Kommodus: ferskil tusken ferzjes

←Toan eardere ferskillen Neikommende ferskillen →

Content deleted Content added

Inline

De ferzje fan 27 sep 2009 om 18.37

Kommodus, folút yn it Latyn: Marcus Aurelius Commodus Antoninus, (31 augustus 161 – 31 desimber 192) wie keizer fan it Rome tusken 177 en 192, wêrfan trije jier tegearre mei syn heit, Markus Aurelius. Neffens de de klassike, nei alle gedachten partidige skiedskriuwerij fan de Historia Augusta - wurdt er beskôge as yn fan de minste keizers fan it Romeinske Ryk. Yn alle gefallen wie de Romeinske Senaat min te sprekken oer him.

Skiednis

Jeugd

Komodus wie it njoggende en ienich oerlibjende soan fan fan Markus Aurelius en Faustina. Hy waard berne yn Lanuvium, Itaalje yn augustus 161. Fan syn ierste jeugd ôf waard troch syn heit soarge dat er de best mooglike oplieding krige. De ferneamde arts Klaudius Galenus hie him as pasjint. Hy krige de titel Caesar doe't er fiif jier âld wie, wat betsjutte dat er fan dat stuit ôf offisjeel opfolger wie fan syn heit, dy't dêrmei ôfwike fan de tradysje sûnt keizer Nerva, om in adoptyfsoan as opfolger te keazen (sjoch Adoptyfkeizers).

Op de leeftyd fan tsien krige Kommodus de titel "Germanicus" en op syn fjirtsjinde waard "princeps iuventutis". Yn 175 gie hy tegearre mei syn heit nei it easten. Sy kamen in jier letter werom yn triomf en Kommodus ûntfong de titel "imperator".

Earste jierren as keizer

Yn 177 krige Kommodus de titel Augustus en waard dêrtroch meikeizer fan it Romeinske Ryk, tagelyk mei syn heit. Yn itselde jier troude hy mei Krispina. Nei de dea fan syn heit yn 180 krige Kommodus de folsleine macht as keizer. Syn offisjele namme waard Marcus Aurelius Antoninus Commodus, mar dizze namme wurdt letter wer feroare. Sûnt 180 die hy syn bêst om de frede yn it Ryk te bewarjen en beëinige de ekspânsje ie van het rijk, ingezet door zijn voorgangers. Hij sloot vrede met Germanië en keerde snel terug naar Rome waar hij zijn vader eerde met de titel 'Divus' (=vergoddelijkte).

Komplot

Neffens de skiedskriuwers fan de tredde en fjirde ieu Kassius Dio, Herodianus en de anonime skriuwer fan de Historia Augusta soe de nije keizer net beskikke oer deselde kwaliteiten as syn heit. Ek soed er in protte fijâns makke hawwe troch minne kornútsjepolityk en ferkearde adviseurs. Syn suster Lusilla en syn frou Krispina, dy't earst net mei-inoar koenen, leiden it spul by en rekken yn 183 belutsen by in komplot fan in kloft senatoaren om Kommodus út de wei te romjen. De saak lekte út en Lusilla waard ferbannen en eksekutearre. . Commodus' vijandschap met de senaat werd openlijk en grimmig en zijn autocratische regering zou steeds corrupter zijn geworden. Yn datselde jier beskuldige de keizer syn frou Krispina fan troubrek en lit har ombringe. Neffens de Romeinske boarne soe dizze beskuldiging fan in man komme dy't sels sa troubrekkend wie dat ferhalen de rûn gienen dat er in harem hie fan 300 froulju en likefolle manlju derop nei hâlde.

It bewâld fan Kommodus soe it keizerryk teistere hawwe en oeral brutsen protesten út, ek ûnder it leger. Ferskate moardoanslaggen waarden op him plige dy't allegear misleare. De korrupsje feroarsake sels in hongersneed en brocht Rome op de râne fan in boargerkriich. Boppedat bruts in pestepidemy út dy't him oer hiel Itaalje útwreide.

Terreur

Yn de rin fan jierren soe de waansin fan Kommodus him sa dúdlik manifestearre hawwe dat it plaach wurde soe fan it Romeinske Ryk. Hy tredde hieltyd wreder op en om de lytste fertinkings liet er minsken ombringe. Syn terreurrezjym soe net ûnder dien hawwe foar de regearings fan Kaligula, Nero (en Domitianus) en hy soe net allinnich troch de senaat, mar ek troch befolking hate wurde. Sels syn eigen adviseurs wienen net feilich foar him.

