Besjoch de boarne foar De Tille (boekhannel)

{{Bedriuw
| ôfbylding                    = 
| ôfbyldingstekst              = 
| ôfbyldingsbreedte            = 
| namme                        = De Tille
| histoaryske namme            = 
| nasjonaliteit                = [[File:Flag of the Netherlands.svg|border|20px]] [[Nederlân]]sk
| type                         = privaat 
| sektor                       = [[boekhannel]]<br>[[antikwariaat]]<br>[[útjouwerij]]
| haadkertier                  = 
| fêstige yn                   = [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]] ([[Fryslân]])
| oprjochte                    = [[1948]]
| opdoekt                      = 
| oprjochter                   = [[Sipke Dykstra]]
| eigner                       = 
| fuortkommen út               = Fryske Boekhandel
| opgien yn                    = [[Selexyz]], dêrnei [[Polare]]
| memme-ûndernimming           = 
| dochterûndernimmings         = 
| omset                        = 
| winst                        = 
| wearde                       = 
| aktyf yn                     = 
| wurknimmers                  = 
| tal lokaasjes                = 
| webside                      = net mear fan tapassing
}}
'''De Tille''' wie in [[boekhannel]] yn [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]], dy't lang rûnom as dé boekhannel fan [[Fryslân]] beskôge waard.<ref name="lc">{{Fuotnoat|{{Aut|Walthaus, Asing}}, ''Boekhandel met een Friese Missie'', yn: de ''Ljouwerter Krante'', 19 jannewaris 2018, s. 23.}}</ref> Dizze [[winkel]] waard yn [[1948]] oprjochte en wie fan [[1978]] ôf fêstige oan it [[Ruterskertier]].<ref name="lc"/> Ferkearde beslissings en ynskattingsflaters op it mêd fan [[bedriuw]]sbelied laten úteinlik nei mear as sechstich jier, yn 'e mande mei de algemiene [[ûntlêzing]], ta it opdoeken fan 'e boekhannel.<ref name="lc"/>

==Skiednis==
===Begjin===
De foarskiednis fan De Tille begûn fuort nei de [[Twadde Wrâldoarloch]]. [[Skipper (berop)|Skipper]]ssoan [[Sipke Dykstra]] naam doe [[ûntslach]] as [[notaris]]klerk om't er utering jaan woe oan syn leafde foar it [[Frysk]]talige [[boek]] troch in eigen [[boekhannel]] te begjinnen dy't him spesifyk talei op dat mêd.<ref name="lc"/> Hy wie net folslein nij yn it [[boekferkeaper]]sfak, mei't er al fan [[1936]] ôf belutsen wie by de [[ferkeap]] fan Fryske literatuer troch it [[Kristlik Frysk Selskip]] (KFS).<ref name="vwts">{{Fuotnoat|——, ''Archiefinventaris boekhandel, uitgeverij en antiquariaat De Tille'', yn: ''Van Wad tot Stad'', 30 jannewaris 2018, s. 13.}}</ref> Nei't er syn Fryske Boekhandel oprjochte hie, dy't fêstige wie oan 'e [[Prins Hindrikstrjitte (Ljouwert)|Prins Hindrikstrjitte]] yn [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]], ûntdiek er lykwols al rillegau dat er fan allinnich de [[ferkeap]] fan Frysktalige boeken net bestean koe. Sadwaande besleat Dykstra in algemiene boekhannel te begjinnen mei dêrby yn in [[antikwariaat]]. Dat waard De Tille, dy't yn [[1948]] syn doarren iepene oan 'e [[Wurdumerdyk]].<ref name="lc"/><ref name="vwts"/> De [[namme]] fan 'e boekhannel, dy't ferwiist nei in soarte fan [[brêge]], ûntliende Dykstra oan it [[Frânsk]]e [[wurd]] ''le pont'', yn 'e betsjutting fan 'e skeakel tusken de boekhannelbrâns en de lêzer.<ref name="vwts"/>

