De posysje fan de frou yn natoerreligys

Trochdat natoerreligys oer de hiele wrâld troch withoefolle ferskillende folken en stammen beliden wurde, ferskilt de posysje fan de frou yn natoerreligys tige by tige. Troch ferskillen yn kultuer en maatskiplike ûntwikkeling kinne froulju by it iene natoerfolk in hege en tige respektearre posysje ynnimme, wylst se by it oare beskôge wurde as in needsaaklik kwea.

Matriargy en matrilineêrens

By de Yndiaanske folken fan Noard-Amearika wie de posysje fan ’e frou ornaris heech. By de noardeastlike Irokeeske folken, bygelyks, hienen de frouljusrieën, ta spotternij fan ’e blanke kolonisten, in tige grutte ynfloed op ’e beslútfoarming oangeande it bestjoer en alle oare saken fan belang. Ek op guon plakken yn Aazje is de posysje fan ’e frou tige heech. By ferskate folken is de maatskippij dêr martriargaal, of is de fererving matrilineêr, fia de mem, of beide. Foarbylden dêrfan binne de Naksi fan súdwestlik Sina en de Minangkabauwers fan westlik Sumatra, al binne dy lêste al sûnt iuwen islamitysk.

De frouljusbesnijenis

Yn Afrika besuden de Sahara, bygelyks by de Maasai fan súdlik Kenia en noardlik Tanzania, de Igbo fan súdeastlik Nigearia en de Kosa en Sûloes fan Súd-Afrika, is de posysje fan ’e frou lykwols ornaris leech en ûnderhearrich oan har heit of man. In útwaaks fan dy ûnderhearrigens is de frouljusbesnijenis, dêr’t de klitoris by fuortsnijd wurdt. De grûnslach foar dizze ôfgryslike praktyk is it leauwen dat in frou folchsumer wurdt as se gjin seksuële gewaarwurdings mear hat. By natoerfolken fynt de frouljusbesnijenis almeast plak as in oergongsritueel.

Froulju as njoer mystearje

By de Jorûba, fan súdwestlik Nigearia en súdlik Benyn, binne de posysje en status fan ’e frou beladen mei it njoere mystearje fan ’e froulike ambifalinsje, dat sawol respekt as ferachting opropt. De grûnslach dêrfan leit yn ’e Jorûba-mytology, dy’t ferhellet hoe’t de goadinne Jemoja, de beskermfrouwe fan ’e Jorûba-heksen, mei har eigen soan Orungan sliepte en dêrnei it libben skonk oan ’e rest fan it panteon. Oare goadinnen dy’t mei hekserij assosjearre wurde, binne Olukun, de goadinne fan ’e ûnfruchtberens, en Osun, de goadinne fan ’e leafde, skiedings en skandalen. Ek kenne de Yorûba dûnsen, seremoanjes en oare rituëlen om ’e froulike foarâlden, dy’t beskôge wurde as ysbaarlike goadinnen, myld te stimmen.

De Bambara, fan súdlik Maly, hawwe krekt sa’n dûbelweardige hâlding foar froulju en it froulike oer as de Yoruba. Sy leauwe yn ’e sûndefal, dy’t symbolisearre wurdt troch de wanzo, de disoarderlike, ta hekserij oerhingjende, froulike kant fan ’e yn syn folsleinens twaslachtige minske. Dy wanzo is by manlju sichtber as de foarhûd. By it earste oergongsritueel dat Bambara-jonges ûndergean moatte, de n’domo, wurde se dan ek besnijd, om it froulike elemint oan harren te ûntlûken, sadat se nei in frou sykje sille om wer kompleet te wurden. De Bambara leauwe dat dit de basis fan ’e minsklike mienskip is. It sechsde en lêste oergongsritueel, de kore, hat ta doel om ’e man syn froulike elemint wer werom te jaan, sadat er yn syn folsleine foarm nei de goaden weromkeare kin.

Houliksriten

Wat houliksriten oangiet, wurde by de measte natoerfolken de famkes úthylke, benammen yn Afrika. Guon folken bedriuwe endogamy en oare eksogamy. By endogamy komt de houlikspaartner út ’e eigen groep; dat komt bygelyks foar by de folken fan ’e Pueblo-kultuer fan ’e Amerikaanske steaten Nij Meksiko en Arizona. By eksogamy moat de houlikspaartner krekt fan bûten de eigen groep komme, lykas it gefal is by de súdeastlike Noardamerikaanske folken. Ek polygamy, it trouwen fan ien man mei mear as ien frou, komt by natoerfolken wol foar, benammen yn Afrika en East- en Súdeast-Aazje.

Guon folken hâlde der lykwols ôfwikende tradysjes oangeande froulju op nei. Sa hat neffens de adat, of folkswet, fan ’e Minangkabauwers, in man neat te sizzen oer syn frou en mei er neat fan har ferwachtsje útsein dat se net mei oare manlju sliept. By de Santal, út ’e Yndiaaske steat Orissa, hawwe froulju ek in hege status. De Santal hawwe in tige nijsgjirrich houlikssysteem mei ûnderskate manearen foar froulju om oan ’e man te kommen. Ien dêrfan is nir balak bapla, oftewol “houlik troch ynkringing”: as in frou der troch mear otterdokse metoaden net yn slagget en krij de man dy’t se hawwe wol, kin se gewoan by him ynlûke. As hy en syn famylje har der dan binnen in wike as twa net wer út krije kinne, moat er mei har trouwe. By de Naksi is it troch it konsept fan azhu ("freon”) foar manlju en froulju mooglik om in relaasje te hawwen sûnder te trouwen. Bern dy’t út sokke relaasjes fuortkomme, hearre by de mem, en de heit hoecht harren allinne mar te stypjen salang’t de relaasje duorret. De Naksi hechtsje dan ek gjin wêzentlike betsjutting oan heit-wêzen. De Lahula fan noardlik Yndia, ta einbeslút, bedriuwe tradisjoneel polyandry, it trouwen fan ien frou mei mear as ien man. It húshâlden wurdt dêrby laat troch de âldste man, dy’t de jûnda neamd wurdt.

Sjoch ek

Literatuer

J. van Beurden, Ethiopië/Eritrea, Amsterdam/De Haach, 1994.
Indianen - De oorspronkelijke bewoners van Noord-Amerika, ûnder redaksje fan R. Collins, Amsterdam, 1995.
M. Eliade en I.P. Couliao, Wereldreligies in kaart gebracht, Utert, 1992.
D. Else en oaren
- Southern Africa, Hawthorn, 2000.
- West Africa, Hawthorn, 1999.
M. Fitzpatrick, Tanzania, Zanzibar & Pemba, Hawthorn, 1999.
M. Fletcher, H. Finlay en G. Crowther, Kenya, Hawthorn, 2000.
F.L. Gordon, Ethiopia, Eritrea & Djibouti, Hawthorn, 2000.
W. Kielich, Volken en Stammen - Indonesië, Amsterdam, 1976.
B. Mayhew en Th. Huhti, South-West China, Hawthorn, 1998.
B. Mayhew en oaren, Indian Himalaya, Hawthorn, 2000.
J. Murray, J. Williams en R. Everist, South Africa, Lesotho & Swaziland, Hawthorn, 1998.
R. Storey en oaren, China, Hawthorn, 1998.
B. Thomas en oaren, India, Hawthorn, 1997.
P. Turner en oaren, Indonesia, Hawthorn, 1997.
H. Wouters, Volken en Stammen - Noord-Amerika, Amsterdam, 1974.