Grutheidswaan

It omtinken foar it regear waard stadichoan minder by Kommodus as dat yn it begjin it gefal wie en hy hâlde him hieltyd faker dwaande mei syn hobbys: de jacht en gladiatorspullen. Ta grutte ôfgriis fan de senaat tredde aad hij zelf ook op als gladiator yn it sirkus. SZijn grootheidswaan was grenzeloos. Hij liet zichzelf identificeren en aanspreken met Hercules en werneamde alle moannen fan it jier nei syn eigen nammen en titels ynnoemde alle maanden van het jaar naar zijn eigen namen en titels in volgorde: Aelius, Aurelius, Commodus, Augustus, Herculeus, Romanus, Exsuperatorius, Amazonius, Invictus, Felix, Pius. Vooral de naam 'Amazonius', syn titel as gladiator, skeat by in choot bij velen in het verkeerde keelgat. Hij hernoemde het leger en vloten naar zichzelf. Yn 192 barne in part fan Rome ôf. Kommodus nam de gelegenheid te baat om de stad te herdopen als Colonia Commodiana.

Ein

Op de ein fan syn bewâld makke Kommodus it hieltyd bonter. Sa makke Kommodus yn 192 bekend dat er by de wichtige de eveneminten dy't dat jier op it program stienen Nijjiersdei 193, as gladiator optrede soe om sadwaande it nije consulaat te begjinnen. De senaat wie der sa ferûntweardige oer dat in kloft senatoren beslute dat hy ûnder gjin beding de kâns krige mocht de de plechtige tradisjonele seremoanjes te ûnthilligen. Der waard snel mar tige krekt in komplot makke om him út de wei te romjen en op âldjiersjûn waard hy troch sy byfrou Marsia fergiftige en, om der wis fan te wêzen dat hy it net oerlibbe soe, waard hy ek noch wurge troch in ynhierde atleet, Narsissus. Jûchjend ûntfong de opteine senaat it berjocht fan syn dea en spruts in damnatio memoriae (ferflokking fan syn oantins) út. Noch gjin trije jier letter waard de senaat lykwols troch keizer Septimius Severus twongen de titel 'Divus' (godlik) oan de troch har ferflokte Kommodus te jaan.

Klassike boarnen en har objektiviteit

Kassius Dio

Al yn de âldheid beskôge de doedestiids skiedskriuwers Kommodus as ien fan de ‘minste’ keizers (tegearre mei Kaligula), Nero en Domitianus). Fral troch de skriuwer Dio waard hiel bot oer him kwea skreaun. Foar in part wie dat net sa ferwunderlik omt Kassius Dio sels senator wie en soan fan in senator. Hy wie tsjin eltse beheining fan de senatoriale macht. Kommodus beheine de macht fan de senatoren hiel bot en syn relaasje mei de senaat wie as alles mar net freonskiplik. Foar wichtige beslissingen wegere hy de senaat te riedplegen en ûnder Kommodus waard in protte senatoren ferbannen of ombrocht. Troch Dio wurde alle beslissingen dy't Kommodus naam bespotlik makke.

Herodianus

Herodianus, de oare wichtige skiedskriuwer dy't Kommodus berjochtet, is minder negatyf as Dio mar it giet wol deselde kant út, foar in part is dat te ferklearjen omdat Herodianus putte út it wurk fan Dio. Ek Herodianus seach Kommodus as in tiran, (en troch syn jeugdige leeftyd) as in willich spultsje yn hannen fan korrupte, malafide persoanen.

Historia Augusta

De tredde klassike boarn dêr't in protte oer Kommodus yn skreaun wurdt is de Historia Augusta, in wurk dat tsjûget fan in sterke pro-senaatshâlding. Alle keizers dy't mei de senaat yn konflikt kommen wienen wurde deryn uterst negatyf beskreaun. Kommodus wurdt deryn foarstelt as foarbyld ‘hoe men net regearre moat’.

Literatuer

O.J. Hekster, Commodus: an Emperor at the Crossroads, Amsterdam, 2002. ISBN 9050632386
E. Hohl, Kaiser Commodus und Herodian, Berlin, 1954.
M.R. Kaiser-Raiß, Die stadtrömische Münzprägung während der Alleinherrschaft des Commodus: Untersuchungen zur Selbstdarstellung eines römischen Kaisers, Frankfurt am Main, 1980. ISBN 3921302285 (fragmentweergave in Google Books)
A.E. Raubitschek, Commodus and Athens, Princeton, 1949. (= in Hesperia (supp.) 7 (1949), pp. 279–290.)
F. von Saldern, Studien zur Politik des Commodus, Rahden, 2003. ISBN 9783896468338

Keppeling om utens

Noaten

↑ Birley vertaalde Herodianus' beschrijving van Commodus (A.R. Birley: Septimius Severus).

[1] Birley vertaalde Herodianus' beschrijving van Commodus (A.R. Birley: Septimius Severus).

