Akropolis fan Atene

	Akropolis fan Atene; Ακρόπολη Αθηνών
	UNESCO-wrâlderfgoed
lân	Grikelân
UNESCO folchnûmer	404
kritearia	kultureel: (i)(ii)(iii)(iv)(vi)
ynskriuwing	1987 (11e sessy)
koördinaten	37°58'N 23°43'E
buffersône	116,81 ja
	Kaart
	;
	UNESCO-wrâlderfgoedlist

De Akropolis fan Atene (Modern Gryksk : Ακρόπολη Αθηνών Akrópoli Athinōn; Aldgryksk : ἡ Ἀκρόπολις τῶν Ἀθōn hē Akropolis tōn Athēnōn) is de fêsting fan it Alde Atene, dat yn 'e fyfde iuw f.Kr. is werboud as in kompleks fan hillichdommen. Der binne ek ferskate gebouwen út de âldheid op 'e flanken fan 'e Akropolis. De Akropolis leit op in 156 meter hege kalkstiennen rots yn it sintrum fan 'e moderne stêd Atene. De rots leit 80 m boppe it strjitnivo en is 136 m breed en 270 m lang. It is in UNESCO-wrâlderfgoedplak en ien fan 'e meast besochte toeristyske plakken yn' e wrâld.

Lokaasje

De lokaasje fan 'e Akropolis wie ideaal foar in delsetting. Eartiids waard it troch in fruchtbere flakte omfieme en it wie in feilich plak net fier fan 'e see. Utsein oan 'e westlike kant hat de rots steile hellingen. It wurd Akropolis is in kombinaasje fan ἄκρος ('akros', 'heechste diel fan') en πόλις ('polis', 'stêd').

Skiednis

Alhoewol't der spoaren fan noch âldere delsettings fûn binne, falt de earste wichtige perioade yn it Myseenske tiidrek tusken 2000 en 1200 f.Kr. Lykas yn Mysene sels wie it keninklike kastiel de kearn fan 'e fêsting. Om 1500 f.Kr. waard dy hege delsetting mei wâlen omfieme. Op it west lei de haadpoarte en yn it noardeast joech in poarte ûnder in toer tagong ta it kastiel. Yn 'e 13e iuw f.Kr. waard de 6 m dikke Pelasgyske of Syklopysjek muorre boud om de eardere wâlen te ferfangen en yn it plak fan 'e noardeastlike poarte waard oan 'e noardkant in ûnderierdske trep oanlein. De westlike tagong yn 'e Syklopyske muorre waard ûnder Pisistratus en syn soannen feroare yn in propylon. Om't it Orakel fan Delfi yn 510 f.Kr. ferkundige dat de Syklopyske muorre ûngelok bringe soe, waard dy foar in grut part ôfbrutsen. Oant dy tiid bestie Atene út net mear as in pear doarpkes om de Akropolis hinne.

Yn 480 f.Kr., koart foar de Slach by Salamis, waard it hiele plato troch de Perzen ferneatige. Letter liet Temistokles de bemuorre wâlen yn it west en it noard wer opbouwe mei materiaal fan ruïnes en âlde bouwurken en dêrnei wreide Kimon II it plato nei it suden út en liet doe de eastlike en súdlke wâlen oanlizze. Yn it pún wêrmei't it terras nei de ferneatiging fan it hiele kompleks lykmakke en útwreide waard, binne in soad byldhoufragminten fan foar 480 f.Kr. ûntdutsen (no te sjen yn it Akropolismuseum ). Earst doe waarden de gebouwen boud dy't de Akropolis hjoed-de-dei sa ferneamd meitsje: It Partenon, de Propyleeën, de Timpel fan Nike en it Erechteion. Finansjeel waard de útfiering mooglik makke troch it oerdragen fan 'e kas fan it Delysk Bûn fan Delos nei Atene yn 454 f.Kr. Sûnt dy tiid wie de Akropolis allinich in religieus sintrum. It grutte konsept feroare de Akropolis yn in nasjonaal hillichdom, wylst har militêre en politike funksjes ferdwûnen. De Akropolis bleau de religieuze kearn fan 'e stêd, ek doe't de befolking har yn 'e legere stêd nei wenjen sette en de stêd begûn út te wreidzjen.

Under it Turkske bewâld hiene de bouwurken te lijen fam krûdeksploazjes, fral it Partenon yn 1687. Under ynfloed fan it klassisisme waard yn 'e 19e en 20e útein set om de Akropolis safolle mooglik te renovearjen. Hjoed-de-dei foarmet it massatoerisme it grutstse gefaar foar de monuminten. Dêrom is it al lang net mear tastien om oeral frij oer hinne te rinnen. Mear resint is de beheining fan it oantal toeristen dat deis in besite bringe kin oan 'e Akropolis.

Beskriuwing

De wichtichste (noch besteande) gebouwen op de Ateenske Akropolis binne:

it Partenon: útein set yn 448 en stillein yn 432 f.Kr.; arsjitekten: Iktinos en Kallikrates; ûnder tafersjoch fan en ornamintale byldhoukeunst: Feidias.
de Propyleeën (met hallekompleks): útein set yn 437 en foltôge yn 433 f.Kr.; arsjitekt: Mnesikles
de Timpel fan Nike: útein set yn 427 en foltôge yn 424 f.Kr.
it Erechtheion, útein set yn 421 ûnder arsjitekt Mnesikles (?) en nei in lange ûnderbrekking ûnder de arsjitekten Filokles en Archilochos foltôge yn 407 f.Kr. Njonken de timpel groeit in oliifbeam dy't ea troch de goadinne Atene oan 'e stêd skonken soe wêze.

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

Dizze side is alhiel of foar in part in oersetting fan de Nederlânsktalige Wikipedyside; sjoch foar de bewurkingsskiednis: nl:Akropolis van Athene

Griekenland Agon Cultuur Reisgidsen ISBN 90-5157-155-0
Petri Levi: Atlas van het oude Griekenland, twadde printinge, ISBN 90 10 03856 4

Wikimedia Commons

Ofbylden dy't by dit ûnderwerp hearre, binne te finen yn de kategory Acropolis of Athens fan Wikimedia Commons.