyteriaanske]] [[Tsjerke fan Skotlân]] yn [[2004]] om 'e Greyfriars Kirk fan 'e hân te dwaan. Uteinlik waard it gebou yn [[2008]] te keap te setten, wêrnei't it oanskaft waard troch in [[Anglikaanske Tsjerke|anglikaanske]] [[goeddiedichheid]]sorganisaasje dy't oprjochte wie troch in neikommeling fan 'e [[boargemaster]] fan Dumfries dy't oan it begjin fan 'e [[achttjinde iuw]] opdracht jûn hie ta de bou fan 'e Nije Tsjerke. Nei't it gebou wijd wie oan 'e [[hillige]] [[Bride (hillige)|Bride]], waard it op 'e Skotske nasjonale [[feestdei]] ''[[St. Andrew's Day]]'', op [[30 novimber]] [[2008]], op 'e nij iepensteld foar leauwenden.

==Ynrjochting==
De hjoeddeistige tsjerke kaam ôf yn [[1868]]. It gebou is ûntwurpen troch [[John Starforth]] yn in foar de twadde helte fan 'e [[njoggentjinde iuw]] modieuze [[neogotyk|neogoatyske styl]]. As boumateriaal waard nijhoude [[sânstien]] út it [[stiengat]] fan [[Locharbriggs]] oanfierd, mar dêrnjonken is ek gebrûk makke fan âlde [[stien]] dy't earder brûkt wie foar de Nije Tsjerke, de Maxwell-stins en it oarspronklike kleaster. In kop fan 'e [[apostel]] [[Petrus (apostel)|Petrus]], fan in [[hillige]]byld út it kleaster, is ynmitsele yn 'e [[muorre]] fan 'e [[treppen]]. Yn [[1873]] waard yn 'e súdlike [[beuk (arsjitektuer)|beuk]] it [[oargel]] ynboud. De [[tsjerkklok]] dy't yn de [[toer (bouwurk)|toer]] hinget en teminsten fjouwer kear [[dei]]s let wurdt, datearret út [[1744]], en waard getten troch [[William Evans (brûnsjitter)|William Evans]] út [[Chepstow]].

==Keppelings om utens==
*{{en}}[http://www.greyfriarsdumfries.com/ Offisjele webside fan 'e Greyfriars Kirk yn Dumfries]

{{boarnen|boarnefernijing=
*[http://www.greyfriarsdumfries.com/history.html Skiednis fan 'e Greyfriars Kirk yn Dumfries]
}}

[[Kategory:Tsjerkegebou yn Skotlân]]
[[Kategory:Dumfries]]
[[Kategory:Bouwurk út de 13e iuw]]
[[Kategory:Bouwurk sloopt yn 1727]]
[[Kategory:Bouwurk út 1727]]
[[Kategory:Bouwurk sloopt yn 1865]]
[[Kategory:Bouwurk út 1868]]