[1]

@@ Rigel 1: / Rigel 1: @@
-{{wurk}}
 [[Ofbyld:0057MC.jpg|right|thumb|250px|Kommodus, Museum Capitolani]]
 '''Kommodus''', folút yn it [[Latyn]]: '''Marcus Aurelius Commodus Antoninus''', ([[31 augustus]] [[161]] – [[31 desimber]] [[192]]) wie [[Romeinske keizer|keizer]] fan it [[Romeinske Ryk|Rome]] tusken [[177]] en [[192]], wêrfan trije jier tegearre mei syn heit, [[Markus Aurelius]]. Neffens de de klassike, nei alle gedachten partidige skiedskriuwerij fan de [[Historia Augusta]] - wurdt er beskôge as yn fan de minste keizers fan it Romeinske Ryk. Yn alle gefallen wie de Romeinske [[Senaat (Rome)|Senaat]] min te sprekken oer him.
@@ Rigel 17: / Rigel 16: @@
 Neffens de skiedskriuwers fan de tredde en fjirde ieu [[Kassius Dio]], [[Herodianus]] en de anonime skriuwer fan de [[Historia Augusta]] soe de nije keizer net beskikke oer deselde kwaliteiten as syn heit. Ek soed er in protte fijâns makke hawwe troch minne kornútsjepolityk en ferkearde adviseurs. Syn suster [[Lusilla]] en syn frou [[Bruttia Krispina|Krispina]], dy't earst net mei-inoar koenen, leiden it spul by en rekken yn [[183]] belutsen by in komplot fan in kloft senatoaren om Kommodus út de wei te romjen. De saak lekte út en Lusilla waard ferbannen en eksekutearre. . Commodus' vijandschap met de [[Senaat (Rome)|senaat]] werd openlijk en grimmig en zijn autocratische regering zou steeds corrupter zijn geworden. Yn datselde jier beskuldige de  keizer syn frou Krispina fan [[troubrek]] en lit har ombringe. Neffens de Romeinske boarne soe dizze beskuldiging fan in man komme dy't sels sa troubrekkend wie dat ferhalen de rûn gienen dat er in harem hie fan 300 froulju en likefolle manlju derop nei hâlde.
+It bewâld fan Kommodus soe it keizerryk teistere hawwe en oeral brutsen protesten út, ek ûnder it leger. Ferskate moardoanslaggen waarden op him plige dy't allegear misleare. De korrupsje feroarsake sels in hongersneed en brocht Rome op de râne fan in boargerkriich. Boppedat bruts in  [[pest (sykte)|pestepidemy]] út dy't him oer hiel Itaalje útwreide. [[Ofbyld:Empereur commode en hercule.jpg|thumb|right|200px|Commodus als [[Herakles (mythologie)|Hercules]]. Bronzen standbeeld, [[Musei Capitolini]], [[Rome (stad)|Rome]]]]
-We moeten er echter voor waken de woorden van deze historici voetstoots aan te nemen. Neutrale geschiedschrijving bestond nog niet, er werd altijd een bepaalde partij of een doel mee gediend.
-It bewâld fan Kommodus soe ' regime zou het keizerrijk hebben geteisterd en overal begonnen protesten uit te breken, ook onder de troepen. Verscheidene moordaanslagen mislukten. De corruptie veroorzaakte zelfs een hongersnood en bracht Rome op de rand van een burgeroorlog. Bovendien brak een [[pest (ziekte)|pestepidemie]] uit die zich over heel Italië uitbreidde.[[Bestand:Empereur commode en hercule.jpg|thumb|right|200px|Commodus als [[Herakles (mythologie)|Hercules]]. Bronzen standbeeld, [[Musei Capitolini]], [[Rome (stad)|Rome]]]]
 === Terreur ===
@@ Rigel 25: / Rigel 22: @@
 === Grutheidswaan ===
-Zijn aandacht voor staatszaken werd nog minder dan het in het begin al het geval was en hij hield zich steeds meer bezig met zijn hobby's: de jacht en gladiatorspelen. Tot grote afschuw van de senaat trad hij zelf ook op als [[gladiator]] in het [[circus (gebouw)|circus]]. Zijn grootheidswaan was grenzeloos. Hij liet zichzelf identificeren en aanspreken met [[Herakles (mythologie)|Hercules]] en hernoemde alle maanden van het jaar naar zijn eigen namen en titels in volgorde: ''Aelius, Aurelius, Commodus, Augustus, Herculeus, Romanus, Exsuperatorius, Amazonius, Invictus, Felix, Pius''. Vooral de naam 'Amazonius', zijn titel als gladiator, schoot bij velen in het verkeerde keelgat. Hij hernoemde het leger en vloten naar zichzelf. In [[192]] brandde een deel van Rome af. Commodus nam de gelegenheid te baat om de stad te herdopen als Colonia Commodiana.