===Heechtijdagen===
Ek yn dizze nije saak lei Dykstra lykwols de klam op [[Fryske literatuer]]. Hy wie dêr sa oan ferslingere, dat der fan [[1968]]<ref name="vwts"/> oant yn 'e [[1980]]-er jierren ek in lytse [[útjouwerij]] oan De Tille ferbûn wie, dêr't yn totaal likernôch 150 [[titel (opskrift)|titels]] ferskynden.<ref name="lc"/> Foarbylden fan útjeften fan De Tille wiene de samle [[gedicht|fersen]] fan [[Fedde Schurer]], [[Obe Postma]] en [[Piter Jelles Troelstra]]<ref name="lc"/> en in klassiker as ''De Sûnde fan Haitze Holwerda'' fan [[Ulbe van Houten]],<ref name="vwts"/> mar ek de trijedielige [[ornitology]]ske [[bestseller]]rige ''Vogels in Friesland'',<ref name="lc"/> it ''Hindelooper Schilderboek''<ref name="vwts"/> en it ''Elfstedenlogboek'' út [[1986]], dêr't tsientûzenen eksimplaren fan ferkocht waarden.<ref name="vwts"/>

Yn [[1978]] ferfear De Tille nei it [[Ruterskertier]], hoewol't de winkel dêr yn 'e folksmûle oan it [[Saailân]] fêstige wie, fuort njonken de 'efterkant' fan [[V&D]].<ref name="lc"/> Dêr kaam de boekhannel yn in rom [[gebou|pân]] dat [[hier (jild)|hier]]d waard fan 'e [[Doopgesinde Sosiëteit|Doopsgesinde Tsjerke]] fan Ljouwert. Jierrenlang wie dêr behalven de boekhannel, dy't yn [[1983]] oernommen wie troch Dykstra syn [[soan]] [[Thys Dykstra]],<ref name="vwts"/> ek in [[eksposysje]]romte foar Fryske [[keunstner]]s.<ref name="lc"/> De boekhannel hie in protte súkses mei boekpresintaasjes fan wurk fan skriuwers as [[Jan Wolkers]], [[Geert Mak]] en [[Connie Palmen]].<ref name="vwts"/> It antikwariaat, dêr't Dykstra syn oare soan [[Gerben Dykstra]] de skepter swaaide, wie ûnderwilens yn [[1958]]<ref name="vwts"/> ferhuze nei in pân oan 'e [[Weard (strjitte)|Weard]].<ref name="lc"/> Dit bedriuw soe bestean bliuwe oant it yn [[2009]] syn doarren sleat.<ref name="vwts"/> 

Yn 'e [[1980]]-er jierren wurke [[bibliofyl]] [[Michaël Zeeman]] by de De Tille. Hy brûkte de winkel, nei't it skynt mei goedkarring fan Dykstra, as in soarte fan [[bibleteek]], mar in ymposante hoemannichte 'liende' boeken brocht er nea werom. Dat late úteinlik ta Zeeman syn ûntslach en ta in [[rjochtsaak]] dy't yn [[1986]] begûn en yn [[1993]] sûnder [[fûnis|feroardieling]] [[skikking|skikt]] waard.<ref name="lc"/> [[Ton van Dijk]] skreau oer dizze kwestje it yn [[1995]] ferskynde boek ''Hier Gebeurt Nooit Iets''.<ref name="lc"/> Yn [[2018]] sei Thys Dykstra dêroer yn 'e ''[[Ljouwerter Krante]]'' dat dat wat him oanbelange it lêste wurd oer de saak west hie, mar nettsjinsteande dat efterfolge it him noch jierren, om't "Zeeman mar net ophold him te manifestearjen."<ref name="lc"/>

===Delgong en ein===
Thys Dykstra ferkocht De Tille yn [[1999]] oan [[Van Dijk Educatie]] yn [[Kampen]], dy't de ferkeap fan [[skoalboek]]en yn Ljouwert behold en de rest fan 'e boekhannel trochferkocht oan [[Boekhannels Groep Nederlân]] (BGN).<ref name="lc"/><ref name="vwts"/> Fan dat punt ôf rekke De Tille yn 'e nederklits, mei't de boekhannel sûnder de skoalboekeferkeap eins mar kwealk bestean koe. Yn [[2016]] feroare de BGN syn [[namme]] yn [[Selexyz]]; De Tille waard doe 'selexyz De Tille'. De boekhannelkeatling rekke lykwols yn swierwaar om't men net op 'e tiid meigien wie yn 'e ferkeap fan boeken oer it [[ynternet]], en sadwaande in grut diel fan 'e merk kwytrekke (benammen oan [[Bol.com]]).

