Beowulf: ferskil tusken ferzjes

←Toan eardere ferskillen Neikommende ferskillen →

Content deleted Content added

Inline

De ferzje fan 5 jan 2013 om 16.35

Earste side fan Beowulf, bewarre bleaun yn de Nowell Kodeks.

De Beowulf is in Aldingelsk epysk gedicht, dichte mei stêfrym, fan 3182 rigels en kompilaasje fan ûnderskate ferhalen dy't yn 'e iere Midsieuwen omgongen. It gedicht is it grutste Aldingelske gedicht en foarmet in tsiende fan alle poëzij yn it Aldingelsk. Lang hat it gedicht fral beskôge west as in boarne fan it Aldingelsk; it wie Tolkien dy't as earste in stúdzje makke fan de Beowulf as literêr wurk.

Datearring

It hânskrift is fan koart foar it jier 1000 en hat fan himsels gjin titel, mar wurdt sûnt it begjin fan de 19e ieu it Beowulf neamd. Hoe âld de tekst is, is net wis. Lang hat dy datearre west op lykernôch it jier 700, mar resinter ûndersyk tsjut op in datearring om 850 hinne, of mûglik noch letter. De persoanen dy't yn it gedicht foarkomme binne deselde min-ofte-mear histoaryske figueren, lykas Hugleik dy't ek yn oare teksten foarkomme en dy't de ferhaaltiid datearje tusken 450 en 600.

Ferhaal

It ferhaal dat yn it gedicht ferteld wurdt hat in kristlike boppelaach, mar is yn himsels in Germaansk heldeferhaal fan foar de komst fan it Kristendom. It hannelet oer de held Beowulf dy't út Sweden nei Denemarken kaam om dêr in meunster te befjochtsjen. Mar foar immen út letter tiid is de eftergrûn fan it ferhaal like fassinearjend: de Germaanske kultuer dy't foar de skriuwers faaks gewoan wie, mar no it ferhaal syn sfear jout.

Oersettings

Yn it gedicht komt ek Finn foar, hjir de kening fan de Friezen. De parten fan it gedicht dy't oer Finn hannelje binne yn 1937 troch Douwe Kalma oerset yn it Frysk yn de útjefte Kening Finn.

In proaza-oersetting fan de Beowulf is dien troch Jelle Krol en Popke van der Zee yn 1984.

Foarbyld

Hjir de earste trije rigels mei dêrûnder yn it Frysk, gjin krekte oersetting mar wol mei stêfrym.

Hwæt! We Gārdena in gēardagum,
þēodcyninga, þrym gefrã non,
hû ða æþelingas ellen fremedon.

Hear! Wy Wapen-Denen yn weiwoarn dagen
fan de rykskeningen har rop haw heard
hoe dy ealju eardieden ferjochten.

Hjirby in wat langere oersetting (By it oersetten nei Wykipedy binne spitigernôch in oantal letters wizige).