+It omtinken foar it regear waard stadichoan minder by Kommodus as dat yn it begjin it gefal wie en hy hâlde him hieltyd faker dwaande mei syn hobbys: de jacht en gladiatorspullen. Ta grutte ôfgriis fan de senaat tredde aad hij zelf ook op als [[gladiator]] yn it [[sirkus (gebou)|sirkus]]. SZijn grootheidswaan was grenzeloos. Hij liet zichzelf identificeren en aanspreken met [[Herakles (mythologie)|Hercules]] en werneamde alle moannen fan it jier nei syn eigen nammen en titels ynnoemde alle maanden van het jaar naar zijn eigen namen en titels in volgorde: ''Aelius, Aurelius, Commodus, Augustus, Herculeus, Romanus, Exsuperatorius, Amazonius, Invictus, Felix, Pius''. Vooral de naam 'Amazonius', syn titel as gladiator, skeat by in choot bij velen in het verkeerde keelgat. Hij hernoemde het leger en vloten naar zichzelf. Yn [[192]] barne in part fan Rome ôf. Kommodus nam de gelegenheid te baat om de stad te herdopen als Colonia Commodiana.
 === Ein ===
-Op de ein fan syn bewâld makke Kommodus it hieltyd bonter. Sa makke yn 192 makke Kommodus bekend dat erhij, tijdens de belangrijke evenementen die op het programma staan voor Nieuwjaarsdag [[193]], als gladiator zou verschijnen om zo aan zijn nieuwe [[Consul (Rome)|consulaat]] te beginnen. De senaat was dermate verontwaardigd dat een groep senatoren besloot dat hij onder geen beding de kans mocht krijgen de plechtige traditionele ceremonies te ontheiligen.  Der waard snel mar sorgfuldich  Er werd snel maar zorgvuldig een complot beraamd om hem uit de weg te ruimen en op oudejaarsavond 192 werd hij door zijn concubine Marcia vergiftigd en, om er zeker van te zijn dat hij het niet overleefde, gewurgd door een ingehuurde atleet, Narcissus. Juichend ontving de opgeluchte senaat het overlijdensbericht en sprak een ''[[damnatio memoriae]]'' (vervloeking der nagedachtenis) uit. Binnen drie jaar werd de senaat echter door [[Septimius Severus]] gedwongen de titel 'Divus' (goddelijk) aan de door hen vervloekte Commodus toe te kennen.
+Op de ein fan syn bewâld makke Kommodus it hieltyd bonter. Sa makke Kommodus yn 192 bekend dat er by de wichtige de eveneminten dy't dat jier op it program stienen Nijjiersdei [[193]], as gladiator optrede soe om sadwaande it nije [[Consul (Rome)|consulaat]] te begjinnen. De senaat wie der sa ferûntweardige oer dat in kloft senatoren beslute dat hy ûnder gjin beding de kâns krige mocht de de plechtige tradisjonele seremoanjes te ûnthilligen. Der waard snel mar tige krekt in komplot makke om him út de wei te romjen en op âldjiersjûn waard hy troch sy byfrou Marsia fergiftige en, om der wis fan te wêzen dat hy it net oerlibbe soe, waard hy ek noch wurge troch in ynhierde atleet, Narsissus. Jûchjend ûntfong de opteine senaat it berjocht fan syn dea en spruts in ''[[damnatio memoriae]]'' (ferflokking fan syn oantins) út. Noch gjin trije jier letter waard de senaat lykwols troch keizer  [[Septimius Severus]] twongen de titel 'Divus' (godlik) oan de troch har ferflokte Kommodus te jaan.
 == Klassike boarnen en har objektiviteit ==
@@ Rigel 38: / Rigel 35: @@
 === Historia Augusta ===
-De tredde klassike boarn dêr't in protte oer Kommodus yn skreaun wurdt is de [[Historia Augusta]], in wurk dat tsjûget fan in sterke pro-senaatshâlding. Alle keizers dy't mei de senaat yn konflikt kommen wienen wurde deryn uterst negatyf beskreaun. Kommodus wurdt deryn foarstelt as foarbyld  ‘hoe men net regearre moat’. DEr is geen contemporaine bron die in het voordeel van Commodus spreekt en de vorige bronnen kunnen allesbehalve objectief genoemd worden.
+De tredde klassike boarn dêr't in protte oer Kommodus yn skreaun wurdt is de [[Historia Augusta]], in wurk dat tsjûget fan in sterke pro-senaatshâlding. Alle keizers dy't mei de senaat yn konflikt kommen wienen wurde deryn uterst negatyf beskreaun. Kommodus wurdt deryn foarstelt as foarbyld  ‘hoe men net regearre moat’.
 == Literatuer ==