Doe't de merk foar boeken troch de algemiene [[ûntlêzing]] yn 'e folgjende jierren noch sterk kromp, moast Selexyz ein [[maart]] [[2012]] [[útstel fan betelling]] oanfreegje. Uteinlik gie it bedriuw mids [[2012]] [[fallisemint|oer de kop]].<ref name="nrc">{{Fuotnoat|[https://www.nrc.nl/nieuws/2012/03/27/hoofdkantoor-selexyz-is-failliet-a1446418 {{Aut|Zantingh, Pieter}}, ''Moederbedrijf Selexyz failliet, maar boekhandels gered'', yn: ''NRC Handelsblad'', 27 maart 2012.]}}</ref> Op it alderlêst waarden de boekhannels fan Selexyz oernommen troch [[De Slegte]],<ref name="nrc"/> in keatling fan antikwariaten, dy't ek yn Ljouwert in fêstiging hie, oan 'e stille kant fan 'e [[Nijstêd (Ljouwert)|Nijstêd]]. De Tille makke doe in trochstart as 'De Tille/De Slegte', en it antikwariaat fan De Slegte loek yn it gebou oan it Ruterskertier by de boekhannel yn. Op [[27&nbsp;juny]] [[2013]] waard foar De Slegte en de dêrtroch oernommen boekhannels de nije namme [[Polare]] yntrodusearre. De Slegte hie lykwols tefolle hea op 'e foarke nommen, en kaam troch de oername sels yn 'e swierrichheden. Begjin [[jannewaris]] [[2014]] moast Polare útstel fan 'e betelling oanfreegje en op [[28&nbsp;jannewaris]] giene alle winkels fan 'e keatling ticht.<ref>[https://www.nu.nl/boek/3711033/polare-officieel-failliet-verklaard.html?redirect=1 ——, ''Polare officieel failliet verklaard'', op: Nu.nl, 24 febrewaris 2014.]</ref> Dat wie de definitive ein foar De Tille, dy't neitiid oernommen waard troch [[konkurrinsje (ekonomy)|konkurrint]] [[Boekhannel Van der Velde]] en dêr folslein yn opgie.<ref>[http://www.huisaanhuisleeuwarden.nl/nieuws/35993/voormalige-boekhandel-de-tille-heet-nu-ook-van-der-velde/ ——, ''Voormalige boekhandel De Tille heet nu ook Van der Velde'', yn: ''Huis-aan-Huis Leeuwarden'', 20 maart 2014.]</ref>

==Argyf==
Neitiid waard it [[argyf]] fan 'e boekhannel, it antikwariaat en de útjouwerij (de Dykstra's hiene sûnt de Twadde Wrâldoarloch neat weismiten) oerdroegen oan [[Tresoar]].<ref name="lc"/><ref name="vwts"/> Dêr wie [[argivaris]] Barteld de Vries trije jier dwaande mei it meitsjen fan in wiidweidige [[ynhâldsopjefte]] fan 'e 21&nbsp;[[meter|m]] argyfstikken fan boekhannel en útjouwerij en nochris 3&nbsp;m fan it antikwariaat.<ref name="lc"/> Ek de persoanlike [[briefkerij|korrespondinsje]] fan Sipke Dykstra mei persoanen út de Fryske literêre wrâld (lykas [[Eeltsje Boates Folkertsma]] en [[Berend Joukes Fridsma]]) siet dêrby yn, sadat it argyf in ynkyk jout yn 'e wrâld fan 'e Fryske literatuer fan nei de Twadde Wrâldoarloch.<ref name="lc"/> Op [[freed]] [[19&nbsp;jannewaris]] [[2018]] fûn der by Tresoar in iepenbiere plechtichheid plak dêr't by fierd waard dat de ynventarisaasje ôf en it argyf frij tagonklik wie, útsein de prosesstikken fan 'e saak-Zeeman, dy't fanwegen regels op it mêd fan iepenbierheid oant [[2042]] inkeld foar [[wittenskiplik ûndersyk]] tagonklik binne.<ref name="lc"/>

{{boarnen|boarnefernijing=
<references/>
}}

{{DEFAULTSORT:Tille, De}}
[[Kategory:Fryske boekhannel]]
[[Kategory:Frysk antikwariaat]]
[[Kategory:Fryske útjouwerij]]
[[Kategory:Bedriuw oprjochte yn 1948]]
[[Kategory:Bedriuw opheft yn 2014]]
[[Kategory:Bedriuw yn Ljouwert]]