	IT FERTIIGJEN FAN SCYLD
Hwät! we GârDena in geârdagum þeódcyninga þrym gefrunon, hû þâ äðelingas ellen fremedon. Oft Scyld Scêfing sceaðena þreátum, monegum mægðum meodosetla ofteáh. Egsode eorl,	Hawar! Wy Gardenen út eartiden hawwe fernommen fan de pryslike kening en hoe’t ealju heldendieden útfierden. Faken skeinde Scyld Scefing troepen. Fan manich folk ûntnaam hy meabanken en iggewearre de Eorl.
syððan ærest wearð feásceaft funden: he þäs frôfre gebâd, weôx under wolcnum, weorðmyndum ðâh, ôð þät him æghwylc þâra ymbsittendra ofer hronrâde hýran scolde, gomban gyldan: þät wäs gôd cyning! þäm eafera wäs äfter cenned geong in geardum, þone god sende folce tô frôfre; fyrenþearfe ongeat, þät hie ær drugon aldorleáse lange hwîle.	Sûnt dat momint waard er yn faaie steat fûn. Him waard lykwols fuortsterke bearn. Hy wûks ûnder de wolken. (Wurdjearring waard him jûn). Oant dat elts fan de omwenjenden him oer de walfiskreed hearrigens ferskuldige wie en harren goedachting jilde liet. Dat wie in goede kening! Dêr efter waard him in opfolger berne. Doe´t it koe, waard de jonge troch God stjoerd, om it folk te fuortsterkjen. Hja wiene wjirgje en doarstens benoad. It gie harren oan dat se de liederleasens al in lange wile droegen hiene.
Him þäs lîffreá, wuldres wealdend , woroldâre forgeaf; Beówulf wäs breme (blæd wîde sprang), Scyldes eafera Scedelandum in.	Hij de Libbensharder, weardich bewâldfierder, ferjoech de wrâld. Beowulf wie romroftich. De oanpriizgings foar Scylds stamhâlder waarden wiid verspraat yn Scedelanden.
Swâ sceal geong guma, gôde gewyrcean, fromum feohgiftum on fäder wine, þät hine on ylde eft gewunigen wilgesîðas, þonne wîg cume, leóde gelæsten: lofdædum sceal in mægða gehwære man geþeón. Him þâ Scyld gewât tô gescäphwîle felahrôr fêran on freán wære; hi hyne þâ ätbæron tô brimes faroðe. swæse gesîðas, swâ he selfa bäd, þenden wordum weóld wine Scyldinga, leóf landfruma lange âhte. Þær ät hýðe stôd hringedstefna, îsig and ûtfûs , äðelinges fär; âlêdon þâ leófne þeóden, beága bryttan on bearm scipes, mærne be mäste.	Sa is it dat in jonge goeman, ûnder faars flerken, goede wurken dwaan sil, en floatske jêften docht. Minsken sille him dernei stypje. Kameraden komme dan lju te fikjen. Ûnder alle folken sil men troch lofdieden tadije. Wilens, op foarbeskikte tiid, hie Scyld de dea skipe en ferliet elts foar de Heare. Hy wie folhannich west. No wiene der bêste freonen die’t him fuortbrochten nei de igge van de seebrek en him dêr farre lieten, sa’t hy sels frege hie, doe’t syn wurden bewâld fierden oer syn freonen fan Scyldinga. As leaflik lânfoarst hie hy lang hoede. Dêr by it hout stie in ringsteven, in ealmans fartúch, isich en útfize. Hja leinen harren leaflike kening, de ringenskinker, yn de bûk fan it skip, besiden de mêst.
Þær wäs mâdma fela, of feorwegum frätwa gelæded: ne hýrde ic cymlîcor ceól gegyrwan hildewæpnum and heaðowædum, billum ond byrnum; him on bearme läg mâdma mänigo, þâ him mid scoldon on flôdes æht feor gewîtan.	Der wiene folle skatten van fierwei laden. Nea hearde ik fan in kreazer platboaiem, oangurdze kriichwapens en kriichsgewaden, bilen en boarstplaten. Mannich skat lei op syn boarst, die’t mei him mei soe oer de krêftige floed om witfier fourt te gean.
Nalas hi hine lässan lâcum teódan, þeódgestreónum, þonne þâ dydon, þe hine ät frumsceafte forð onsendon ænne ofer ýðe umbor wesende: þâ gyt hie him âsetton segen gyldenne heáh ofer heáfod, lêton holm beran, geâfon on gârsecg: him wäs geômor sefa, murnende môd.	Nea skonken hja him lytsere jêften; it folk troaie mei skatten. Dat diene hja foar him fanôf syn skepping. Hy waard as bernewêzen allinich stjoerd oer de ie. Doe setten hja him in gouden segefane heech boppe syn holle. Hja lieten him dizze drage oer de see, joegen oer de ûneindige gearikker sigge syn jammerlike wurden siel, mei muoiend moed.
Men ne cunnon secgan tô soðe selerædende, häleð under heofenum, hwâ þäm hläste onfêng.	Men kin net mei wissens sizze, ek gjin sealriejouwer ûnder de himel, wa’t dizze lêst ûntfong.

Keppeling om utens

Aldingelske tekst.
Britske eilannen (700-1000) Midsieuwske literatuer
Nederlânske oersetting fan Beowulf troch Jan Jonk as proaza of as stêfrym

@@ Rigel 37: / Rigel 37: @@
 þäm eafera wäs äfter cenned geong in geardum, þone god sende folce tô frôfre; fyrenþearfe ongeat, þät hie ær drugon aldorleáse lange hwîle.
 || Sûnt dat momint waard er yn faaie steat fûn. Him waard lykwols fuortsterke bearn. Hy wûks ûnder de wolken. (Wurdjearring waard him jûn). Oant dat elts fan de omwenjenden him oer de walfiskreed hearrigens ferskuldige wie en harren goedachting jilde liet. Dat wie in goede kening!
-Dêr efter waard him in opfolger berne. Doe´t it koe, waard de jonge troch God stjoerd, om  it folk te foartsterkjen. Hja wiene wjirgje en doarstens benoad. It gie harren oan dat se de liederleasens al in lange wile droegen hiene.
+Dêr efter waard him in opfolger berne. Doe´t it koe, waard de jonge troch God stjoerd, om  it folk te fuortsterkjen. Hja wiene wjirgje en doarstens benoad. It gie harren oan dat se de liederleasens al in lange wile droegen hiene.
 |-
 | Him þäs lîffreá,  wuldres wealdend , woroldâre forgeaf; Beówulf wäs breme (blæd wîde sprang), Scyldes eafera Scedelandum  in.
-|| Hij de Libbensharder, weardich bewâldfierder, ferjoech de wrâld.  Beowulf wie romroftich. De oanpriizgings foar Scylds stamhâlder waarden wiid verspraat yn Scedelanden.
+|| Hij de Libbensharder, weardich bewâldfierder, ferjoech de wrâld. Beowulf wie romroftich. De oanpriizgings foar Scylds stamhâlder waarden wiid verspraat yn Scedelanden.
 |-
 | Swâ sceal geong guma, gôde gewyrcean, fromum feohgiftum on fäder wine, þät hine on ylde eft gewunigen wilgesîðas, þonne wîg cume, leóde gelæsten: lofdædum sceal in mægða gehwære man geþeón. Him þâ Scyld gewât tô gescäphwîle felahrôr fêran on freán wære; hi hyne þâ ätbæron tô brimes faroðe. swæse gesîðas, swâ he selfa bäd, þenden wordum weóld wine Scyldinga, leóf landfruma lange âhte. Þær ät hýðe stôd hringedstefna, îsig and ûtfûs , äðelinges fär; âlêdon þâ leófne þeóden, beága bryttan  on bearm scipes, mærne be mäste.